مقدمه:
از ماجرای ازدواج حضرت علی‌علیه‌السلام و حضرت فاطمه‌علیهماالسلام نکات بسیار جالبی را می‌آموزیم که اگر خواهان سعادتیم و پیروی راستین اسلام، بایستی تا مرز توان تلاش کنیم تا مراحل اول ازدواج بر مبنای صحیحی صورت گیرد، .
و دوم آنکه ساده زیستی در تمام شوون زندگی جامعه و بخصوص ازدواج راه یابد، و گرنه قید و بندهای اجتماعی در امر ازدواج که بیشتر نشأت گرفته از فرهنگ غیر اسلامی و یا ساخته و پرداخته ی ذهن‌های کوتاه مادی و اشرافی است.
چون غل و زنجیر بر دست و پای جوانان و والدین آنها می‌افتد و هر روز این غل و زنجیر بزرگتر و سنگین‌تر می‌شود، تا جایی که امکان هر نوع حرکت صحیحی را می‌گیرد و حیات جامعه را به سوی نابودی می‌کشاند، و بر فساد و نابسامانی‌های روانی و مشکلات اخلاقی می‌افزاید.
ازدواج حضرت زهرا (س) و حضرت علی (ع) نمونه‌ای برای محبت و عشق بین همسران است. حضرت زهرا (س) و حضرت علی (ع) همواره به حقوق همدیگر احترام گذاشتند. آنها به یکدیگر احترام می‌ورزیدند و حقوق همسر را به درستی رعایت می‌کردند.
حضرت زهرا (س) و حضرت علی (ع) همواره با همکاری و تعاون در امور خانوادگی و اجتماعی به یکدیگر کمک می‌کردند. حضرت زهرا (س) و حضرت علی (ع) در مواقع دشوار و آزمایش‌های زندگی، صبور و تحمل‌کننده بودند.
درس‌هایی از ازدواج حضرت زهرا (س) و حضرت علی (ع) برای خانواده‌ها
لگوهای رفتاری حضرت زهرا(ع)
حضرت زهرا(ع) نیز همانند دیگر پدر، شوهر و فرزندان گرامی خویش(ع) دارای دو جنبۀ ملکوتی و بشری هستند که می توانند الگویی مناسب و مهمی برای نسل بشر باشند. و ضرورت این الگوبرداری در زمان حاضر بسیار مهم و مضاعف می باشد.
فراموش نمی کنیم خروش پیامبرگونۀ امام خمینی(ره) علیه کسانی که به دنبال نفی این الگوی بی نظیر الهی بودند و آن را منحصر در گذشته می دانستند.[9]
ازدواج ضرورت انسانی
هرچند حضرت فاطمه(ع) حوریه ای بهشتی بودند که در لباس انسان پا به عرصۀ گیتی گذاشتند؛ اما به دلیل آنکه ازدواج از لوازم زندگی مادی است، و ندای رحمانی وحی به آن توصیه می کند، به آن راضی می شوند و با هم جنس، هم سنخ و هم کفو خود؛ یعنی امیرالمؤمنین(ع) زندگی مشترک خود را شروع می کنند.
رسول خدا(ص) می فرمایند: «وَ أَمَّا ابْنَتِی فَاطِمَةُ فَإِنَّهَا سَیدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الآخِرِینَ وَ هِی بَضْعَةٌ مِنِّی وَ هی نورُ عَینِی وَ هِی ثَمَرَةُ فُؤَادِی وَ هِی رُوحِی الَّتِی بَینَ جَنْبِی وَ هِی الْحَوْرَاءُ الْإِنْسِیةُ مَتَی قَامَتْ فِی مِحْرَابِهَا بَینَ یدَی رَبِّهَا جَلَّ جَلَالُهُ زَهَرَ نُورُهَا لِمَلَائِکةِ السَّمَاءِ کمَا یزْهَرُ نُورُ الْکوَاکبِ لِأَهْلِ الْأَرْض؛[10]
فاطمه دختر من، برترین زنان از اولین تا آخرین آنهاست. او پارۀ تن من است و نور دو چشم من. میوه قلب من و روح و جان من است. او حوریه ای است که به قیافۀ انسان در آمده. هنگامی که فاطمه در مقابل پروردگار خود در میان محراب عبادت می ایستد، نور او برای ملائکۀ آسمان نظیر نور ستارگان برای اهل زمین می درخشد.»
امام صادق(ع) نیز می فرماید:«لَو ْلَا أَن أَمیرَالْمُؤْمِنِینَ(ع) تَزَوَّجَهَا لَمَا کانَ لَهَا (لِفَاطِمَةَ(ع)) کفْوٌ عَلَی وَجْهِ الْأَرْضِ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ آدَمُ فمَنْ دُونه؛امالی (صدوق، ص 592) اگر امیرالمؤمنین(ع)، حضرت فاطمه(ع) را به همسری اختیار نکرده بودند، در روی زمین تا روز قیامت از آدمیان و غیر آدمیان، همسری هم کفو فاطمه(ع) وجود نداشت.»
دو روایت فوق بیان کنندۀ جنبۀ ملکوتی و قدسی حضرت فاطمه(ع) هستند که هیچ کسی را شایستۀ این مقامات و کمالات نیست و نمی توان با ایشان مقایسه نمود. بیان این فضایل و کمالات در جهت تبیین عظمت حضرت صدیقۀ کبری (ع) لازم و مایۀ فخر و مباهات مکتب حقۀ شیعۀ اثنی عشری است؛ اما نباید از بیان روایاتی که جنبۀ بشری اهل بیت(ع) را بیان می کند و قابل الگوبرداری است، غفلت کرد.
در صورتی که چنین نیست، بلکه همتایی و هم سوئی آرمان‌ها، خواست‌ها و تمایلات روحی و روانی افراد، میزان آگاهی‌های علمی و دینی و میزان تعهد عملی به مکتب و مذهب، و ارزش نهادن به ویژگی‌های اخلاقی و فرهنگی است.
اگر مسئله همتایی نبود، بدون تردید دختران زیبایی در مدینه بودند که از ازدواج با حضرت علی علیه‌السلام خرسند می‌شدند. اما او حتی از آنان خواستگاری هم نکرد و برای حضرت فاطمه علیهماالسلام نیز خواستگاران فراوانی بودند
امّا حضرت فاطمه علیهماالسلام و پیامبرصلی‌الله علیه وآله به این وصلت‌ها راضی نشدند تنها حضرت فاطمه علیهماالسلام و روح والای او بود که زیبایی‌ها و شکوه معنوی حضرت علی‌علیه‌السلام را درک می‌کرد . در این مورد پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وآله فرمودند: اگر خدا علی را نمی‌‌آفرید برای فاطمه کفو و همتایی وجود نداشت. (1)
اگر در ازدواج، رضایت الیهی و خدا پسندانه مد نظر نباشد، این ازدواج، ریشۀ مستحکمی نخواهد داشت و نمی تواند ممدوح و پسندیده باشد. هر چه نور خدا، در مقدمات ازدواج شعله ورتر باشد، این نور در سراسر زندگی زوجین، بیشتر جلوه گر خواهد شد.
