

سید رضی پرچمدار تشیع در قرن 4
هنوز يك قرن از غيبت خورشيد پرفروغ آسمان امامت و ولايت ـ حضرت مهدي (عج) ـ نگذشته بود كه ستاره اي از افق بغداد درخشيدن گرفت و نور اميدي بر دل عاشقان و منتظران نشاند. او به سال 359 ق. در محلة شيعه نشين كرخ بغداد، در خانه اي كه از گلهاي عطرآگين ايمان و اخلاص و روشنايي علم و عمل آذين بندي شده بود، ديده به جهان گشود و نام زيباي "محمد" به خود گرفت. ابوالحسن محمد بن حسین بن موسی بن محمد بن موسی بن ابراهیم بن موسی بن جعفر علیه السلام كه بعدها به "شريف رضي" و "سيد رضي" شهرت يافت از خانداني برخاست كه همه از بزرگان دين و عالمان و عابدان و زاهدان و پرهيزكاران كم مانند روزگار بودند. پدر و مادر سيد رضي هر دو از سادات علوي و از نوادگان سرور آزادگان حسين بن علي عليه السّلام بودند. نسبت وي از جانب پدر با پنج واسطه به امام هفتم مي رسد. از اين رو گاهي شريف رضي را "موسوي" مي خوانند. و از طرف مادر نسبت وي با شش رابطه به امام زين العابدين عليه السّلام مي رسد. در جلالت و عظمت شأن فاطمه مادر سيد رضي همين بس كه مي گويند: شيخ مفيد رحمة الله عليه كتاب «احكام النّساء» را براي او نوشته و در مقدمه كتاب از او به بانويي محترم و فاضله ياد كرده است.
شریف رضی در بیست سالگی به درجه اجتهاد رسید و به تمام علوم متداوله فقه و اصول، تفسیر و حدیث و علم کلام مهارت داشت و در سی سالگی حافظ تمام قرآن بود. نوشته اند وقتی خطیب بغداد، ثعالبی و ادبای بزرگ عرب و همچنین ادیبان دربار آل بویه اشعار نغز او را خواندند اعتراف نمودند در این زمان اشعاری بدین زیبایی و فصاحت ندیده اند برای او جایزه ها ارسال داشتند نپذیرفت و مسترد فرمود.
قاضی شهید در مجالس المؤمنین می نویسد: شریف رضی ذی الحسبین: در طهارت و عصمت برگزیده خداست نقیب علویین بلکه قطب فلک ارشاد و مرکز دائره رشاد بود صیت بزرگ و جلالت او را گوش فلک شنیده و آواز فضل و بلاغت او بایوان ملک رسیده پایه فضل و کمال و معالیش از آن گذشته که زبان ثنا و مدحت از کنه علو رفعت او بازگو باشد که چون جمال بغایت رسد دست مشاطه بیکار ماند و چون بزرگی به حد کمال رسد بازار وصافان شکسته گردد. قاضی شهید سپس بذکر مصنفات و تألیفات او به نام خصایص اللائمة، حقایق التنزیل، مجازات اللنبویه کتاب سیرت دیوان شعر و اخبار قضاة بغداد پرداخته و آنها را بر شمرده است اما مهمتر خدمتی که به جهان اسلام نمود جمع آوری کلمات و خطبه ها و نامه ها و مواعظ مولا امیرمؤمنان علی علیه السلام به نام نهج البلاغه می باشد که بعد از قرآن و سخنان پیامبر از بهترین کتب اسلامی و مشهور باخ القرآن می باشد که از قرن چهارم تا حال که اوایل قرن پانزدهم است چندین بار تجدید چاپ گردیده و متجاوز از سی شرح علمای فریقین بدان نوشته اند. در خاتمه گویند آنچه شریف رضی علیه الرحمة جمع آوری نمود سزاوار است با قلم نور بر گونه های حور نویسند و آن را نهج البلاغه نامند.
عده اي از دانشمندان نام آوري كه سيد رضي نزد آنان به كسب دانش پرداخته عبارت اند از:
1. ابواسحاق ابراهيم بن احمد طبري (متوفي 393 ق.) فقيه و اديب و نويسندة زبردست كه سيد رضي قرآن را در دوران كودكي نزد وي آموخت.
