اولين پيوند موفق همزمان دو ريه در ايران

وقتي نفس‌كشيدن مي‌شود تقلا براي ماندن، تو مي‌ماني و روزهاي نيامده‌اي كه هر چه مي‌انديشي، جز خاكستري، رنگي ندارند؛ انتظار معجزه هم در تو رنگ مي‌بازد؛ تو مي‌ماني و خط زدن تقويمي كه نمي‌داني تا كجا ورق مي‌خورد.
پيوند عضو، آخرين راه نجات بيماري محسوب مي‌شود كه تمام درمان‌هاي ديگر در مورد او به بن‌بست رسيده است. سكه پيوند ريه، قلب، قرنيه، كبد و... يك روي ديگر هم دارد. پيوند تنها در شرايطي اتفاق مي‌افتد كه فردي به علت مرگ مغزي، جان خود را ازدست داده باشد. در اين صورت است كه مي‌توان با استفاده از اعضاي بدن او، به بيمار نيازمند به پيوند، حيات دوباره بخشيد.
در ميان اعضاي پيوندي، پيوند ريه يكي از دشوارترين پيوندهاست. به دلايل مختلف، آمار پيوند ريه كمترين آمار پيوند در كشور است،در حالي كه سالانه ده‌ها پيوند كليه، قلب و كبد در كشور انجام مي‌شود، آمار پيوند ريه در كشور هنوز به عدد 20 نرسيده است.
تاكنون 13 پيوند ريه به شكل تخصصي در بيمارستان مسيح دانشوري و توسط تيم پيوند انجام شده است كه آخرين مورد آن از همه موارد ديگر حساس‌تر و دشوارتر بوده است؛ پيوند همزمان دو ريه براي اولين بار در ايران اتفاق افتاده است.در پي تصادف جواني 19ساله كه به مرگ مغزي منتهي شد، اعضاي بدن وي از جمله قلب، كليه‌ها و ريه‌ها توسط خانواده‌اش به بيماران نيازمند اهدا شد. در اين ميان، ريه‌ها به مهين‌دخت اماني رسيد كه سال‌هاست از بيماري ريوي رنج مي‌برد.
در هفدهمين روز پس از پيوند به سراغ تيم جراحي و بيمار مي‌رويم و برخلاف آنچه مي‌پنداريم، با خانمي سرحال، اميدوار و خندان روبه‌رو مي‌شويم كه معتقد است در مورد او چيزي شبيه معجزه رخ داده است.
دكتر ولايتي-‌ رياست بيمارستان مسيح دانشوري- در رابطه با اين پيوند مي‌گويد: «در بين اعمال جراحي كه در ايران انجام مي‌شود،‌ بدون ترديد، پيوند ريه يكي از مشكل‌ترين‌هاست. چرا كه ما در هر دقيقه بين 20-14 بار نفس مي‌كشيم و هواي بيرون را وارد ريه‌ها مي‌كنيم. به همين خاطر امكان عفونت در فرد دهنده و گيرنده ريه، نسبت به گيرندگان و دهندگان كبد و كليه كه فيلتر دارند خيلي بالاتر است و‌ در واقع ريه در معرض آلودگي است».
دكتر ولايتي به كساني اشاره مي‌كند كه پس از مرگ مغزي كانديداي اهداي ريه مي‌شوند و مي‌گويد: «در فرد سالم، سيستم دفاعي بدن به خوبي كار مي‌كند، ولي در فردي كه مشكل تنفسي پيدا مي‌كند، مثل كساني كه تصادف مي‌كنند و ضربه مغزي مي‌شوند و تنفس آنها دچار مشكل مي‌شود و براي ادامه تنفس براي آنها از ونتيلاتور (دستگاه تهويه) استفاده مي‌شود، سيستم ايمني ضعيف مي‌شود.‌ بنابراين در افراد مرگ مغزي ريه‌اي كه مناسب پيوند باشد، بسيار كم است».
دكتر ولايتي در رابطه با آخرين مورد پيوند در بيمارستان مسيح دانشوري مي‌گويد: «14 عمل پيوند ريه قبل از اين مورد انجام شده است كه اگر در اين مورد هر كدام از ريه‌ها را جدا حساب كنيم، به پانزدهمين پيوند مي‌رسيم. اين در حالي است كه تاكنون بيش از 200 پيوند كبد و بيش از 20 هزار مورد پيوند كليه داشته‌ايم».
رئيس بيمارستان مسيح دانشوري اضافه مي‌كند: «اگر كسي بخواهد اين كار را در خارج از ايران انجام دهد، چيزي حدود 200هزار دلار هزينه مي‌برد، در حالي كه در ايران اين رقم 70 ميليون تومان است و مي‌توان گفت ايران به خودكفايي در اين زمينه رسيده است».
دكتر عباسي، فوق‌تخصص جراحي توراكس و رئيس بخش جراحي پيوند ريه بيمارستان مسيح دانشوري سرپرستي اين جراحي را به عهده داشته است.