تمهیدات ازدواج حضر زهرا علیها السّلام، در کمال تعالی و نورانیت و با رضایت الهی بوده است. وی در همه اعمال و رفتارش جز رضایت دوست، چیزی در نظر نداشت و می فرمود: «اللّهمّ انّی اسئلک بما تحبّ و ترضی.»(شیخ الاسلامی، 1377، ص 227)
رضایت مندی زوجین، یکی از شروط اصلی در امر ازدواج است. اگر یکی از دو طرف ازدواج، ناراضی و ناخشنود باشد، تأثیرات منفی در زندگی مشترک باقی خواهد گذاشت و صلح و مودتی در آن شکل نخواهد گرفت.
حضرت زهرا علیها السّلام رضایت خود را از ازدواج با علی علیه السّلام این گونه اعلام می نماید: «رضیت بما رضی اللّه و رسوله»؛ من به آنچه خدا و رسول خدا راضی اند، راضی و خشنودم. (دشتی، 1375، ص 29)
یکی از عوامل مؤثر در ازدواج، این است که خانواده ها به ازدواج فرزندانشان راضی باشند. در صورتی که زوجین به بی رغبت بودن خانواده های خود پی ببرند، به تدریج زندگی مشترکشان رو به سردی می گراید.
زندگی حضرت زهرا علیها السّلام از ضمانت محکمی برخوردار بود. پیامبر صلّی اللّه علیه و آله در همه مراحل زندگی این زوج، با خشنودی و رضایت و به عنوان یک عقل مجرب، از تداوم این ازدواج حمایت می کردند و در رفع مشکلات آنها می کوشیدند.
مگر حضرت فاطمه علیهاالسلام دختر پیامبر صلی‌الله علیه وآله رهبر بی‌نظیر مسلمانان نبود؟ مگر از نژاد بنی‌هاشم یعنی اصیل‌ترین و شریف‌ترین تیره‌های عرب به حساب نمی‌آمد؟ مگر مادرش حضرت خدیجه علیهماالسلام ثروتمندترین زن عرب در عصر خویش نبود؟
مگر از همه جهات علمی فردی آگاهتر و اندیشمندتر از همگان نبود؟ مگر پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه وآله نمی‌توانست جهیزیه زیادی را همراه دخترش کند؟
پاسخ همه این سوالات «مثبت» است اما منش و روش پیامبر عظیم الشأن اسلام صلی‌الله علیه وآله و خاندانش بر ساده زیستی استوار است . (2)
متأسفانه در برخی خانواده‌ها به خصوص قشر مرفه جامعه جهیزیه دخترانشان نمایشگاه بین‌المللی کاملی است از لوازم خانگی داخلی و خارجی که برقش چشم‌های ظاهربین را خیره می‌کند.
سادگی و قناعت، از جمله عواملی است که تأثیر بسزایی در ازدواج و پایداری خانواده دارد. افرادی که فقط به دنبال تشریفات و دنیاگرایی باشند نمی توانند به اهداف والایی در زندگی دست یابند؛ چون این عوامل، موانعی است بر سر راه رشد و ترقی معنوی و کمال انسانی.
سلمان فارسی می گوید: روزی حضرت زهرا علیها السّلام را دیدم که چادری ساده بر سر داشت. با تعجب عرض کردم: عجبا!دختران پادشاهان بر کرسی های طلایی می نشینند و پارچه های اشرافی به تن می کنند، ا
ما دختر رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله، نه چادر گران قیمت بر سر دارد، نه لباس فاخر، حضرت زهرا علیها السّلام فرمودند: «ای سلمان! خداوند، لباس های زینتی و تخت های طلایی را برای ما در روز قیامت ذخیره کرده است.»(مجلسی، 1404 ق، ج 8، ص 303)
ابتدا مقداری ماسه کف اطاق پهن کرد و چوبی هم تهیه نمود به دو طرف اتاق وصل کرد تا لباس‌های خود را روی آن بیندازد، و یک پوست گوسفند هم کف اتاق انداخت، و یک بالش نیز که داخلش را از لیف خرما پر کرده بودند در آنجا نهاد. (3) همین .
6 -صبر و بردباری
یکی از عوامل موفقیت در زندگی زوجین، صبر و بردباری است که آنها را در معبر عبور از سختی ها یاری می دهد. در هر خانواده ای که صبر وجود نداشته باشد، بنای محبت و استحکام نیز دچار آفت می شود.
روزی رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله، به خانه دخترش وارد شد و حضرت زهرا علیها السّلام را دید در حالی که لباسش بسیار نامناسب بود؛ از یک طرف، مشغول آرد کردن و تهیه نان بود و از طرفی به فرزندش شیر می داد.
پیامبر صلّی اللّه علیه و آله با چشمان پر از اشک به ایشان فرمودند: «دخترم این گونه تلخی ها در دنی برای رسیدن به پاداش اخروی است؛ پس صبر را از دست نده.»زهرا علیها السّلام در پاسخ پدر گفتند: «خدا را حمد می کنم در برابر نعمت هایش و شکر می کنم در برابر نعمت هایش.»(ابن شهر آشوب، 1379، ج 3، ص 343)
7- ارزش ها و معیارهای الهی
از عوامل اساسی دیگر در امر ازدواج، دقت و توجه به ارزش ها و معیارهای الهی است. چنانچه در ازدواج و مقدمات آن، به ارزش های راستین و واقعی ارج نهاده شود، بی شک، دیگر شاهد زندری های از هم پاشیده و نابسمان نخواهیم بود.
توجه بیش از حد به ارزش هیا پوچ و باطل در مقدمات ازدواج، مانند مهریه، جهیزیه، مراسم ازدوج و. . . ، کدورت ها و مشکلات را به وجود می آورد.
جهیزیه حضرت زهرا علیها السّلام هفده قلم بیشتر نبود. وقتی به فاطمه علیها السّلام طعنه زدند که تو همسر مرد فقیری شده ای، فرمودند: «رضیت به فوق الرضا»؛ من به علی راضی هستن و رضایت من از او، فوق درجات رضایت است. (مجلسی، 1404 ق، ج 43، ص 97)
وقتی هم به علی علیه السّلام طعنه زدند که می توانستی دختر ثروتمندی را به عقد خود درآوری تا خانۀ تو را پر از جهاز کند، آن حضرت فرمودند:
«همانا ما گروهی هستیم که به مقررات الهی رضایت داده ایم و جز رضایت او چیزی نمی خواهیم و افتخار ما به اعمال نیکوست، نه به مال و ثروت.»(بحرانی، [بی تا]، ج 11، ص 363)
حضرت زهرا علیها السّلام با تکبیر به خانه علی علیه السلام مشرف شدند و در میانه راه، پیراهن عروسی خود را به مسکین بخشیدند. (مظاهری، 1372، ص 66-67)
دیدگاه مثبت همسران نسبت به هم، یکی دیگر از عناصر مهم در ازدواج و تحکیم خانواده می باشد. وقتی در ازدواج، طرفین نظر مثبت و مساعدی نسبت به هم داشته باشند، زندگی خوبی را آغاز خواهند نمود. وجود چنین دیدگاهی، موجب پوشاندن نقایص هر یک از روجین در نظر دیگری خواهد گردید.
وقتی پیامبر صلّی اللّه علیه و آله در آغاز زندگی مشترک علی علیه السّلام و فاطمه علیها السّلام، دیدگاه آنها را جویا شدند، علی علیه السّلام عرض کرد: «چه قدر او یاور خوبی در راه اطاعت خداست»، و فاطمه علیها السّلام پاسخ داد: «علی علیه السّلام بهترین شوهر است.»