2. ابوعلي فارسي (متوفي 377 ق.) نام آور دانش و ادب و پيشواي علم نحو در عصر خود.
3. ابوسعيد سيرافي (متوفي 368 ق.) دانشمند بزرگ و نحوي معروف كه مسند قضاوت بغداد را به عهده داشت.
4. قاضي عبدالجبار بغدادي، متخصص علم حديث و ادبيات.
5. عبدالرحيم بن نباته (متوفي 374 ق.) از خطباي بلندآوازه و نامدار شيعه، مشهور به خطيب مصري. سيد رضي مقداري فنون شعر را از وي آموخت.
6. ابومحمد عبدالله بن محمد اسدي اكفاني (متوفي 405 ق.) عالم فاضل و پرهيزكار و مسند نشين قضاوت در بغداد.
7. ابوالفتح عثمان بن جنّي (متوفي 392 ق.) اديب ماهر در علم نحو و صرف.
8. ابوالحسن علي بن عيسي (متوفي 420 ق.) شعرشناس و پيشواي علم لغت و ادبيات.
9. ابوحفص عمر بن ابراهيم بن احمد الكناني، محدّث ثقه كه سيد رضي از او حديث فرا گرفت.
10. ابوالقاسم عيسي بن علي بن عيسي بن داوود بن جرّاح (متوفي 350 ق.) لغت شناس و محدث بزرگ و مورد اعتماد.
11. ابوعبدالله مرزباني (متوفي 384ق.) محدث نامدار و صاحب چندين كتاب حديث و مورد اعتماد شيخ صدوق ـ رحمة الله عليه ـ
12. ابوبكر محمد بن موسي خوارزمي (متوفي 403 ق.) فقيهي سترگ و استاد حديث كه سيد رضي و ديگران از وي فقه آموختند.
13. ابومحمد هارون تلعكبري (متوفي 385 ق.) فقيهي جليل القدر و صاحب كتاب جوامع در علوم دين.
14. ابوعبدالله محمد بن محمد بن نعمان مشهور به شيخ مفيد (متوفي 413 ق.)، از دانشمندان كم مانند عالم اسلام.
1. سيد عبدالله جرجاني، مشهور به ابوزيد كيابكي.
2. شيخ محمد حلواني.
3. شيخ جعفر دوريستي (متوفي حدود 473 ق.).
4. شيخ طوسي (م 460 ق.).
5. احمد بن علي بن قدامه مشهور به ابن قدامه (م 486 ق.).
6. ابوالحسن هاشمي.
7. مفيد نيشابوري (م 445 ق.).
8. ابوبكر نيشابوري خزاعي (متوفي حدود 480 ق.).
9. قاضي ابوبكر عكبري (م 472 ق.).
10 مهيار ديلمي. (الشریف الرضی، محمد هادی امینی، ص 112 ـ 122).
سيد قبول نكرد و پيغام داده بود كه: لابد وزير مي دانند و اگر مطلع نيستند، بدانند كه من از كسي صله قبول نمي كنم. به اميد اينكه اصرارم ثمر بخشد دوباره طبق پر سيم و زر را فرستادم و گفتم: اين هدية ناچيز را قبول بفرماييد و به قابله ها بدهيد. او آنها را دوباره پس فرستاد و جواب داد: قابله ها غريبه نيستند و رسم ما بر اين نيست كه بيگانگان به خانه ما رفت و آمد داشته باشند. آنها از بستگان خودمان مي باشند و چيزي هم نمي پذيرند. براي بار سوم طبق را فرستادم و گفتم: حال كه خود قبول نمي كنيد بين طلبه هايي كه پيش شما درس مي خوانند تقسيم كنيد. چون طبق را آوردند استاد در حضور طلبه ها فرمود: طلبه ها خودشان حاضرند، بعد رو كرد به شاگردان و گفت: هر كس به اين پولها محتاج است بردارد. در اين هنگام يكي از آنان برخاست ديناري (طلا) برداشت و قسمتي از آن را قيچي كرد و بقيه را سرجايش گذاشت. ديگر طلبه ها هم چيزي برنداشتند. شريف رضي از آن طلبه پرسيد: براي چه اين مقدار برداشتني؟! وي گفت: شب گذشته هنگام مطالعه روغن چراغ تمام شد، خادم نبود كه از انبار مدرسه روغن بدهد، از فلان بقال مقداري روغن چراغ نسيه كرده ام. حالا اين قطعه طلا را برداشتم تا قرض خود را اداء كنم. سيد رضي تا اين سخن بشنيد دستور داد به عدد طلاّب كليد ساختند تا هر كس چيزي لازم داشت كليد انبار را همراه داشته باشد.
