شرحهاي نهج‌البلاغه
از نخستين زماني که نسخههاي کتاب «نهج‌البلاغه» به دست مردم خصوصا گروه دانشوران رسيد انديشه ها و قلمها را تحرک تازهاي بخشيد و همواره مورد بحث پژ وهش محافل علمي قرار گرفت به طوري که در زمان «گردآورندهاش»- سيد رضي- علامه دانشمند سيد «علي بن ناصر» نخستين شرح را بر آن نوشت.
علامه شيخ محمدرضا کاشف الغطاء ميگويد: «تا امروز (سال 1360 هجري قمري) به 66 شرح که از طرف دانشمندان بزرگ اسلامي بر «نهج‌البلاغه» نوشته شده دست يافتهام و اين به غير از شرحهايي ميباشد که بر قسمتي از خطبهها نوشتهاند و قطعا از 90 شرح کمتر نيست.» پارهيي از دانشمندان گفتهاند: «تا به حال صد شرح براي نهج‌البلاغه نگارش يافته است.»
عبدالزهراء خطيب در جلد اول «مصادر نهج‌البلاغه» تا 101 کتاب را که پيرامون شرح «نهج‌البلاغه» نگارش يافته برشمرده است و تمامي آنها را ميشناسد. ما در اينجا نمونهيي از آن کتابها را ميآوريم:
1- «شرح نهج‌البلاغه» تاليف «عزالدين، ابن ابيالحديد» معتزلي متوفاي «656» هجري قمري.
اين کتاب از معروفترين و سودمندترين شرحهايي است که تاکنون به زبان عربي بر «نهج‌البلاغه» نوشته شده و با تيراژي قابل توجه، چاپ و در اختيار اهل دانش قرار گرفته است.
اين شرح در 20 جلد است و با وجود اهميت و امتيازات فراواني که دارد نگارنده روي تعصب «سنيگري» براي عذرخواهي و تبرئه کردن، غاصبين مقام رهبري امت و جانشيني رسول اکرم (ص)، زياد دست و پا کرده است.
2- «شرح نهج‌البلاغه» تاليف «کمالالدين، ابن ميثم بحراني» دانشمند و فقيه و فيلسوف بزرگ شيعي (م 679 هجري.) وي دوست و معاصر «خواجه نصيرالدين طوسي» بوده است و گويند: ابنميثم در فقه استاد خواجه نصير و خواجه در فلسفه، استاد ابنميثم بوده است. اين شرح بسيار سودمند نيز به زبان عربي است.
3- «شرح نهج‌البلاغه» نگارش «مولا محمد صالح قزويني» از دانشمندان قرن يازدهم هجري و آن شرحي است مفيد و به زبان فارسي.
4- «شرح نهج‌البلاغه» به زبان فارسي نگارش «محمدباقر لاهيجي اصفهاني» در 2 جلد که جلد دوم آن در تاريخ «1226» هجري قمري پايان يافته و هر دو جلدش در تهران سال «1317» قمري به چاپ رسيده است.
5- «شرح نهج‌البلاغه» به زبان عربي، نگارش استاد «شيخ محمد عبده مصري» متوفاي سال «1333» هجري قمري و آن شرحي است جالب که در زمان حيات مولف به چاپ رسيده و سپس به انضمام مطالبي که شاگردانش و يا ساير دانشمندان بر آن افزودهاند، بارها چاپ و منتشر گرديده است.
6- «منهاج البراعه» به زبان عربي، تاليف علامه «سيد حبيب الله خويي» (متوفاي 1324 هجري قمري» اين کتاب از شروح مفصل و سودمندي است که در 20 جلد نگارش يافته. ولي با کمال تاسف مولف پيش از آنکه شرح را به پايان برساند، درگذشت.
بقيهي آن به وسيلهي استاد، حسن حسنزادهي آملي و شيخ محمدباقر کمرهيي تکميل شده است.
7- «نهجالصباغه في شرح نهج‌البلاغه» تاليف: علامهي محقق «حاج شيخ محمد تقي تستري». 12 جلد آن تاکنون به وسيلهي مکتبه الصدر منتشر شده است.