8- یقین و اعتماد زوجین به تداوم ازدواج
از عوامل مهم دیگر، داشتن یقین و اعتماد زوجین به تداوم ازدواج می باشد. زوجین باید باور و اطمینان داشته باشند که هرگز از هم جدا نخواهند شد و وصلت آنها دایمی است؛ چون ترس از جدایی، گرمی زندگی را از بین می برد.
حضرت زهرا علیها السّلام در اولین روز زندگی مشترکشان با علی علیه السّلام، به ایشان گفتند: «ای علی، من امروز از خانه پدرم به خانه شما منتقل شدم و روزی هم از این خانه به قبر و لحد پای خواهم گذاشت»(دشتی، 1375، ص 35)؛ یعنی بجز مرگ، چیزی نمی تواند در زندگی آنها خللی وارد کند.
یکی از عوامل مهم در ازدواج های موفق، هم شأن بودن، هم کفو و همتا بودن زن و مرد می باشد؛ چون درک متقابل زوجین را از یکدیگر امکان پذیر می سازد. در مسئلۀ ازدواج، تا حد زیادی باید از نظر ظاهری و باطنی بین زن و مرد شباهت وجود داشته باشد.
ام سلمه می گوید: رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله فرمودند: «اگر خداوند، علی علیه السلام را خلق نکرده بود، فاطمه علیها السّلام کفوی نداشت.»(قندوزی، 1380، ص 237)
9 .درک روحیات و حالات همسر در زندگی
از دیگر عوامل، درک روحیات و حالات همسر در زندگی زناشویی می باشد. توجه به این عامل در زندگی، بسیار آرامش بخش و سازنده است و این شناخت نسبت به ابعاد وجودی همسر می تواند باعث ایجاد محبت شود.
فاطمه علیها السّلام، علی علیه السّلام را بسیار خوب می شناخت و بر روحیات او اشراف داشت و از شدت دلبستگی همسرش به خود آگاه بود. از این روی، در آخرین لحظات زندگی، سعی نمود با زیباترین و ملایم ترین صورت ممکن، خبر مرگ خود را به علی علیه السّلام برساند
تا وی در برابر شنیدن این خبر، از پای در نیاید. حضرت زهرا علیها السّلام همسرش را به بالین طلبید و عرض کرد: «پسر عموی من! سلام بر شما، همانا این جبرئیل است که بر من سلام می کند.»پس از مدتی تأمّل، بیان داشت:
«این میکائیل بود که همانند دوستش جبرئیل به من سلام کرد.»زهرا علیها السلام پس از تأمّل دیگری، به همسرش گفت: «به حقیقت، این عزرائیل است که بال هایش را در مشرق و مغرب گشوده است و پدرم او را برای من چنین وصف فرموده است.»(سپهر، 1382، ص 183)
در حسن معاشرت زن با شوهر، عامل تواضع و فروتنی در برابر همسر، عنصری اساسی است که می تواند مرد را در زندگی، سرشار از خشنودی نماید. فروتنی مناسب، از مفاهیمی است که در بیشتر دوره ها و در بین اکثر اقوام و ملل، مورد احترام است.
امام صادق علیه السلام می فرمایند: «سه چیز، محبت را بر جای می گذارد: خوش اخلاقی، خوب مدارا کردن و تواضع.»(مجلسی، 1404 ق، ج 2، ص 205)
حضرت زهرا علیها السّلام، با وجودی که سرور کائنات است، در مقابل همسرش تواضعی ستودنی دارد. مثلا وقتی در برابر شفاعت علی علیه السّلام از خلیفه، که برای عیادت او اجازه می خواست، قرار گرفت، چنین متواضعانه پاسخ داد: «علی جان!خانه، خانۀ توست و من کنیز تو هستم.»(بابا زاده، 1376، ص 255)
10.ابراز محبت و مهربانی
یکی از عوامل مهم و تأثیر گذار در روابط میان زن و شوهر، ابراز محبت و مهربانی به همسر است. شنیدن کلمات محبت آمیز، از لوازم یک زندگی موفق زناشویی است.چ
پیامبر صلّی اللّه علیه و آله می فرمایند: «هیچ گاه این کلام شوهر که به همسر خود می گوید: "دوستت دارم: ، از دل زن خارج نمی شود.»(حر عاملی، 1367، ج 20، ص 23)
زن نیز باید به طور متقابل به همسر خود محبت نماید. حضرت زهرا علیها السلام در عبارتی خطاب به همسرشان می گویند: «روح من فدای روح تو باد و جان من سپر بلای جان باشد.»(حائری مازندرانی، 1374، ج 1، ص 196)
ایجاد آراستگی ظاهری و باطنی برای همسر، از عناصر اساسی دیگر است. گرایش به زیبایی و آراستگی، از تمایلات فطری انسان است که با سرشت آدمی، ممزوج می باشد. از این رو، در همه جوامع و فرهنگ ها، زیبا دوستی و جمال پرستی دیده می شود.
گشادگی صورت و نگاه مهربان، انواعی از زینت چهره می باشد. شادمانی باطنی و رضایت خاطر هم، نوعی درخشندگی در چهره ایجاد می کند.
حضرت زهرا علیها السّلام سعی می کردند در محیط خانه، عطر آگین و آراسته باشند. حتی ایشان در آخرین لحظات زندگی خود به اسماء فرمودند: «عطر مرا که همیشه خود را با آن عطر آگین می نمودم، بیاور.»(اربلی، 1381، ج 2، ص 62)
علی علیه السّلام نیز در اشاره به آراستگی ظاهر و باطن فاطمه علیها السّلام می فرمودند: «هرگاه به او می نگریستم، همۀ ناراحتی ها و غم هایم برطرف می شد.»(مجلسی، 1404 ق، ج 43، ص 134)
11.حمایت و دفاع از همسر و قدر دانی از تلاش ها
یکی از عوامل در استحکام ازدواج ها، عمق بخشیدن به محبت، حمایت و دفاع از همسر و قدر دانی از تلاش ها و زحمات اوست.
زمانی که علی علیه السّلام را با اکراه و اجبار برای اخذ بیعت به مسجد مدینه می بردند، حضرت زهرا علیها السلام برای دفاع از همسرش به درب مسجد آمدند و در یاوری علی علیه السّلام فرمودند: «به خدا سوگند ای سلمان، از درب مسجد مدینه پا را بیرون نمی گذارم تا آنکه پسر عموی خود را با چشمان خودم، سالم ببینم.»(شیخ مفید، 1374، ص 181)
زیبا، مؤدبانه و با احترام خطاب کردن همسر، یکی از عوامل ازدواج های موفق می باشد. در صورتی که صدا کردن همسر، احترام آمیز باشد، محبت و صمیمیت زیادی را در پی خواهد داشت. نام بردن زیبا و مناسب افراد، باعث برقراری ارتباط مثبت خواهد شد و به طور متقابل، واکنش مثبت مخاطب را نیز فراهم می کند.
این عمل، تأثیر عمیقی در واکنش های عاطفی همسران بر جای می گذارد و زن و شوهر، بیش از هر چیز به این واکنش های عاطفی مناسب نیازمندند.
زهرا علیها السّلام، نام همسر خود را با احترام یاد می کردند. گاهی او را با کینۀ«ابالحسن» می خواندند، گاهی با«ابن عم»و گاهی با لقب شریف«یا امیر المؤمنین».