1. تلخيص البيان عن مجازات القرآن.
2. حقايق التأويل في متشابه التنزيل.
3. معاني القرآن.
ديگر تأليفات سيد رضي عبارتند از:
خصايص الائمه، نهج البلاغه، الزيادات في شعر ابي تمام، تعليق خلاف الفقهاء، كتاب مجازات آثار النّبويّه، تعليقه بر ايضاح ابي علي، الجيّد من شعر ابي الحجاج، زيادات في شعر ابي الحجاج، مختار شعر ابي اسحق الصّابي، كتاب «مادار بينه و بين ابي اسحق من الرسائل» و ديوان اشعار. (رجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، ص 283)
وي مي بايست از فضاي آزاد به وجود آمده كمال استفاده را مي برد و با شناساندن اصالت شيعه، اسلام واقعي را به جهانيان معرفي مي كرد. سيد رضي به خوبي مي دانست كه رسالت بدون امامت ناقص است و شهر علم پيامبر صلّي الله عليه و آله بدون وجود علي عليه السّلام شهري بي دروازه مي ماند و بدون معصوم، قرآن بدون مفسّر خواهد بود. مي بايست قدم به ميدان گذاشت و اقدامي كرد و كاري را كه انجام آن براي گذشتگان ميسّر نگشته است به سر منزل مقصود رساند. شريف رضي با اين تفكّر الهي كار بزرگي را آغازيد. همان كاري كه ثمره شيرينش در كلام بلند مولاعلي عليه السّلام به بار نشست و كتاب هميشه جاويد نهج البلاغه را به ارمغان آورد، نام و ياد سيد رضي را براي هميشه زنده نگه داشت. در حقيقت او اولين عالمي است كه كلمات و خطبه هاي سراسر بلاغت اميرمؤمنان علي عليه السّلام را گردآوري و تدوين كرد. «سیّد» براى نگارش « نهج البلاغه » در آغاز به جست و جوى سخنرانى هاى طولانى امام على علیه السّلام پرداخت. او از كتابخانه هاى معتبر بغداد بهره فراوانى برد. كتابخانه «دارالعلم» با «80000» نسخه ـ كه به برادر سیّد رضى تعلق داشت ـ ، كتابخانه «بیت الحكمة» با «100000» جلد كتاب، و چندین كتابخانه كوچك و بزرگ دیگر، در دسترس «سیّد» براى انجام این كار بزرگ بود. البته خود او و دوستان دانشمندش نیز كتاب هاى فراوانى داشتند كه مى توانست از آنها به راحتى استفاده كند.
«رضى» براى جمع آورى سخنرانى ها یا به عبارت دیگر «خطبه ها» زحمت فراوانى كشید. «خطبه» به سخنى گفته مى شود كه كمى طولانى است و معمولاً در میان گروهى از مردم ایراد مى گردد.
پس از تألیف اولین بخش « نهج ابلاغه » ـ بخش خطبه ها - سیّد به جمع آورى نامه هاى امام على علیه السّلام پرداخت. از آن حضرت نامه هاى فراوانى به جاى مانده كه یا به قلم خود امام علیه السّلام و یا به قلم كاتب ایشان و انشاء آن بزرگوار نگارش یافته است. نامه ها نیز همچون خطبه ها به مناسبتهاى گوناگونى نوشته شده اند. اگر زمان جنگ بود، امام علیه السّلام با نگارش و ارسالِ نامه اى به فرمانده سپاه خود، نكات لازم را به او گوشزد مى فرمود. اگر استانداران و دست اندركاران حكومت خطایى مى كردند، حضرت با قلم استوار خود آنان را مورد سرزنش قرار مى داد و از حقوق مردم دفاع مى كرد. گاهى هم نامه اى از دشمن كینه توز و نابكارش ـ معاویه ـ دریافت مى نمود كه با صلابت و قاطعیتى چشمگیر به آن پاسخ مى داد.