پيوند، كاري گروهي است

وي در توضيح مشكل بيمار مي‌گويد: «بيمار ما از مشكلي به نام برونشكتازي رنج مي‌برد، اين بيماري نوعي از مشكلات ريوي است كه در آن نسج ريه خراب شده و در آن كانون‌هاي متعدد عفونت شكل مي‌گيرد كه در چنين بيماري ما نمي‌توانيم تنها يك ريه را برداريم، چرا كه عفونت به ريه مقابل هم سرايت كرده و آن هم كانون عفونت مي‌شود و اگر برداشته نشود، باعث تداوم مشكل بيمار مي‌شود، بنابراين در چنين بيماراني به ناچار بايد هر دو ريه خارج شود و دو ريه جديد جايگزين شود».
دكتر شادمهر، دستيار دكتر عباسي در عمل جراحي پيوند دو ريه نيز مي‌گويد: «آنچه در جراحي اين بيماران اهميت دارد، مدت زماني است كه از لحظه خارج كردن ريه از بدن دهنده تا پيوند شدن و برقرار شدن جريان خون در بدن گيرنده، طول مي‌كشد و اين زمان براي انجام پيوند موفق بايد چيزي حدود 6ساعت باشد و هر چه اين زمان كوتاه‌تر باشد، موفقيت جراحي بيشتر خواهد بود».
وي در ادامه به مشكلاتي كه در اين زمينه وجود دارد اشاره مي‌كند: «اشكال اين است كه تا زماني كه قفسه سينه فرد دهنده باز نشده و جراح با چشم خود، ريه سالم را نديده، به رغم عكس‌ها و آزمايش‌هاي متعدد نمي‌توان براي مناسب بودن ريه و قابل پيوند بودن آن تصميمي گرفت. بنابراين هميشه يك فاصله زماني در اين بين وجود دارد. اما ما در اين پيوند موفق شديم كه اولين ريه را پس از 5/2 ساعت و دومين ريه را بعد از 5 ساعت پيوند بزنيم كه طول عمل جراحي از لحظه‌اي كه بيمار وارد اتاق عمل شد تا پايان چيزي حدود 9 الي 10ساعت طول كشيد».

