معرفی کتاب «نظریه شناخت»
نویسنده: آیتالله محسن اراکیناشر: دفتر نشر معارف
تعداد صفحات: 200 صفحه
قیمت: 7000 تومان
از دیر باز در فرهنگ اسلامی دو شیوهی بحث در مورد مسائل اعتقادی به کار رفته است که با وجود تفاوتی که در موضوع بحث و شیوه و هدف میان آنها وجود دارد، غالباً به نتیجهی مشترکی منتهی میشوند.
کتاب «نظریهی شناخت» از مقدمه و دو بحث: «ضروت جهانبینی و استدلال» و «ضرورت استدلال در اصول دین» تشکیل شده که نویسنده در بحث اول راجع به موضوعاتی همچون لزوم تحقیق در مورد جهانبینی، جهانبینی، ایدئولوژی، عقیده و اعتقاد و دلایل تحقیق در مورد جهانبینی، مطالبی را نگاشته است.
در رابطه با جهانبینی در این کتاب میخوانیم: «جهان بینی عبارت است از تبیین و تفسیر کلی جهان و در عبارتی روشنتر، جهانبینی شناخت کلی و عام نسبت به جهان است.» مسائل کلی و عمومی جهان که مجموعهی جهانبینی را تشکیل میدهند عبارتند از : چیستی جهان، آغاز و انجام جهان و سنتهای عمومی و فراگیر حاکم بر جهان. بنابراین نظریهی اسلامی شناخت، بنیاد زیرین جهانبینی اسلامی را تشکیل میدهد. این کتاب سعی دارد تا نظریهی شناخت را از دیدگاه فلاسفهی اسلامی به شیوهای رسا و مختصر تبیین کند.
بحث دوم، از دو قسمت «نظریهی شناخت» و «شناخت در فلسفهی ملاصدرا» تشکیل شده است. قسمت اول دارای عناوینی است همچون امکان شناخت، پیدایش و گسترش شناخت، معرفت نخستین، منابع نخستین تفکر، ارزش شناخت، تشریح و تحدید موضوع بحث، ارزش شناخت در فلسفهی اسلامی، حدود ارزش شناخت در سایر مکتبهای فلسفی، ایدهآلیسم در ارزش شناخت، مسلک شک (سپتیسیسم)، نسبیتگرایی (رلاتیویسم)، نسبیتگرایی در فلسفهی کانت و ارزش شناخت در فلسفهی مارکسیسم.
نویسنده در بخش نسبیتگرایی میگوید: «نسبیون معتقدند دستیابی به حقیقت مطلق ممکن نیست؛ زیرا معلوماتی که برای بشر حاصل میگردد نتیجهی فعل و انفعال خاصی است که بین دستگاه ادراکی انسان با خارج صورت میگیرد و از آنجا که نحوهی عمل دستگاه ادراکی انسان در شرایط گوناگون متفاوت است، هر معرفتی که برای انسان حاصل میشود تنها در همین و برای همان دستگاه ادراکی خاص میتواند حقیقت باشد.»
قسمت دوم نیز به مباحثی مانند نگاهی به تاریخچهی مباحث معرفت در فلسفهی اسلامی، نوآوریهای ملاصدرا در فلسفهی شناخت، حقیقت شناخت در فلسفهی ملاصدرا و مراحل شناخت در فلسفهی ملاصدرا پرداخته است.
گفتنی است دفتر نشر معارف تاکنون از این اندیشمند و استاد برجستهی حوزه که دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی نیز هست کتابهای «امامت در قرآن»، «اصول عرفان ناب اسلامی در معارف سجادی (علیهالسلام)» و «فقه نظام سیاسی اسلام» را منتشر کرده است.
منبع مقاله :
خردنامه همشهری، شماره 138، نوروز 1394