سیّد رضى دوباره مشغول كار و تحقیق شد؛ زیرا سوّمین بخش از پیكر « نهج ابلاغه » ـ یعنى بخش كلمات قصار (سخنان كوتاه) ـ هنوز جمع آورى نشده بود. زیبایى سخنان كوتاه امام علیه السّلام بیشتر بدان خاطر بود كه آن بزرگوار حقایق ارزشمندى را با چند كلمه یا جمله كوتاه به شنونده مى آموخت و دریایى از علم و حكمت را در ظرف كوچكى از كلمات جاى مى داد. هر كس بخواهد نمونه هاى روشنى از ضرب المثلِ فارسىِ «كم گوى و گزیده گوى چون دُر» را بیابد، كافى است به آخرین بخش « نهج ابلاغه » مراجعه كند و با حوصله سخنان كوتاه امام على علیه السّلام را بخواند؛ كه هم از دُر زیباترند و هم از دُر با ارزشتر.
كار سیّد رضى همچنان ادامه داشت و او هر روز برگى بر یادداشتهاى گذشته مى افزود. با نوشتن چهارصد و نودمین سخن كوتاه و حكمت آموز امام على علیه السّلام ، فصل «كلمات قصار» ـ سوّمین بخش « نهج ابلاغه » ـ نیز نوشته شد. بدین ترتیب كل پیكر « نهج ابلاغه » كه شامل خطبه ها، نامه ها و كلمات قصار بود تكمیل گردید و سیّد رضى توانست كار بزرگى را كه مدّتها پیش آغاز كرده بود به پایان برساند.
كار نگارش « نهج البلاغه » در سال 400 هجرى قمرى، یعنى هنگامى كه «سیّد» چهل و یكساله بود، پایان پذیرفت.
دیوان شعر او در چهار مجلد جمعآوری شده است. سید درزمینههای مختلف، شعر سروده است از جمله: غزل، نسیب، فخر، حماسه، هجاء، مدح، رثاء و...
تنی چند به جمعآوری دیوان او پرداختهاند، که از مشهورترین آنها « ابوحکیم الخیری » است که صاحب نزهه الجلیس» او را ابوحکیم الخسیری نامیده است.
منبع: کتاب «سيد رضي» نوشته سيد محمد مهدي جعفري ، کتابخانه طهور ، پایگاه شعائر
دلباختة علم و معرفت
شریف رضی در بیست سالگی به درجه اجتهاد رسید و به تمام علوم متداوله فقه و اصول، تفسیر و حدیث و علم کلام مهارت داشت و در سی سالگی حافظ تمام قرآن بود. نوشته اند وقتی خطیب بغداد، ثعالبی و ادبای بزرگ عرب و همچنین ادیبان دربار آل بویه اشعار نغز او را خواندند اعتراف نمودند در این زمان اشعاری بدین زیبایی و فصاحت ندیده اند برای او جایزه ها ارسال داشتند نپذیرفت و مسترد فرمود.