يك كار تيمي

دكتر عزيزالله عباسي، فوق‌تخصص جراحي ريه و قفسه سينه و رئيس بخش جراحي بيمارستان مسيح، دكتر محمد بهگام شادمهر، دكتر مهرداد عرب، دكتر مجتبي جواهرزاده، دكتر ساويز پژوهان(جراحان فوق تخصص ريه)، دكتر ابوالقاسم دانشور- جراح، دكتر سيدحسين احمدي و دكتر ضرغام حسين احمدي (متخصصان جراحي قلب)، پزشكاني بوده‌اند كه در انجام اين پيوند مشاركت داشته‌اند. دكتر شادمهر اضافه مي‌كند: «نه تنها تمام اعضاي گروه جراحي در پيوند دخيل هستند، بلكه همكاري متخصصان ديگري از جمله متخصصان داخلي ريه، بيهوشي، قلب، عفوني و ايمونولوژي، همكاران بخش راديولوژي، پاتولوژي، پرستاران بخش مراقبت‌هاي ويژه و تمام نيروهاي پشتيباني اعم از كاركنان بخش خدمات و اداري و... هستند كه پيوند را ممكن مي‌سازند».
طبق مجوز وزارت بهداشت، تنها دو مركز وجود دارد كه اجازه فراهم‌آوري اعضا را دارند. يكي از آنها بيمارستان مسيح دانشوري بوده و بيمارستان بعدي، شريعتي تهران است. هر بيمار دهنده‌اي كه در هر كجاي شهر تهران پيدا شود، بايد به يكي از اين دو مركز انتقال يابد تا آزمايش‌هاي لازم پس از تاييد مرگ مغزي براي اهداي اعضاي وي انجام شود. در مورد اين پيوند نيز، دهنده در بيمارستان شريعتي و گيرنده در بيمارستان مسيح دانشوري تحت جراحي قرار گرفتند.

انتخاب گيرنده مناسب

دكتر مجيد ولي‌الله پوراميري، متخصص بيماري‌هاي عفوني با اشاره به اينكه يكي از مشكلات پس از پيوند، عفونت است، مي‌گويد: «ما بعد از انجام عمل پيوند، مجبور هستيم تا سيستم ايمني بيمار را بسيار تضعيف كنيم تا عضو پيوندي، پس زده نشود كه در اين حال فرد مستعد عفونت خواهد شد و اين افراد حتي در مقابل عفونت‌هايي كه افراد ديگر را درگير نمي‌كند، ضعيف هستند.‌ از اين رو مراقبت‌هاي ويژه‌اي نياز هست تا پيوند ريه با موفقيت همراه باشد.
او در ادامه به نقش يك متخصص عفوني در پيوند اشاره مي‌كند و مي‌گويد: «يك متخصص عفوني بايد افرادي كه براي پيوند ريه انتخاب مي‌شوند را مورد بررسي قرار دهد تا گيرنده مناسب را انتخاب كند. پس از انتخاب فرد، وضعيت واكسيناسيون او را به روز مي‌كنيم تا سطح ايمني بدن قبل از پيوند به اندازه كافي بالا رود. در انتخاب دهنده هم باز نقش متخصص عفوني اين است كه ريه‌ها را از اين نظر كه فاقد عفونت باشد مورد بررسي قرار دهد و اگر در جواب آزمايش‌ها علائمي مثل وجود ويروس‌هاي HIV و ACV (عفونت فعال ريه) داشته باشد، ريه براي پيوند مناسب نخواهد بود».

