نویسنده: علی غفوری
سقوط امپراتوری رُم غربی، برهم خوردن ثبات نظامی اروپا
امپراتوری رُم که از قرن سوم پیش از میلاد به عنوان قدرت اول دنیای قدیم مطرح بود از قرن سوم میلادی به تدریج پس از 600 سال قدرت خود را از دست داد و در 395 میلادی دو قسمت شد؛ رُم شرقی که تا 105 سال بعد دوام آورد و رُم غربی که 80 سال پس از این تاریخ ناگهان فروپاشید. البته رُم غربی قسمت قوی‌تر امپراتوری بود که سال‌ها بزرگترین نبردها را به خود دیده بود و حتا در نبرد با دشمنان شرقی امپراتوری فرستنده بزرگترین واحدها بود. درباره انحطاط رُم غربی تاریخ‌نگاران کتاب‌های زیادی نوشته‌اند و در این فصل تنها به ذکر دلایل نظامی فروپاشی این امپراتوری بسنده می‌شود.در 451 شکست سنگین آتیلا رُم را از خطر بزرگ نجات نداد بلکه اقوام ژرمن، فرانکی را از خطر جارو شدن به دست جنگاورانی خشن‌تر از خودشان نجات داد. اکنون آن‌ها آماده درهم کوبیدن امپراتوری فرتوت رُم بودند.
دولاندلن درباره سال‌های آخر امپراتوری رُم چنین می‌نویسد:
«ماگزیم به تخت نشست ولی لیاقت اداره مملکت آن روزگار آشفته را نداشت ... پس از وی آوتیوس از مردم گل امپراتور شد ولی چیزی نگذشت که ریسیمر، فرمانده رُمی، او را خلع و ماژورین را به جای او به تخت گذاشت. وی مردی شایسته بود و خرابی‌های رُم را برطرف کرد و پس از رفع حمله وندال‌ها، ویزگوت‌ها را در گل شکست داد اما ریسیمر او را به قتل رساند ... امپراتوری همچنان رو به ضعف می‌رفت و آخرین قسمت خاک خود را از دست می‌داد.»
در این زمان اقوام ویزگوت اسپانیا و جنوب غربی گل را در اختیار داشتند و بورگاندها نیز دره رن را متصرف بودند. شمال شرقی گل در اختیار فرانکی بود.
در سال 465 ریسیمر، انتیموس را به امپراتوری پذیرفت. این مرد که از طرف امپراتوری رُم شرقی پیشنهاد شده بود آخرین کسی بود که می‌توانست جلوی سقوط رُم را بگیرد وی ابتدا با ناوگان خود به جنگ واندال‌ها در جنوب مدیترانه رفت اما در نبرد آفریقا از وندال‌ها شکست خورد و در 472 مجدداً ریسیمر او را برکنار کرد و ادلی بریوس را برگزید. امپراتوری شرقی سه نفر دیگر را برای فرمانروایی بر رُم فرستاد اما به نظر می‌رسید کار رُم تمام است. در 476 سربازان رُمی به ریاست اودواکر قیام کردند و ناگهان امپراتوری عظیم رُم دید که هیچ یاوری ندارد.
گت‌های غربی، باسکی، فرانکی، وندال‌ها، آلمان‌ها و انگلوساکسون‌ها و سوئدی‌ها ناگهان امپراتوری را قطعه قطعه کردند و ظرف 15 سال جغرافیای اروپا شاهد حذف دو قدرت بزرگ و به وجود آمدن ده‌ها قدرت محلی شد. (453 امپراتوری هون و 476 امپراتوری رُم)
اما از نقطه‌نظر نظامی چرا رُم و لژیون‌های عظیم‌اش از بین رفتند؟
سه دلیل عامل اصلی فروپاشی نظامی رُم غربی بود:
1- برتری عددی مهاجمان شمال بر لژیونرهای رُمی، ژرمن‌ها مرتب در حال افزایش بودند.
2- قدرت رزمی نیروهای فرانک، ژرمن افزایش یافته بود گت‌ها با آخرین فنون سواره نظام آشنا شده بودند و سربازان ژرمن از شمشیرهایی با فولاد بسیار مقاوم بهره‌مند بودند.
3- سپاهیان رُمی از مردان سرزمین‌های تسخیرشده تشکیل شده بود و آن‌ها انگیزه‌ای (در این اواخر) برای کشتن هموطنان خود نداشتند.
4- ورود هون‌ها به صحنه نبردهای اروپا سبب شد تا ژرمن‌ها، فرانک‌ها، واندال‌ها، ویزگت‌ها و گت‌ها پی ببرند که امپراتوری رُم غربی تا چه اندازه‌ای آسیب‌پذیر است.
نتیجه فروپاشی رُم
امپراتوری رُم غربی پس از مواجه با فروپاشی، ناگهان خود را با ده‌ها ملیت جدید در اروپا و شمال آفریقا دید. جغرافیایی اروپا در این جا شکل می‌گیرد. در 476 میلادی اسلاوها، فرانک‌ها، آلمان‌ها، گت‌های غربی، ایتالیایی‌ها، بورگاندی‌های، وندال‌ها، بربرها، ساکسون‌ها، سوئدی‌ها، لمباردها و ... هرکدام برای خود کشور مستقلی را ایجاد می‌کنند و هون‌ها نیز در شرق چند حکومت تشکیل می‌دهند.اکنون در دنیا فقط سه امپراتوری قدرتمند وجود دارد؛ چین، ایران و رُم شرقی. امپراتوری ساسانی با خیال راحت وقایع امپراتوری رُم شرقی را تحت‌نظر دارد. ساسانیان اکنون می‌دانند که رُم شرقی قدرت گذشته خود را ندارند چرا که از طرفی در زیر فشار فزاینده قدرت‌های متعدد و پراکنده اما جنگاور «غربی‌ست» و از طرفی دیگر از لژیون‌های جنگنده غربی در نبردهای مشرق زمین خبر نیست.
منبع مقاله :
غفوری، علی؛ (1386)، 100 جنگ بزرگ تاریخ، تهران: هیرمند، چاپ دوم