قاضی شهید در مجالس المؤمنین می نویسد: شریف رضی ذی الحسبین: در طهارت و عصمت برگزیده خداست نقیب علویین بلکه قطب فلک ارشاد و مرکز دائره رشاد بود صیت بزرگ و جلالت او را گوش فلک شنیده و آواز فضل و بلاغت او بایوان ملک رسیده پایه فضل و کمال و معالیش از آن گذشته که زبان ثنا و مدحت از کنه علو رفعت او بازگو باشد که چون جمال بغایت رسد دست مشاطه بیکار ماند و چون بزرگی به حد کمال رسد بازار وصافان شکسته گردد. قاضی شهید سپس بذکر مصنفات و تألیفات او به نام خصایص اللائمة، حقایق التنزیل، مجازات اللنبویه کتاب سیرت دیوان شعر و اخبار قضاة بغداد پرداخته و آنها را بر شمرده است اما مهمتر خدمتی که به جهان اسلام نمود جمع آوری کلمات و خطبه ها و نامه ها و مواعظ مولا امیرمؤمنان علی علیه السلام به نام نهج البلاغه می باشد که بعد از قرآن و سخنان پیامبر از بهترین کتب اسلامی و مشهور باخ القرآن می باشد که از قرن چهارم تا حال که اوایل قرن پانزدهم است چندین بار تجدید چاپ گردیده و متجاوز از سی شرح علمای فریقین بدان نوشته اند. در خاتمه گویند آنچه شریف رضی علیه الرحمة جمع آوری نمود سزاوار است با قلم نور بر گونه های حور نویسند و آن را نهج البلاغه نامند.
عده اي از دانشمندان نام آوري كه سيد رضي نزد آنان به كسب دانش پرداخته عبارت اند از:
1. ابواسحاق ابراهيم بن احمد طبري (متوفي 393 ق.) فقيه و اديب و نويسندة زبردست كه سيد رضي قرآن را در دوران كودكي نزد وي آموخت.
2. ابوعلي فارسي (متوفي 377 ق.) نام آور دانش و ادب و پيشواي علم نحو در عصر خود.
3. ابوسعيد سيرافي (متوفي 368 ق.) دانشمند بزرگ و نحوي معروف كه مسند قضاوت بغداد را به عهده داشت.
4. قاضي عبدالجبار بغدادي، متخصص علم حديث و ادبيات.
5. عبدالرحيم بن نباته (متوفي 374 ق.) از خطباي بلندآوازه و نامدار شيعه، مشهور به خطيب مصري. سيد رضي مقداري فنون شعر را از وي آموخت.
6. ابومحمد عبدالله بن محمد اسدي اكفاني (متوفي 405 ق.) عالم فاضل و پرهيزكار و مسند نشين قضاوت در بغداد.
7. ابوالفتح عثمان بن جنّي (متوفي 392 ق.) اديب ماهر در علم نحو و صرف.
8. ابوالحسن علي بن عيسي (متوفي 420 ق.) شعرشناس و پيشواي علم لغت و ادبيات.
9. ابوحفص عمر بن ابراهيم بن احمد الكناني، محدّث ثقه كه سيد رضي از او حديث فرا گرفت.
10. ابوالقاسم عيسي بن علي بن عيسي بن داوود بن جرّاح (متوفي 350 ق.) لغت شناس و محدث بزرگ و مورد اعتماد.
11. ابوعبدالله مرزباني (متوفي 384ق.) محدث نامدار و صاحب چندين كتاب حديث و مورد اعتماد شيخ صدوق ـ رحمة الله عليه ـ
12. ابوبكر محمد بن موسي خوارزمي (متوفي 403 ق.) فقيهي سترگ و استاد حديث كه سيد رضي و ديگران از وي فقه آموختند.
13. ابومحمد هارون تلعكبري (متوفي 385 ق.) فقيهي جليل القدر و صاحب كتاب جوامع در علوم دين.
14. ابوعبدالله محمد بن محمد بن نعمان مشهور به شيخ مفيد (متوفي 413 ق.)، از دانشمندان كم مانند عالم اسلام.
بوستان معرفت
1. سيد عبدالله جرجاني، مشهور به ابوزيد كيابكي.
2. شيخ محمد حلواني.
3. شيخ جعفر دوريستي (متوفي حدود 473 ق.).
4. شيخ طوسي (م 460 ق.).
5. احمد بن علي بن قدامه مشهور به ابن قدامه (م 486 ق.).
6. ابوالحسن هاشمي.
7. مفيد نيشابوري (م 445 ق.).
8. ابوبكر نيشابوري خزاعي (متوفي حدود 480 ق.).
9. قاضي ابوبكر عكبري (م 472 ق.).
10 مهيار ديلمي. (الشریف الرضی، محمد هادی امینی، ص 112 ـ 122).