8- «ترجمه و شرح نهج‌البلاغه» تاليف: «استاد علامهي محمدتقي جعفري»، تا کنون 6 جلد از آن به وسيلهي دفتر نشر فرهنگ اسلامي منتشر شده است.
9- «في ظلال نهج‌البلاغه»، تاليف مرحوم «استاد شيخ محمد جواد مغيته»، در 4 جلد به وسيلهي: دارالعلم للملايين بيروت چاپ و منتشر شده است.
1- ترجمه و شرح مختصر به حکم «سيد علينقي فيضالاسلام که از شهرت به سزايي برخوردار است.
2- «سخنان علي (علیه السلام)» به قلم مرحوم «جواد فاضل» که ترجمهيي است آزاد و شيوا از برگزيدهي کلمات و خطبههاي نهج‌البلاغه، اين ترجمه هم در ميان نسل جوان و ادب دوستان فارسي زبان شهرت فراواني دارد.
3- ترجمه و شرح مختصري از قسمتي از نهج‌البلاغه، به قلم حضرت آيتالله مرحوم سيد محمود طالقاني که کاري بسيار ارزنده و جالب ميباشد.
4- ترجمهي دکتر اسداله مبشري. که قسمتي از آنها منتشر شده و در آيندهي نزديک تمامي آن به وسيلهي دفتر نشر فرهنگ اسلامي منتشر خواهد شد.
5- ترجمهي محسن فارسي که فقط ترجمهي آن بدون متن عربي به وسيلهي انتشارات اميرکبير منتشر شده است.
6- ترجمه و شرح مختصر از سپهر خراساني که در 3 مجلد به وسيلهي انتشارات اشرفي منتشر شده است. البته شرحها و ترجمههاي «نهج‌البلاغه» هر يک به نوبهي خود جالب و مفيد و بعضي در سطح بسيار بلند علمي است که متناسب با خلا زمانهاي نگارش بوده است و اين واقعيتي است که در بستر زمان پيش ميرود و شرايط هر زمان اقتضا ميکرده است که شرحي در خور توانايي، بر اين کتاب عظيم نوشته شود.
ولي اکنون دگرگوني و تحولي که در ادبيات و نگارش فارسي پديد آمده و همچنين افکار و نيازهايي که روياروي جامعه و نسل معاصر است ايجاب ميکند که از نو در کنار اين درياي مواج و بيکران بنشينند و گوهرهاي جديد و تازهيي بيرون آورند تا سرمايه فکري جامعه گردد و نيازها را برآورد و مشکلات را بهترين راهگشا باشد و اين هدفي است که بنياد نهج‌البلاغه، در راه آن ميکوشد و از خداي متعال ياري ميطلبد.
7-ترجمه دکتر سید جعفر شهیدی ، ترجمه ای بسیار علمی و زیبا در یک مجلد .
«انه خير موفق و معين»
1- ترجمهيي است به قلم: «محمد عسگري جعفري «که در هندوستان چاپ و منتشر شده و اخيرا در تهران به وسيلهي کتابخانهي «مسجد جامع چهلستون تهران» افست و تکثير شده است.
2- ترجمهي «سيد علي رضا» در 2 جلد با تصحيح دقيق و چاپ زيبا به وسيلهي موسسه جهاني خدمات اسلامي تهران منتشر شده است.
3- ترجمهي «مفتي جعفري حسين» در يک جلد با چاپي زيبا به وسيلهي مرکز بررسيهاي اسلامي قم منتشر شده است.
2- الاشاعه» به زبان اردو نوشتهي «سيد اولاد حسن، امروهي» متوفاي سال 138، از دانشمندان بزرگ اسلامي هند.
3- «شرح النهج» به زبان ايالت گچرات هند نگارش «غلامعلي مولوي هندي» نويسندهي معروف هندوستان و مدير مجله «راه نجات».
4- «ترجمهي نهج‌البلاغه» به زبان کراچي، ترجمهي «حاج غلامعلي اسمعيل بهاونکري».
البته نهج‌البلاغه به زبان ترکي و بخشهايي از آن به زبانهاي آلماني، ايتاليايي و ديگر زبانها ترجمه شده است.
