نویسنده: علی غفوری
هجوم مغولان به روسیه و شرق اروپا
چنگیزخان تنها سبب محو آثار تمدن در ایران، چین شمالی، ماوراءالنهر و بخشی از هند نشد بلکه در طول سال‌های 1219 و 1220 در حال درهم کوبیدن باقی‌مانده تمدن خوارزمشاهی بود به فکر حمله به شاهزادهنشینهای روسیه افتاد. وی ابتدا در 1221 جبه و سوبتای، دو سردارش، را به نواحی اورال و شرق دریای خزر فرستاد و این نیروها بدون برخورد با مشکل جدی به داخل خاک اروپایی روسیه وارد شدند.شکست سخت
در 1223 میلادی شاهزادگان روسی پس از آن که مطمئن شدند چنگیز بی‌تردید خاک آن‌ها را نیز مورد حمله قرار می‌دهد در نزدیکی دریای آزوف امروزی تدارکات عظیمی دیدند تا جلوی سپاه او را بگیرند اما مغولان در نبردی بی‌رحمانه تقریباً تمامی سپاه روس را از بین بردند و از شاهزادگان روسی کسی زنده نماند. این نبرد مرگبار سبب شد تا در روسیه آن زمان که تمدنی تازه در حال شکل‌گیری بود نیرویی در برابر مغول نماند. آن‌ها تا رود دنیپر تاختند و سپس بدون آن که برنامه‌ای برای فتح کل روسیه داشته باشند به دلیل فرا رسیدن مرگ چنگیز به چین بازگشتند.موج دوم
اما تقدیر این چنین بود که روسیه و اروپای اسلاو نیز از ایلغار مغول در امان نماند. اکتای قاآن جانشین چنگیزخان برادرزاده‌اش باتو را با کمک سوبتای فاتح قبلی مأمور حمله به اروپا کرد. این سردار مغول نیز در 1236 با 120 هزار سوار در اورال متمرکز شد و پس از فتح شهرهای ریازان و ولادیمیر، مسکو را نیز در 1238 غارت کرد. آن‌ها سپس تا وگل کلیه نیروهای روسیه را شکست داده و به فکر تسخیر کی‌یف افتادند.کی‌یف آخرین هسته مقاومت روس‌ها و آخرین ایستگاه قبل از اروپا بود. در زمستان 1240 ده‌ها هزار سرباز مغول پس از شکست دادن نیروهای روس در بیرون قلعه، خود شهر را محاصره کرده و علی‌رغم مقاومت بسیار شدید مردم عاقبت شهر به تسخیر مغولان غارتگر درآمد و کاملاً ویران شد.
ورود به اروپای شرقی
مغولان پس از فتح کی‌یف شتابان به سمت غرب راه افتادند و پس از فتح کراکوی به شهر پست در مجارستان امروزی رسیدند و پس از تسخیر آن به زاگرب تاختند و این شهر نیز پای مقاومت نیاورد و در 1241 شرق اروپا در تسخیر مغول بود تا آن جا که «مردان باتو» به دریای آدریاتیک رسیدند.نتایج نبردهای مغولان با روس‌ها
شکست‌های پی در پی شاهزادگان روسی، شاهزاده‌نشین کی‌یف و سقوط دسته‌های بلغار، مجار و صرب از مغولان ظرف کم‌تر از 5 سال (پس از موج دوم حمله مغول) ناگهان «گارد اروپا» را برای هجوم مغول بازگذاشت. سربازان مغول برای آن که اروپای غربی را نیز به بلای اروپایی شرقی، روسیه و ایران مبتلا کنند، باید از آدریاتیک می‌گذشتند و یا این که از طریق جلگه‌های شرق اروپا خود را به دشت‌های آلمان و فرانسه می‌رساندند، اما شانس به غرب اروپا یاری کرد و اوکتای قاآن در 1241 مرد.شکست‌های روس‌ها و مردم کی‌یف از مغولان سبب شد تا این مناطق تا 3 قرن محل تاخت و تاز مغول باشد و بسیاری از مناطق ویران شده دیگر آباد نگردد و تا ظهور ایوان سوم در 1500، روسیه از معادلات جهانی حذف شود.
این در حالی بود که جاروشدن اقوام ترکمن، قفقاز، ازبک، قرقیز و قزاق به سمت غرب (توسط مغولان) سبب شد تا نژادهای غربی نیز تا قرن‌ها بعد تحت تأثیر این نیروها قرار بگیرند.
منبع مقاله :
غفوری، علی؛ (1386)، 100 جنگ بزرگ تاریخ، تهران: هیرمند، چاپ دوم