اولين دانشگاه
جلوه هاي تربيتي
سيد قبول نكرد و پيغام داده بود كه: لابد وزير مي دانند و اگر مطلع نيستند، بدانند كه من از كسي صله قبول نمي كنم. به اميد اينكه اصرارم ثمر بخشد دوباره طبق پر سيم و زر را فرستادم و گفتم: اين هدية ناچيز را قبول بفرماييد و به قابله ها بدهيد. او آنها را دوباره پس فرستاد و جواب داد: قابله ها غريبه نيستند و رسم ما بر اين نيست كه بيگانگان به خانه ما رفت و آمد داشته باشند. آنها از بستگان خودمان مي باشند و چيزي هم نمي پذيرند. براي بار سوم طبق را فرستادم و گفتم: حال كه خود قبول نمي كنيد بين طلبه هايي كه پيش شما درس مي خوانند تقسيم كنيد. چون طبق را آوردند استاد در حضور طلبه ها فرمود: طلبه ها خودشان حاضرند، بعد رو كرد به شاگردان و گفت: هر كس به اين پولها محتاج است بردارد. در اين هنگام يكي از آنان برخاست ديناري (طلا) برداشت و قسمتي از آن را قيچي كرد و بقيه را سرجايش گذاشت. ديگر طلبه ها هم چيزي برنداشتند. شريف رضي از آن طلبه پرسيد: براي چه اين مقدار برداشتني؟! وي گفت: شب گذشته هنگام مطالعه روغن چراغ تمام شد، خادم نبود كه از انبار مدرسه روغن بدهد، از فلان بقال مقداري روغن چراغ نسيه كرده ام. حالا اين قطعه طلا را برداشتم تا قرض خود را اداء كنم. سيد رضي تا اين سخن بشنيد دستور داد به عدد طلاّب كليد ساختند تا هر كس چيزي لازم داشت كليد انبار را همراه داشته باشد.
قطره اي از درياي بيكران
1. تلخيص البيان عن مجازات القرآن.
2. حقايق التأويل في متشابه التنزيل.
3. معاني القرآن.
ديگر تأليفات سيد رضي عبارتند از:
خصايص الائمه، نهج البلاغه، الزيادات في شعر ابي تمام، تعليق خلاف الفقهاء، كتاب مجازات آثار النّبويّه، تعليقه بر ايضاح ابي علي، الجيّد من شعر ابي الحجاج، زيادات في شعر ابي الحجاج، مختار شعر ابي اسحق الصّابي، كتاب «مادار بينه و بين ابي اسحق من الرسائل» و ديوان اشعار. (رجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، ص 283)
رسالت بزرگ
وي مي بايست از فضاي آزاد به وجود آمده كمال استفاده را مي برد و با شناساندن اصالت شيعه، اسلام واقعي را به جهانيان معرفي مي كرد. سيد رضي به خوبي مي دانست كه رسالت بدون امامت ناقص است و شهر علم پيامبر صلّي الله عليه و آله بدون وجود علي عليه السّلام شهري بي دروازه مي ماند و بدون معصوم، قرآن بدون مفسّر خواهد بود. مي بايست قدم به ميدان گذاشت و اقدامي كرد و كاري را كه انجام آن براي گذشتگان ميسّر نگشته است به سر منزل مقصود رساند. شريف رضي با اين تفكّر الهي كار بزرگي را آغازيد. همان كاري كه ثمره شيرينش در كلام بلند مولاعلي عليه السّلام به بار نشست و كتاب هميشه جاويد نهج البلاغه را به ارمغان آورد، نام و ياد سيد رضي را براي هميشه زنده نگه داشت. در حقيقت او اولين عالمي است كه كلمات و خطبه هاي سراسر بلاغت اميرمؤمنان علي عليه السّلام را گردآوري و تدوين كرد. «سیّد» براى نگارش « نهج البلاغه » در آغاز به جست و جوى سخنرانى هاى طولانى امام على علیه السّلام پرداخت. او از كتابخانه هاى معتبر بغداد بهره فراوانى برد. كتابخانه «دارالعلم» با «80000» نسخه ـ كه به برادر سیّد رضى تعلق داشت ـ ، كتابخانه «بیت الحكمة» با «100000» جلد كتاب، و چندین كتابخانه كوچك و بزرگ دیگر، در دسترس «سیّد» براى انجام این كار بزرگ بود. البته خود او و دوستان دانشمندش نیز كتاب هاى فراوانى داشتند كه مى توانست از آنها به راحتى استفاده كند.