منبع: نرم افزار باب العلم
معرفي سايت مرتبط با اين مقاله
علامه شيخ محمدرضا کاشف الغطاء ميگويد: «تا امروز (سال 1360 هجري قمري) به 66 شرح که از طرف دانشمندان بزرگ اسلامي بر «نهج‌البلاغه» نوشته شده دست يافتهام و اين به غير از شرحهايي ميباشد که بر قسمتي از خطبهها نوشتهاند و قطعا از 90 شرح کمتر نيست.» پارهيي از دانشمندان گفتهاند: «تا به حال صد شرح براي نهج‌البلاغه نگارش يافته است.»
عبدالزهراء خطيب در جلد اول «مصادر نهج‌البلاغه» تا 101 کتاب را که پيرامون شرح «نهج‌البلاغه» نگارش يافته برشمرده است و تمامي آنها را ميشناسد. ما در اينجا نمونهيي از آن کتابها را ميآوريم:
1- «شرح نهج‌البلاغه» تاليف «عزالدين، ابن ابيالحديد» معتزلي متوفاي «656» هجري قمري.
اين کتاب از معروفترين و سودمندترين شرحهايي است که تاکنون به زبان عربي بر «نهج‌البلاغه» نوشته شده و با تيراژي قابل توجه، چاپ و در اختيار اهل دانش قرار گرفته است.
اين شرح در 20 جلد است و با وجود اهميت و امتيازات فراواني که دارد نگارنده روي تعصب «سنيگري» براي عذرخواهي و تبرئه کردن، غاصبين مقام رهبري امت و جانشيني رسول اکرم (ص)، زياد دست و پا کرده است.
2- «شرح نهج‌البلاغه» تاليف «کمالالدين، ابن ميثم بحراني» دانشمند و فقيه و فيلسوف بزرگ شيعي (م 679 هجري.) وي دوست و معاصر «خواجه نصيرالدين طوسي» بوده است و گويند: ابنميثم در فقه استاد خواجه نصير و خواجه در فلسفه، استاد ابنميثم بوده است. اين شرح بسيار سودمند نيز به زبان عربي است.
3- «شرح نهج‌البلاغه» نگارش «مولا محمد صالح قزويني» از دانشمندان قرن يازدهم هجري و آن شرحي است مفيد و به زبان فارسي.
4- «شرح نهج‌البلاغه» به زبان فارسي نگارش «محمدباقر لاهيجي اصفهاني» در 2 جلد که جلد دوم آن در تاريخ «1226» هجري قمري پايان يافته و هر دو جلدش در تهران سال «1317» قمري به چاپ رسيده است.
5- «شرح نهج‌البلاغه» به زبان عربي، نگارش استاد «شيخ محمد عبده مصري» متوفاي سال «1333» هجري قمري و آن شرحي است جالب که در زمان حيات مولف به چاپ رسيده و سپس به انضمام مطالبي که شاگردانش و يا ساير دانشمندان بر آن افزودهاند، بارها چاپ و منتشر گرديده است.
6- «منهاج البراعه» به زبان عربي، تاليف علامه «سيد حبيب الله خويي» (متوفاي 1324 هجري قمري» اين کتاب از شروح مفصل و سودمندي است که در 20 جلد نگارش يافته. ولي با کمال تاسف مولف پيش از آنکه شرح را به پايان برساند، درگذشت.
بقيهي آن به وسيلهي استاد، حسن حسنزادهي آملي و شيخ محمدباقر کمرهيي تکميل شده است.
7- «نهجالصباغه في شرح نهج‌البلاغه» تاليف: علامهي محقق «حاج شيخ محمد تقي تستري». 12 جلد آن تاکنون به وسيلهي مکتبه الصدر منتشر شده است.
8- «ترجمه و شرح نهج‌البلاغه» تاليف: «استاد علامهي محمدتقي جعفري»، تا کنون 6 جلد از آن به وسيلهي دفتر نشر فرهنگ اسلامي منتشر شده است.