برای نمونه، فاطمه علیها السّلام هنگام شکایت از مرگ پدر و مشکلات سیاسی، همسرش را این گونه مورد خطاب قرار می دهد: «یا ابن ابی طالب»(مجلسی، 1404 ق، ج 8، ص 125)و با این خطاب، متذکر نسبت علی علیه السلام با پیامبر صلّی اللّه علیه و آله می شود.
از دیگر عوامل در تحکیم خانواده، تشویق همسر به انجام کارهای خیر است. زوجین باید همواره یکدیگر را به کمالات و کارهای نیک تشویق نمایند؛ چون تأثیر مثبت آن به زندگی مشترک بر می گردد.
زهرا علیها السّلام، آن قدر با علی علیه السّلام در خیرات و حسنات، هماهنگ بودند که علی علیه السّلام بعد از وفات وی فرمودند: «وقتی رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله از دنیا رفت، من یک رکن خود را از دست دادم و هنگامی که فاطمه علیها السّلام به شهادت رسید، دومین رکن خود را نیز از دست دادم.»(مجلسی، 1404 ق، ج 43، ص 173)
12.توجه زن به مسئلۀ حجاب و عفاف
عامل تأثیرگذار دیگر در تحکیم خانواده، توجه زن به مسئلۀ حجاب و عفاف است. در پرتو رعایت حجاب و التزام به حیا و عفاف است که شخصیت انسانی زن، حفظ و زمینه های رشد و تکامل زن و مرد در ابعاد مختلف فراهم می شود. در پرتو حاب، پیوندها و علایق زندگی استحکام و دوام می یابد و امنیت و آرامش روحی و روانی به وجود می آید.
اعتقاد حضرت زهرا علیها السّلام در باب حاب و تحفظ از بیگانه، دارای عظمتی وصف ناشدنی است.
در همین زمینه نقل کرده اند: مردی نابینا از حضرت فاطمه علیها السّلام اجاره خواست که به خانه او وارد شود و زهرا علیها السلام خود را پوشانید. رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله پرسیدند: چرا از او حجاب کردی؟
حضرت زهرا عرض کرد: اگر او مرا نمی بیند، من که او را می بینم و همچنین این مرد نابینا می تواند بو را استشمام کند.»(مجلسی، 1404 ق، ج 43، ص 91).
از ابعاد محبت و مودت میان زن و شوهر، همکاری و مساعدت متقابل آنها برای گذراندن امور زندگی و فروعات آن است.
در زندگی مشترک علی علیه السّلام و فاطمه علیها السّلام، تدبیر کارهای منزل بر عندۀ زهار علیها السّلام و تدبیر امور بیرون منزل بر دوش علی علیه السّلام بود. امام باقر فرمودند:
«حضرت زهرا علیها السّلام، کارهای منزل را با علی علیه السّلام این گونه تقسیم می کردند که خمیر کردن آرد، پختن نان و جارو زدن خانه بر عهده فاطمه علیها السّلام باشد و جمع آوری هیزم و تهیه مواد غذایی اولیه را علی علیه السّلام انجام دهد.»(دشتی، 1375، ص 168)
حضرت زهرا(ع)، دختر پیامبر اسلام، برترین الگوی زنان در اسلام است. او با خلقیت، صبر، شجاعت و عدالت، در همه جوانان نمونه‌ای از ایمان و معرفت است. او به عنوان نمونه‌ای از خواص اخلاقی و عفت، در رفتار و سیره‌ی زندگی خود به جوانان نمونه‌ای برای تقوا و ایمان ارائه می‌دهد.
از اندیشه‌ها و اعمال حضرت زهرا(ع) می‌توان برای جوانان امروز بهره‌برداری کرد، مانند:
صداقت و امانتداری:
حضرت زهرا(ع) به عنوان الگوی امانتداری و صداقت شناخته می‌شود. این ارزش‌ها می‌توانند به جوانان کمک کنند تا در روابط شخصی و اجتماعی خود صادق و امانتدار باشند.
تلاش برای عدالت:
حضرت زهرا(ع) به عنوان نمونه‌ای از عدالت و تلاش برای حقوق انسانی شناخته می‌شود. این ارزش می‌تواند به جوانان کمک کند تا به دنبال عدالت و برابری در جوامع خود بگردند.
قدردانی از فرهنگ و دانش:
حضرت زهرا(ع) به عنوان الگویی از دانش و فرهنگ شناخته می‌شود. ارزش قدردانی از دانش و فرهنگ می‌تواند به جوانان کمک کند تا به تحصیل و ارتقای دانش خود اهمیت بدهند.
خدمت به خانواده و جامعه:
حضرت زهرا(ع) به عنوان الگوی خدمت به خانواده و جامعه شناخته می‌شود. جوانان می‌توانند از رفتار و سیره‌ی حضرت زهرا(ع) الهام بگیرند و در خدمت به خانواد
حضرت زهرا (ع) به عنوان فرزند پیامبر اسلام (ص) و همسر امام علی (ع)، یک شخصیت بزرگ و الهام بخش در اسلام است. او با خصوصیاتی نظیر صداقت، عدالت، صبر و پایبندی به اصول دینی، نمونه‌ای برای جوانان امروز است.
ازدواج حضرت زهرا (ع) با امام علی (ع) نشان دهنده عشق و احترام عمیقی بین دو نفر و تعاون آنها در ساختن خانواده‌ای سالم و مترقی است. این ازدواج با عدالت، تعامل مؤثر و تکافوی مناسب بین زوجین همراه بود.
حضرت زهرا (ع) با نشان دادن مدیریت مناسب خانه، تربیت فرزندان و انجام وظایف خانوادگی، الگویی برای جوانان امروز در برقراری تعادل بین زندگی خانوادگی و اجتماعی است.
او همچنین با داشتن صداقت و اصالت در روابط اجتماعی، الگویی برای جوانان در ایجاد ارتباطات متقابل و رشد روحی و اخلاقی است.علاوه بر این، حضرت زهرا (ع) با داشتن صبر و پایبندی به اصول دینی، الگویی برای جوانان است
کتاب شفیعه ی محشر یا مظلومه ی پیامبر
این مقاله در تاریخ 1402/9/27 بروز رسانی شده است.
و دوم آنکه ساده زیستی در تمام شوون زندگی جامعه و بخصوص ازدواج راه یابد، و گرنه قید و بندهای اجتماعی در امر ازدواج که بیشتر نشأت گرفته از فرهنگ غیر اسلامی و یا ساخته و پرداخته ی ذهن‌های کوتاه مادی و اشرافی است.
چون غل و زنجیر بر دست و پای جوانان و والدین آنها می‌افتد و هر روز این غل و زنجیر بزرگتر و سنگین‌تر می‌شود، تا جایی که امکان هر نوع حرکت صحیحی را می‌گیرد و حیات جامعه را به سوی نابودی می‌کشاند، و بر فساد و نابسامانی‌های روانی و مشکلات اخلاقی می‌افزاید.
ازدواج حضرت زهرا (س) و حضرت علی (ع) نمونه‌ای برای محبت و عشق بین همسران است. حضرت زهرا (س) و حضرت علی (ع) همواره به حقوق همدیگر احترام گذاشتند. آنها به یکدیگر احترام می‌ورزیدند و حقوق همسر را به درستی رعایت می‌کردند.
