سوسیودرام (Sociodrame)- «نقش گزاری اجتماعی»

مورنو به وضوح تمام نشان داده است که غالباً در گروه درمانی‌ها، رمانگران بیشتر از دانش مناسبات دوسری بین افراد سود می‌جویند تا از دانش مربوط به گروه‌های مردم. و اما واضح است که شرط درمان حقیقی و توأم با بصیرت گروه، شناخت ساختار گروه و «پویایی اجتماعی» (Sociodynamique) محرک گروه است. بدون شناخت سازمان گروه، درمان روانی گروه، ممکن است تا اندازه‌ای، اتفاقی و تصادفی به نظر آید. در واقع، مفاهیم معتبر در مورد درمان روانی افراد در ارتباط با یکدیگر، لزوماً قابل تعمیم به درمان گروه‌های افراد نیست. «تحقیقات درباره‌ی سازمان توده‌های مردم، موقعیت هر فرد در گروه، جریان‌های روانی فعال موجود در درون توده‌های مردم، قدرت‌های جذب و دفعی که آن توده در قبال توده‌های دیگر دارد، ما را وادار می‌کند که مفاهیم جدید و اصطلاحات خاصی که با مسائل نو سازگارتر باشد، وضع کنیم» (مورنو). افرادی که جزء گروهی می‌شوند، از آن لحظه، پایگاه جدیدی می‌یابند و ظهور پدیده‌های متفاوتی آغاز می‌گردد. درمان گروه به معنای درمان جمعی با پایگاه گروه و به دست گروه، باید این پدیده‌ها را مرعی و منظور دارد.
مورنو، با وضع Sociométrie، جامعه سنجی یا گروه سنجی، روشی برای بررسی گروه بنیاد کرده که جالب توجه است. این روش بعضی پدیده‌ها را که بجاست در گروه درمانی به معنای حقیقی کلمه منظور گردند، آفتابی کرده است. بدینگونه از سویی، هرگونه کار با گروه و در حق گروه، باید سازمان (Organisation) صوری و سازماندهی خودجوش آنرا به حساب آورد؛ و از سوی دیگر، انتخاب فن درمان می‌باید منوط و موقوف به سازمان روانی- اجتماعی گروه بیماران باشد.
تا کنون گروه درمانی را به عنوان شیوه‌ای از مداوای اشخاصی که گروهی تشکیل داده‌اند، با بهره‌گیری از پویایی گروه، مورد ملاحظه قرار دادیم. اما می‌توان به جای بذل توجه به مسائل افراد، به مسائل خود گروه‌ها، توجه داشت. در واقع ممکن است تزلزل و تفرقه و تضاد و انواع تنشها و یا فروپاشی، عارض گروه‌های مختلف اجتماعی شده و مسائل خاصی را مطرح سازند و اقدام و عمل و اقدامی مقتضی را ایجاب کنند.
گروه سنجی (سوسیومتری) دو فن اصلی برای ایجاد تغییرات مطلوب اجتماعی بنیان نهاده است: آزمون (تست) جماعت و نقش گزاری اجتماعی (سوسیودرام). «آزمون جماعت، فنی (میدانی) است که در محل کار و زیست جماعت به کار برده می‌شود، بدین معنی که جماعت را به بیان منیت اجتماعی و اراده‌شان درباره‌ی همه‌ی فعالیت‌های اساسی‌ای که جماعت در آن فعالیت‌ها درگیر شده و یا درگیر خواهند شد، فرا می‌خواند». این جماعت ممکن است جماعت ساکنان روستا، تکنسین‌ها و کارگران کارخانه و غیره باشند. «سوسیودرام فنی است که به کمک آن می‌توان تصویر حقیقی دردهای اجتماعی هر گروه، یعنی عواطف حقیقی و غالباً مستتر در ساختار اجتماعی واقعی را از رهگذر کشاکش‌هایی که آن ساختار برمی‌انگیزد، کشف کرد، و جهت ایجاد تغییرات دلخواه و مطلوب را به مدد روشهای دراماتیک، یافت»(1).

پی‌نوشت‌

1- J.L. MORENO, Les Fondations sociodynamiques de la psychothérapie de groupe, Congrès internalional de Psychiatrte, Paris, 1950. Sociométrie et Marxisrne, Cahiers internationaux de sociologie, vol. VI; Helen H. JENNINGS Leadership and isolation.

منبع مقاله :
قاسم زاده، محمد، (1389)، افسانه‌های ایرانی، تهران: هیرمند، چاپ اول