9- «في ظلال نهج‌البلاغه»، تاليف مرحوم «استاد شيخ محمد جواد مغيته»، در 4 جلد به وسيلهي: دارالعلم للملايين بيروت چاپ و منتشر شده است.
ترجمههاي نهج‌البلاغه
به زبان فارسي:
1- ترجمه و شرح مختصر به حکم «سيد علينقي فيضالاسلام که از شهرت به سزايي برخوردار است.
2- «سخنان علي (علیه السلام)» به قلم مرحوم «جواد فاضل» که ترجمهيي است آزاد و شيوا از برگزيدهي کلمات و خطبههاي نهج‌البلاغه، اين ترجمه هم در ميان نسل جوان و ادب دوستان فارسي زبان شهرت فراواني دارد.
3- ترجمه و شرح مختصري از قسمتي از نهج‌البلاغه، به قلم حضرت آيتالله مرحوم سيد محمود طالقاني که کاري بسيار ارزنده و جالب ميباشد.
4- ترجمهي دکتر اسداله مبشري. که قسمتي از آنها منتشر شده و در آيندهي نزديک تمامي آن به وسيلهي دفتر نشر فرهنگ اسلامي منتشر خواهد شد.
5- ترجمهي محسن فارسي که فقط ترجمهي آن بدون متن عربي به وسيلهي انتشارات اميرکبير منتشر شده است.
6- ترجمه و شرح مختصر از سپهر خراساني که در 3 مجلد به وسيلهي انتشارات اشرفي منتشر شده است. البته شرحها و ترجمههاي «نهج‌البلاغه» هر يک به نوبهي خود جالب و مفيد و بعضي در سطح بسيار بلند علمي است که متناسب با خلا زمانهاي نگارش بوده است و اين واقعيتي است که در بستر زمان پيش ميرود و شرايط هر زمان اقتضا ميکرده است که شرحي در خور توانايي، بر اين کتاب عظيم نوشته شود.
ولي اکنون دگرگوني و تحولي که در ادبيات و نگارش فارسي پديد آمده و همچنين افکار و نيازهايي که روياروي جامعه و نسل معاصر است ايجاب ميکند که از نو در کنار اين درياي مواج و بيکران بنشينند و گوهرهاي جديد و تازهيي بيرون آورند تا سرمايه فکري جامعه گردد و نيازها را برآورد و مشکلات را بهترين راهگشا باشد و اين هدفي است که بنياد نهج‌البلاغه، در راه آن ميکوشد و از خداي متعال ياري ميطلبد.
7-ترجمه دکتر سید جعفر شهیدی ، ترجمه ای بسیار علمی و زیبا در یک مجلد .
«انه خير موفق و معين»
به زبان انگليسي:
1- ترجمهيي است به قلم: «محمد عسگري جعفري «که در هندوستان چاپ و منتشر شده و اخيرا در تهران به وسيلهي کتابخانهي «مسجد جامع چهلستون تهران» افست و تکثير شده است.
2- ترجمهي «سيد علي رضا» در 2 جلد با تصحيح دقيق و چاپ زيبا به وسيلهي موسسه جهاني خدمات اسلامي تهران منتشر شده است.
3- ترجمهي «مفتي جعفري حسين» در يک جلد با چاپي زيبا به وسيلهي مرکز بررسيهاي اسلامي قم منتشر شده است.
به زبان اردو:
2- الاشاعه» به زبان اردو نوشتهي «سيد اولاد حسن، امروهي» متوفاي سال 138، از دانشمندان بزرگ اسلامي هند.
3- «شرح النهج» به زبان ايالت گچرات هند نگارش «غلامعلي مولوي هندي» نويسندهي معروف هندوستان و مدير مجله «راه نجات».
4- «ترجمهي نهج‌البلاغه» به زبان کراچي، ترجمهي «حاج غلامعلي اسمعيل بهاونکري».
البته نهج‌البلاغه به زبان ترکي و بخشهايي از آن به زبانهاي آلماني، ايتاليايي و ديگر زبانها ترجمه شده است.
منبع: نرم افزار باب العلم
معرفي سايت مرتبط با اين مقاله
تصاوير زيبا و مرتبط با اين مقاله