حضرت زهرا (س) و حضرت علی (ع) همواره با همکاری و تعاون در امور خانوادگی و اجتماعی به یکدیگر کمک می‌کردند. حضرت زهرا (س) و حضرت علی (ع) در مواقع دشوار و آزمایش‌های زندگی، صبور و تحمل‌کننده بودند.
درس‌هایی از ازدواج حضرت زهرا (س) و حضرت علی (ع) برای خانواده‌ها
لگوهای رفتاری حضرت زهرا(ع)
حضرت زهرا(ع) نیز همانند دیگر پدر، شوهر و فرزندان گرامی خویش(ع) دارای دو جنبۀ ملکوتی و بشری هستند که می توانند الگویی مناسب و مهمی برای نسل بشر باشند. و ضرورت این الگوبرداری در زمان حاضر بسیار مهم و مضاعف می باشد.
فراموش نمی کنیم خروش پیامبرگونۀ امام خمینی(ره) علیه کسانی که به دنبال نفی این الگوی بی نظیر الهی بودند و آن را منحصر در گذشته می دانستند.[9]
ازدواج ضرورت انسانی
هرچند حضرت فاطمه(ع) حوریه ای بهشتی بودند که در لباس انسان پا به عرصۀ گیتی گذاشتند؛ اما به دلیل آنکه ازدواج از لوازم زندگی مادی است، و ندای رحمانی وحی به آن توصیه می کند، به آن راضی می شوند و با هم جنس، هم سنخ و هم کفو خود؛ یعنی امیرالمؤمنین(ع) زندگی مشترک خود را شروع می کنند.
رسول خدا(ص) می فرمایند: «وَ أَمَّا ابْنَتِی فَاطِمَةُ فَإِنَّهَا سَیدَةُ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الآخِرِینَ وَ هِی بَضْعَةٌ مِنِّی وَ هی نورُ عَینِی وَ هِی ثَمَرَةُ فُؤَادِی وَ هِی رُوحِی الَّتِی بَینَ جَنْبِی وَ هِی الْحَوْرَاءُ الْإِنْسِیةُ مَتَی قَامَتْ فِی مِحْرَابِهَا بَینَ یدَی رَبِّهَا جَلَّ جَلَالُهُ زَهَرَ نُورُهَا لِمَلَائِکةِ السَّمَاءِ کمَا یزْهَرُ نُورُ الْکوَاکبِ لِأَهْلِ الْأَرْض؛[10]
فاطمه دختر من، برترین زنان از اولین تا آخرین آنهاست. او پارۀ تن من است و نور دو چشم من. میوه قلب من و روح و جان من است. او حوریه ای است که به قیافۀ انسان در آمده. هنگامی که فاطمه در مقابل پروردگار خود در میان محراب عبادت می ایستد، نور او برای ملائکۀ آسمان نظیر نور ستارگان برای اهل زمین می درخشد.»
امام صادق(ع) نیز می فرماید:«لَو ْلَا أَن أَمیرَالْمُؤْمِنِینَ(ع) تَزَوَّجَهَا لَمَا کانَ لَهَا (لِفَاطِمَةَ(ع)) کفْوٌ عَلَی وَجْهِ الْأَرْضِ إِلَی یوْمِ الْقِیامَةِ آدَمُ فمَنْ دُونه؛امالی (صدوق، ص 592) اگر امیرالمؤمنین(ع)، حضرت فاطمه(ع) را به همسری اختیار نکرده بودند، در روی زمین تا روز قیامت از آدمیان و غیر آدمیان، همسری هم کفو فاطمه(ع) وجود نداشت.»
دو روایت فوق بیان کنندۀ جنبۀ ملکوتی و قدسی حضرت فاطمه(ع) هستند که هیچ کسی را شایستۀ این مقامات و کمالات نیست و نمی توان با ایشان مقایسه نمود. بیان این فضایل و کمالات در جهت تبیین عظمت حضرت صدیقۀ کبری (ع) لازم و مایۀ فخر و مباهات مکتب حقۀ شیعۀ اثنی عشری است؛ اما نباید از بیان روایاتی که جنبۀ بشری اهل بیت(ع) را بیان می کند و قابل الگوبرداری است، غفلت کرد.
1- کفو و همتا بودن:
یکی از اصول اساسی و رازهای موفقیت ازدواج، کفو و همتا بودن دختر و پسر با هم است، زیرا تنها در صورت همتا و همشأن بودن دو زوج است که درک متقابل آنان از یکدیگر امکان‌پذیر است.
در صورتی که چنین نیست، بلکه همتایی و هم سوئی آرمان‌ها، خواست‌ها و تمایلات روحی و روانی افراد، میزان آگاهی‌های علمی و دینی و میزان تعهد عملی به مکتب و مذهب، و ارزش نهادن به ویژگی‌های اخلاقی و فرهنگی است.
اگر مسئله همتایی نبود، بدون تردید دختران زیبایی در مدینه بودند که از ازدواج با حضرت علی علیه‌السلام خرسند می‌شدند. اما او حتی از آنان خواستگاری هم نکرد و برای حضرت فاطمه علیهماالسلام نیز خواستگاران فراوانی بودند
امّا حضرت فاطمه علیهماالسلام و پیامبرصلی‌الله علیه وآله به این وصلت‌ها راضی نشدند تنها حضرت فاطمه علیهماالسلام و روح والای او بود که زیبایی‌ها و شکوه معنوی حضرت علی‌علیه‌السلام را درک می‌کرد . در این مورد پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وآله فرمودند: اگر خدا علی را نمی‌‌آفرید برای فاطمه کفو و همتایی وجود نداشت. (1)
2- خواستگاری بدون واسطه
خواستگاری بدون هیچ تشریفات و حضور واسطه انجام شد و حضرت علی‌علیه‌السلام شخصاً به خواستگاری حضرت فاطمه علیهماالسلام از پیامبر صلی‌الله علیه وآله اقدام نمود.3- شرط اول : رضایت دختر
پیامبر گرامی صلی‌الله علیه وآله بدون رضایت دخترش حضرت فاطمه علیهاالسلام به خواستگار پاسخ مثبت نداد.اگر در ازدواج، رضایت الیهی و خدا پسندانه مد نظر نباشد، این ازدواج، ریشۀ مستحکمی نخواهد داشت و نمی تواند ممدوح و پسندیده باشد. هر چه نور خدا، در مقدمات ازدواج شعله ورتر باشد، این نور در سراسر زندگی زوجین، بیشتر جلوه گر خواهد شد.
تمهیدات ازدواج حضر زهرا علیها السّلام، در کمال تعالی و نورانیت و با رضایت الهی بوده است. وی در همه اعمال و رفتارش جز رضایت دوست، چیزی در نظر نداشت و می فرمود: «اللّهمّ انّی اسئلک بما تحبّ و ترضی.»(شیخ الاسلامی، 1377، ص 227)
رضایت مندی زوجین، یکی از شروط اصلی در امر ازدواج است. اگر یکی از دو طرف ازدواج، ناراضی و ناخشنود باشد، تأثیرات منفی در زندگی مشترک باقی خواهد گذاشت و صلح و مودتی در آن شکل نخواهد گرفت.
حضرت زهرا علیها السّلام رضایت خود را از ازدواج با علی علیه السّلام این گونه اعلام می نماید: «رضیت بما رضی اللّه و رسوله»؛ من به آنچه خدا و رسول خدا راضی اند، راضی و خشنودم. (دشتی، 1375، ص 29)
یکی از عوامل مؤثر در ازدواج، این است که خانواده ها به ازدواج فرزندانشان راضی باشند. در صورتی که زوجین به بی رغبت بودن خانواده های خود پی ببرند، به تدریج زندگی مشترکشان رو به سردی می گراید.