دردسرهاي عضو جديد

دكتر بديع‌الزمان رادپي، متخصص بيهوشي و رئيس بخش بيهوشي بيمارستان مسيح دانشوري نيز قبل از هر چيز به اهميت اين كار گروهي اشاره مي‌كند و در رابطه با اقدامات بيهوشي در اين جراحي مي‌گويد: «بيهوشي در اين بيماران شامل سه مرحله آماده‌سازي قبل از جراحي، حين جراحي و بعد از آن مي‌شود كه در مرحله اول، اين موضوع كه بيمار وابسته به اكسيژن است و تنفس طبيعي ندارد بايد مورد توجه قرار بگيرد، در مرحله دوم در حين برداشتن ريه بايد از ريه قبلي هم استفاده شود تا ريه بعدي پيوند زده شود كه در اين توالي ممكن است بيمار روي پمپ قلبي- ريوي هم برود و در رابطه با اين بيمار خاص هم چنين شد. در مرحله سوم به خصوص ساعت‌ها و روزهاي اول بعد از عمل، احتمال ادم ريه‌هاي پيوندي وجود دارد و همچنين به دليل ورود عضو جديد به بدن فرد، ممكن است عفونت اتفاق افتاده و ريه پس زده شود».
دكتر رادپي در مورد جراحي اخير اضافه مي‌كند: «ادم ريه‌ها در اين بيمار خاص هم پس از پيوند به وجود آمد كه با همكاري تيم بيهوشي متشكل از خانم‌ها دكتر شيده دبير و طاهره پارسا به خوبي كنترل شد».
او از بيمارستان مسيح دانشوري به عنوان مركزي ياد مي‌كند كه همه افراد با علاقه‌مندي و پيگيري در بخش‌هاي مختلف، هر كدام گوشه‌اي از كار را گرفته و باعث موفقيت جراحي‌ها مي‌شوند.
دكتر كتايون نجفي‌زاده،‌ فوق تخصص بيماري‌هاي ريوي و مسئول واحد فرآوري اعضاي پيوندي بيمارستان مسيح دانشوري در رابطه با اين پيوند مي‌گويد: «پيوند ريه، كار پرخرجي است. خود عمل جراحي و نگهداري بعد از عمل تا زمان ترخيص اول چيزي حدود 8 ميليون تومان هزينه برمي‌دارد كه خوشبختانه تاكنون با حمايت ارگان‌هايي نظير بنياد امور بيماري‌هاي خاص و كميته امداد، هيچ يك از بيماران هزينه‌اي پرداخت نكرده‌اند».
دكتر نجفي‌زاده در رابطه با هزينه داروها مي‌گويد: «يك سري از داروها مثل سيكلوسپورين وجود دارند كه ارزان‌تر بوده و چيزي حدود 50-40 هزار تومان در ماه هزينه دارند و تحت پوشش بيمه قرار دارند، اما مشكل ما داروهاي آنتي‌بيوتيك و ضدقارچ است، چرا كه اين افراد عفونت‌هاي مقاومي دارند كه به داروهاي معمولي جواب نمي‌دهد و چون پيوند ريه يكي از سخت‌ترين پيوندها از نظر كنترل عوارض بعد از پيوند به شمار مي‌آيد، نياز به برخي از داروهاي ضدقارچ دارد كه هزينه‌اي حدود 30-15 ميليون تومان براي يك دوره 10 تا 20 روزه خواهد داشت.
اين داروها تحت پوشش دولت نيست و خيرين آن را تقبل مي‌كنند، اما اين كمك‌هاي خيرين حدي دارد و اگر تعداد پيوندها افزايش يابد، ‌قادر به پاسخگويي نخواهد بود». دكتر نجفي‌زاده تاكيد مي‌كند: «ما نياز داريم كه داروهاي آنتي‌بيوتيك جديد و ضدقارچ، تحت پوشش‌هاي دولتي قرار بگيرند».

لطفاً يك تكه كاغذ بدهيد

اينجا بخش مراقبت‌هاي ويژه است. خانم ليلا سليمي‌نژاد- سرپرستار بخش قلب- تذكرات لازم را جهت ورود به اتاق بيمار به ما مي‌دهد. وقتي وارد اتاق مي‌شويم چهره‌اي كه برايمان از بيماري با ناخن‌هاي كبود، لب‌هاي سياه، سرفه‌هاي پي‌درپي و اكسيژني كه هرگز رهايش نمي‌كند، تصوير شده بود، رنگ مي‌بازد.زن جوان به دوربين لبخند مي‌زند و همه مي‌گويند هيچ كس به اندازه او قدر اين روزها را نمي‌داند. او در طي روزهاي گذشته، زماني كه تحت آزمايش‌هاي سخت پس از عمل قرار گرفته بود، در حين كار،‌ با دست به پرستاران اشاره مي‌كند كه مي‌خواهد چيزي بگويد، تكه كاغذي مي‌آورند تا بنويسد. شايد همه گمان كنند مي‌خواهد از دردي كه حين كار به وجود آمده گله كند، اما او تنها يك جمله مي‌نويسد: متشكرم!
منبع:http://www.hamshahrionline.ir