«رضى» براى جمع آورى سخنرانى ها یا به عبارت دیگر «خطبه ها» زحمت فراوانى كشید. «خطبه» به سخنى گفته مى شود كه كمى طولانى است و معمولاً در میان گروهى از مردم ایراد مى گردد.
پس از تألیف اولین بخش « نهج ابلاغه » ـ بخش خطبه ها - سیّد به جمع آورى نامه هاى امام على علیه السّلام پرداخت. از آن حضرت نامه هاى فراوانى به جاى مانده كه یا به قلم خود امام علیه السّلام و یا به قلم كاتب ایشان و انشاء آن بزرگوار نگارش یافته است. نامه ها نیز همچون خطبه ها به مناسبتهاى گوناگونى نوشته شده اند. اگر زمان جنگ بود، امام علیه السّلام با نگارش و ارسالِ نامه اى به فرمانده سپاه خود، نكات لازم را به او گوشزد مى فرمود. اگر استانداران و دست اندركاران حكومت خطایى مى كردند، حضرت با قلم استوار خود آنان را مورد سرزنش قرار مى داد و از حقوق مردم دفاع مى كرد. گاهى هم نامه اى از دشمن كینه توز و نابكارش ـ معاویه ـ دریافت مى نمود كه با صلابت و قاطعیتى چشمگیر به آن پاسخ مى داد.
سیّد رضى دوباره مشغول كار و تحقیق شد؛ زیرا سوّمین بخش از پیكر « نهج ابلاغه » ـ یعنى بخش كلمات قصار (سخنان كوتاه) ـ هنوز جمع آورى نشده بود. زیبایى سخنان كوتاه امام علیه السّلام بیشتر بدان خاطر بود كه آن بزرگوار حقایق ارزشمندى را با چند كلمه یا جمله كوتاه به شنونده مى آموخت و دریایى از علم و حكمت را در ظرف كوچكى از كلمات جاى مى داد. هر كس بخواهد نمونه هاى روشنى از ضرب المثلِ فارسىِ «كم گوى و گزیده گوى چون دُر» را بیابد، كافى است به آخرین بخش « نهج ابلاغه » مراجعه كند و با حوصله سخنان كوتاه امام على علیه السّلام را بخواند؛ كه هم از دُر زیباترند و هم از دُر با ارزشتر.
كار سیّد رضى همچنان ادامه داشت و او هر روز برگى بر یادداشتهاى گذشته مى افزود. با نوشتن چهارصد و نودمین سخن كوتاه و حكمت آموز امام على علیه السّلام ، فصل «كلمات قصار» ـ سوّمین بخش « نهج ابلاغه » ـ نیز نوشته شد. بدین ترتیب كل پیكر « نهج ابلاغه » كه شامل خطبه ها، نامه ها و كلمات قصار بود تكمیل گردید و سیّد رضى توانست كار بزرگى را كه مدّتها پیش آغاز كرده بود به پایان برساند.
كار نگارش « نهج البلاغه » در سال 400 هجرى قمرى، یعنى هنگامى كه «سیّد» چهل و یكساله بود، پایان پذیرفت.
دیوان شعر او در چهار مجلد جمعآوری شده است. سید درزمینههای مختلف، شعر سروده است از جمله: غزل، نسیب، فخر، حماسه، هجاء، مدح، رثاء و...
تنی چند به جمعآوری دیوان او پرداختهاند، که از مشهورترین آنها « ابوحکیم الخیری » است که صاحب نزهه الجلیس» او را ابوحکیم الخسیری نامیده است.
از ديدگاه دانشمندان اهل تسنّن
وفات
منبع: کتاب «سيد رضي» نوشته سيد محمد مهدي جعفري ، کتابخانه طهور ، پایگاه شعائر