زندگی حضرت زهرا علیها السّلام از ضمانت محکمی برخوردار بود. پیامبر صلّی اللّه علیه و آله در همه مراحل زندگی این زوج، با خشنودی و رضایت و به عنوان یک عقل مجرب، از تداوم این ازدواج حمایت می کردند و در رفع مشکلات آنها می کوشیدند.
4- قناعت
در تهیه جهیزیه به ضروری‌ترین و ابتدائی‌ترین وسائل زندگی در آن عصر بسنده شد، از سیرت پیامبر اسلام صلی‌الله علیه وآله می‌آموزیم که بایستی در الگوی مصرف تجدید نظر کنیم و در زندگی فناپذیر و زودگذر دنیا به حداقل ممکن قناعت ورزیم تا از گذرگاه پرهیاهوی زندگی سبکبار بگذریم و تن به بردگی این و آن ندهیم.مگر حضرت فاطمه علیهاالسلام دختر پیامبر صلی‌الله علیه وآله رهبر بی‌نظیر مسلمانان نبود؟ مگر از نژاد بنی‌هاشم یعنی اصیل‌ترین و شریف‌ترین تیره‌های عرب به حساب نمی‌آمد؟ مگر مادرش حضرت خدیجه علیهماالسلام ثروتمندترین زن عرب در عصر خویش نبود؟
مگر از همه جهات علمی فردی آگاهتر و اندیشمندتر از همگان نبود؟ مگر پیامبر گرامی اسلام صلی‌الله علیه وآله نمی‌توانست جهیزیه زیادی را همراه دخترش کند؟
پاسخ همه این سوالات «مثبت» است اما منش و روش پیامبر عظیم الشأن اسلام صلی‌الله علیه وآله و خاندانش بر ساده زیستی استوار است . (2)
متأسفانه در برخی خانواده‌ها به خصوص قشر مرفه جامعه جهیزیه دخترانشان نمایشگاه بین‌المللی کاملی است از لوازم خانگی داخلی و خارجی که برقش چشم‌های ظاهربین را خیره می‌کند.
سادگی و قناعت، از جمله عواملی است که تأثیر بسزایی در ازدواج و پایداری خانواده دارد. افرادی که فقط به دنبال تشریفات و دنیاگرایی باشند نمی توانند به اهداف والایی در زندگی دست یابند؛ چون این عوامل، موانعی است بر سر راه رشد و ترقی معنوی و کمال انسانی.
سلمان فارسی می گوید: روزی حضرت زهرا علیها السّلام را دیدم که چادری ساده بر سر داشت. با تعجب عرض کردم: عجبا!دختران پادشاهان بر کرسی های طلایی می نشینند و پارچه های اشرافی به تن می کنند، ا
ما دختر رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله، نه چادر گران قیمت بر سر دارد، نه لباس فاخر، حضرت زهرا علیها السّلام فرمودند: «ای سلمان! خداوند، لباس های زینتی و تخت های طلایی را برای ما در روز قیامت ذخیره کرده است.»(مجلسی، 1404 ق، ج 8، ص 303)
5- مهیا کردن خانه برای ورود عروس
اکنون ببینیم علی بن ابیطالب علیه‌السلام شهسوار اسلام و محبوب‌ترین مردان و نزدیکترین آنان در نزد خدا و رسول خدا چه داشت و چه تهیه کرد:ابن شهر آشوب در مناقب نقل می‌کند: که حضرت علی‌علیه‌السلام نیز اتاق خود را برای عروسی آماده کرد. بدین ترتیب که:ابتدا مقداری ماسه کف اطاق پهن کرد و چوبی هم تهیه نمود به دو طرف اتاق وصل کرد تا لباس‌های خود را روی آن بیندازد، و یک پوست گوسفند هم کف اتاق انداخت، و یک بالش نیز که داخلش را از لیف خرما پر کرده بودند در آنجا نهاد. (3) همین .
6 -صبر و بردباری
یکی از عوامل موفقیت در زندگی زوجین، صبر و بردباری است که آنها را در معبر عبور از سختی ها یاری می دهد. در هر خانواده ای که صبر وجود نداشته باشد، بنای محبت و استحکام نیز دچار آفت می شود.
روزی رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله، به خانه دخترش وارد شد و حضرت زهرا علیها السّلام را دید در حالی که لباسش بسیار نامناسب بود؛ از یک طرف، مشغول آرد کردن و تهیه نان بود و از طرفی به فرزندش شیر می داد.
پیامبر صلّی اللّه علیه و آله با چشمان پر از اشک به ایشان فرمودند: «دخترم این گونه تلخی ها در دنی برای رسیدن به پاداش اخروی است؛ پس صبر را از دست نده.»زهرا علیها السّلام در پاسخ پدر گفتند: «خدا را حمد می کنم در برابر نعمت هایش و شکر می کنم در برابر نعمت هایش.»(ابن شهر آشوب، 1379، ج 3، ص 343)
7- ارزش ها و معیارهای الهی
از عوامل اساسی دیگر در امر ازدواج، دقت و توجه به ارزش ها و معیارهای الهی است. چنانچه در ازدواج و مقدمات آن، به ارزش های راستین و واقعی ارج نهاده شود، بی شک، دیگر شاهد زندری های از هم پاشیده و نابسمان نخواهیم بود.
توجه بیش از حد به ارزش هیا پوچ و باطل در مقدمات ازدواج، مانند مهریه، جهیزیه، مراسم ازدوج و. . . ، کدورت ها و مشکلات را به وجود می آورد.
جهیزیه حضرت زهرا علیها السّلام هفده قلم بیشتر نبود. وقتی به فاطمه علیها السّلام طعنه زدند که تو همسر مرد فقیری شده ای، فرمودند: «رضیت به فوق الرضا»؛ من به علی راضی هستن و رضایت من از او، فوق درجات رضایت است. (مجلسی، 1404 ق، ج 43، ص 97)
وقتی هم به علی علیه السّلام طعنه زدند که می توانستی دختر ثروتمندی را به عقد خود درآوری تا خانۀ تو را پر از جهاز کند، آن حضرت فرمودند:
«همانا ما گروهی هستیم که به مقررات الهی رضایت داده ایم و جز رضایت او چیزی نمی خواهیم و افتخار ما به اعمال نیکوست، نه به مال و ثروت.»(بحرانی، [بی تا]، ج 11، ص 363)
حضرت زهرا علیها السّلام با تکبیر به خانه علی علیه السلام مشرف شدند و در میانه راه، پیراهن عروسی خود را به مسکین بخشیدند. (مظاهری، 1372، ص 66-67)
دیدگاه مثبت همسران نسبت به هم، یکی دیگر از عناصر مهم در ازدواج و تحکیم خانواده می باشد. وقتی در ازدواج، طرفین نظر مثبت و مساعدی نسبت به هم داشته باشند، زندگی خوبی را آغاز خواهند نمود. وجود چنین دیدگاهی، موجب پوشاندن نقایص هر یک از روجین در نظر دیگری خواهد گردید.
وقتی پیامبر صلّی اللّه علیه و آله در آغاز زندگی مشترک علی علیه السّلام و فاطمه علیها السّلام، دیدگاه آنها را جویا شدند، علی علیه السّلام عرض کرد: «چه قدر او یاور خوبی در راه اطاعت خداست»، و فاطمه علیها السّلام پاسخ داد: «علی علیه السّلام بهترین شوهر است.»
8- یقین و اعتماد زوجین به تداوم ازدواج
از عوامل مهم دیگر، داشتن یقین و اعتماد زوجین به تداوم ازدواج می باشد. زوجین باید باور و اطمینان داشته باشند که هرگز از هم جدا نخواهند شد و وصلت آنها دایمی است؛ چون ترس از جدایی، گرمی زندگی را از بین می برد.
حضرت زهرا علیها السّلام در اولین روز زندگی مشترکشان با علی علیه السّلام، به ایشان گفتند: «ای علی، من امروز از خانه پدرم به خانه شما منتقل شدم و روزی هم از این خانه به قبر و لحد پای خواهم گذاشت»(دشتی، 1375، ص 35)؛ یعنی بجز مرگ، چیزی نمی تواند در زندگی آنها خللی وارد کند.
یکی از عوامل مهم در ازدواج های موفق، هم شأن بودن، هم کفو و همتا بودن زن و مرد می باشد؛ چون درک متقابل زوجین را از یکدیگر امکان پذیر می سازد. در مسئلۀ ازدواج، تا حد زیادی باید از نظر ظاهری و باطنی بین زن و مرد شباهت وجود داشته باشد.
ام سلمه می گوید: رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله فرمودند: «اگر خداوند، علی علیه السلام را خلق نکرده بود، فاطمه علیها السّلام کفوی نداشت.»(قندوزی، 1380، ص 237)
9 .درک روحیات و حالات همسر در زندگی
از دیگر عوامل، درک روحیات و حالات همسر در زندگی زناشویی می باشد. توجه به این عامل در زندگی، بسیار آرامش بخش و سازنده است و این شناخت نسبت به ابعاد وجودی همسر می تواند باعث ایجاد محبت شود.
فاطمه علیها السّلام، علی علیه السّلام را بسیار خوب می شناخت و بر روحیات او اشراف داشت و از شدت دلبستگی همسرش به خود آگاه بود. از این روی، در آخرین لحظات زندگی، سعی نمود با زیباترین و ملایم ترین صورت ممکن، خبر مرگ خود را به علی علیه السّلام برساند
تا وی در برابر شنیدن این خبر، از پای در نیاید. حضرت زهرا علیها السّلام همسرش را به بالین طلبید و عرض کرد: «پسر عموی من! سلام بر شما، همانا این جبرئیل است که بر من سلام می کند.»پس از مدتی تأمّل، بیان داشت:
«این میکائیل بود که همانند دوستش جبرئیل به من سلام کرد.»زهرا علیها السلام پس از تأمّل دیگری، به همسرش گفت: «به حقیقت، این عزرائیل است که بال هایش را در مشرق و مغرب گشوده است و پدرم او را برای من چنین وصف فرموده است.»(سپهر، 1382، ص 183)
در حسن معاشرت زن با شوهر، عامل تواضع و فروتنی در برابر همسر، عنصری اساسی است که می تواند مرد را در زندگی، سرشار از خشنودی نماید. فروتنی مناسب، از مفاهیمی است که در بیشتر دوره ها و در بین اکثر اقوام و ملل، مورد احترام است.
امام صادق علیه السلام می فرمایند: «سه چیز، محبت را بر جای می گذارد: خوش اخلاقی، خوب مدارا کردن و تواضع.»(مجلسی، 1404 ق، ج 2، ص 205)
حضرت زهرا علیها السّلام، با وجودی که سرور کائنات است، در مقابل همسرش تواضعی ستودنی دارد. مثلا وقتی در برابر شفاعت علی علیه السّلام از خلیفه، که برای عیادت او اجازه می خواست، قرار گرفت، چنین متواضعانه پاسخ داد: «علی جان!خانه، خانۀ توست و من کنیز تو هستم.»(بابا زاده، 1376، ص 255)
10.ابراز محبت و مهربانی
یکی از عوامل مهم و تأثیر گذار در روابط میان زن و شوهر، ابراز محبت و مهربانی به همسر است. شنیدن کلمات محبت آمیز، از لوازم یک زندگی موفق زناشویی است.چ
پیامبر صلّی اللّه علیه و آله می فرمایند: «هیچ گاه این کلام شوهر که به همسر خود می گوید: "دوستت دارم: ، از دل زن خارج نمی شود.»(حر عاملی، 1367، ج 20، ص 23)
زن نیز باید به طور متقابل به همسر خود محبت نماید. حضرت زهرا علیها السلام در عبارتی خطاب به همسرشان می گویند: «روح من فدای روح تو باد و جان من سپر بلای جان باشد.»(حائری مازندرانی، 1374، ج 1، ص 196)
ایجاد آراستگی ظاهری و باطنی برای همسر، از عناصر اساسی دیگر است. گرایش به زیبایی و آراستگی، از تمایلات فطری انسان است که با سرشت آدمی، ممزوج می باشد. از این رو، در همه جوامع و فرهنگ ها، زیبا دوستی و جمال پرستی دیده می شود.
گشادگی صورت و نگاه مهربان، انواعی از زینت چهره می باشد. شادمانی باطنی و رضایت خاطر هم، نوعی درخشندگی در چهره ایجاد می کند.
حضرت زهرا علیها السّلام سعی می کردند در محیط خانه، عطر آگین و آراسته باشند. حتی ایشان در آخرین لحظات زندگی خود به اسماء فرمودند: «عطر مرا که همیشه خود را با آن عطر آگین می نمودم، بیاور.»(اربلی، 1381، ج 2، ص 62)
علی علیه السّلام نیز در اشاره به آراستگی ظاهر و باطن فاطمه علیها السّلام می فرمودند: «هرگاه به او می نگریستم، همۀ ناراحتی ها و غم هایم برطرف می شد.»(مجلسی، 1404 ق، ج 43، ص 134)
11.حمایت و دفاع از همسر و قدر دانی از تلاش ها
یکی از عوامل در استحکام ازدواج ها، عمق بخشیدن به محبت، حمایت و دفاع از همسر و قدر دانی از تلاش ها و زحمات اوست.
زمانی که علی علیه السّلام را با اکراه و اجبار برای اخذ بیعت به مسجد مدینه می بردند، حضرت زهرا علیها السلام برای دفاع از همسرش به درب مسجد آمدند و در یاوری علی علیه السّلام فرمودند: «به خدا سوگند ای سلمان، از درب مسجد مدینه پا را بیرون نمی گذارم تا آنکه پسر عموی خود را با چشمان خودم، سالم ببینم.»(شیخ مفید، 1374، ص 181)
زیبا، مؤدبانه و با احترام خطاب کردن همسر، یکی از عوامل ازدواج های موفق می باشد. در صورتی که صدا کردن همسر، احترام آمیز باشد، محبت و صمیمیت زیادی را در پی خواهد داشت. نام بردن زیبا و مناسب افراد، باعث برقراری ارتباط مثبت خواهد شد و به طور متقابل، واکنش مثبت مخاطب را نیز فراهم می کند.
این عمل، تأثیر عمیقی در واکنش های عاطفی همسران بر جای می گذارد و زن و شوهر، بیش از هر چیز به این واکنش های عاطفی مناسب نیازمندند.
زهرا علیها السّلام، نام همسر خود را با احترام یاد می کردند. گاهی او را با کینۀ«ابالحسن» می خواندند، گاهی با«ابن عم»و گاهی با لقب شریف«یا امیر المؤمنین».
برای نمونه، فاطمه علیها السّلام هنگام شکایت از مرگ پدر و مشکلات سیاسی، همسرش را این گونه مورد خطاب قرار می دهد: «یا ابن ابی طالب»(مجلسی، 1404 ق، ج 8، ص 125)و با این خطاب، متذکر نسبت علی علیه السلام با پیامبر صلّی اللّه علیه و آله می شود.
از دیگر عوامل در تحکیم خانواده، تشویق همسر به انجام کارهای خیر است. زوجین باید همواره یکدیگر را به کمالات و کارهای نیک تشویق نمایند؛ چون تأثیر مثبت آن به زندگی مشترک بر می گردد.
زهرا علیها السّلام، آن قدر با علی علیه السّلام در خیرات و حسنات، هماهنگ بودند که علی علیه السّلام بعد از وفات وی فرمودند: «وقتی رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله از دنیا رفت، من یک رکن خود را از دست دادم و هنگامی که فاطمه علیها السّلام به شهادت رسید، دومین رکن خود را نیز از دست دادم.»(مجلسی، 1404 ق، ج 43، ص 173)
12.توجه زن به مسئلۀ حجاب و عفاف
عامل تأثیرگذار دیگر در تحکیم خانواده، توجه زن به مسئلۀ حجاب و عفاف است. در پرتو رعایت حجاب و التزام به حیا و عفاف است که شخصیت انسانی زن، حفظ و زمینه های رشد و تکامل زن و مرد در ابعاد مختلف فراهم می شود. در پرتو حاب، پیوندها و علایق زندگی استحکام و دوام می یابد و امنیت و آرامش روحی و روانی به وجود می آید.
اعتقاد حضرت زهرا علیها السّلام در باب حاب و تحفظ از بیگانه، دارای عظمتی وصف ناشدنی است.
در همین زمینه نقل کرده اند: مردی نابینا از حضرت فاطمه علیها السّلام اجاره خواست که به خانه او وارد شود و زهرا علیها السلام خود را پوشانید. رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله پرسیدند: چرا از او حجاب کردی؟
حضرت زهرا عرض کرد: اگر او مرا نمی بیند، من که او را می بینم و همچنین این مرد نابینا می تواند بو را استشمام کند.»(مجلسی، 1404 ق، ج 43، ص 91).
از ابعاد محبت و مودت میان زن و شوهر، همکاری و مساعدت متقابل آنها برای گذراندن امور زندگی و فروعات آن است.
در زندگی مشترک علی علیه السّلام و فاطمه علیها السّلام، تدبیر کارهای منزل بر عندۀ زهار علیها السّلام و تدبیر امور بیرون منزل بر دوش علی علیه السّلام بود. امام باقر فرمودند:
«حضرت زهرا علیها السّلام، کارهای منزل را با علی علیه السّلام این گونه تقسیم می کردند که خمیر کردن آرد، پختن نان و جارو زدن خانه بر عهده فاطمه علیها السّلام باشد و جمع آوری هیزم و تهیه مواد غذایی اولیه را علی علیه السّلام انجام دهد.»(دشتی، 1375، ص 168)
حضرت زهرا(ع)، دختر پیامبر اسلام، برترین الگوی زنان در اسلام است. او با خلقیت، صبر، شجاعت و عدالت، در همه جوانان نمونه‌ای از ایمان و معرفت است. او به عنوان نمونه‌ای از خواص اخلاقی و عفت، در رفتار و سیره‌ی زندگی خود به جوانان نمونه‌ای برای تقوا و ایمان ارائه می‌دهد.
از اندیشه‌ها و اعمال حضرت زهرا(ع) می‌توان برای جوانان امروز بهره‌برداری کرد، مانند:
صداقت و امانتداری:
حضرت زهرا(ع) به عنوان الگوی امانتداری و صداقت شناخته می‌شود. این ارزش‌ها می‌توانند به جوانان کمک کنند تا در روابط شخصی و اجتماعی خود صادق و امانتدار باشند.
تلاش برای عدالت:
حضرت زهرا(ع) به عنوان نمونه‌ای از عدالت و تلاش برای حقوق انسانی شناخته می‌شود. این ارزش می‌تواند به جوانان کمک کند تا به دنبال عدالت و برابری در جوامع خود بگردند.
قدردانی از فرهنگ و دانش:
حضرت زهرا(ع) به عنوان الگویی از دانش و فرهنگ شناخته می‌شود. ارزش قدردانی از دانش و فرهنگ می‌تواند به جوانان کمک کند تا به تحصیل و ارتقای دانش خود اهمیت بدهند.
خدمت به خانواده و جامعه:
حضرت زهرا(ع) به عنوان الگوی خدمت به خانواده و جامعه شناخته می‌شود. جوانان می‌توانند از رفتار و سیره‌ی حضرت زهرا(ع) الهام بگیرند و در خدمت به خانواد
نتیجه:
بدون تردید، وجود مقدس حضرت زهرا علیها السّلام، سیره، رفتار و گفتار آن گرامی برای تمام زنان و جوانان امروزی مایه مباهات و اسوه کامل می باشد و مجموعه ای سالم و کامل از تجسم همه خوبی ها و زیبایی هاستحضرت زهرا (ع) به عنوان فرزند پیامبر اسلام (ص) و همسر امام علی (ع)، یک شخصیت بزرگ و الهام بخش در اسلام است. او با خصوصیاتی نظیر صداقت، عدالت، صبر و پایبندی به اصول دینی، نمونه‌ای برای جوانان امروز است.
ازدواج حضرت زهرا (ع) با امام علی (ع) نشان دهنده عشق و احترام عمیقی بین دو نفر و تعاون آنها در ساختن خانواده‌ای سالم و مترقی است. این ازدواج با عدالت، تعامل مؤثر و تکافوی مناسب بین زوجین همراه بود.
حضرت زهرا (ع) با نشان دادن مدیریت مناسب خانه، تربیت فرزندان و انجام وظایف خانوادگی، الگویی برای جوانان امروز در برقراری تعادل بین زندگی خانوادگی و اجتماعی است.
او همچنین با داشتن صداقت و اصالت در روابط اجتماعی، الگویی برای جوانان در ایجاد ارتباطات متقابل و رشد روحی و اخلاقی است.علاوه بر این، حضرت زهرا (ع) با داشتن صبر و پایبندی به اصول دینی، الگویی برای جوانان است
پی نوشت‌ها:
1- ینابیع الموده، ص 177 و 237.
2- زندگانی فاطمه زهرا علیهاالسلام تألیف محمد قاسم‌پور با مقدمه آیت‌الله مرعشی نجفی ص47.
3- زندگانی حضرت فاطمه علیهماالسلام و دختران آن‌حضرت مولف سیدهاشم رسولی محلاتی ص56.
کتاب شفیعه ی محشر یا مظلومه ی پیامبر
این مقاله در تاریخ 1402/9/27 بروز رسانی شده است.
نویسنده:قسمتی از این مقاله مربوط به سید عبدالله حسینی است.
https://hawzah.net/fa/Article/View/99135
https://hawzah.net/fa/Article/View/99134
