مازندران؛ سرزمین سبز شمالی

به بربط چو بایست بر ساخت رود
که مازندران شهر ما یاد باد
که در بوستانش همیشه گل است
هوا خوشگوار و زمین پرنگار
برآورد مازندرانی سرود
همیشه بر و بومش آباد باد
به کوه اندرون لاله و سنبل است
نه گرم و نه سرد و همیشه بهار
فردوسی
استان مازندران که در گذشته طبرستان نامیده می شد، قسمتی از سرزمین کهن ایران است که بر طبق شواهد و یافته های باستان شناسان، یکی از قدیمی ترین سکونت گاه های بشری به شمار می رود. مردم این استان از نژاد آریایی هستند.
مازندران به لحاظ آب و هوایی، معتدل و مرطوب است (معتدل خزری). زبان مردم مازندران، فارسی با گویش های محلی همچون ساروی، آملی، بابلی، گیلکی، شهمیرزادی، کتولی، هزارجریبی و ... است. در استان مازندران بناهای قدیمی و مکان های پراهمیت تاریخی فراوانی وجود دارد. این بناها امروزه جزو اماکن توریستی شمرده می شوند و هر سال گردشگران و مسافران بسیاری را به سوی خود جذب می کنند. بابل، بابلسر، بهشهر، رامسر، آمل، جویبار، ساری، سوادکوه، تنکابن، قائمشهر، نوشهر، نور، نکا، محمودآباد و چالوس شهرستان های استان مازندران هستند. شغل عمده اهالی استان مازندران کشاورزی و باغداری است. زندگی روستانشینان در میان شالیزارهای برنج و کشتزارهای پنبه، از دیدنی ترین جلوه های زندگی این مردم است.
مازندران، استان سرسبز و با صفای شمال ایران است که در ساحل جنوبی خزر واقع شده و جاذبه های پرشمار طبیعی، تاریخی، فرهنگی و اجتماعی را دربرگرفته است. این خطه باارزش ایران از چشم اندازهای بدیع طبیعی، تاریخ غنی، کشاورزی و دامداری پررونق و بازرگانی پویایی برخوردار است. چشم انداز شمالی کناره های مازندران را دریای نیلگون، آرام و زیبای خزر شکل می دهد و چشم انداز جنوبی را جنگل های انبوه دامنه های البرز پوشانده است. دره ها و چشم اندازهای پیرامون نیز جلوه های شگفت انگیزی از طبیعت را به نمایش گذاشته اند. باغ های مرکبات، شالیزارها، کشترازهای سرسبز، ویلاها و مراکز اقامتی زیبا، کناره های دریا و جاده ها را فراگرفته و مناظر زیبایی را به وجود آورده اند. آبشارهای مازندران به دلیل شرایط طبیعی، هم در بیشه هاو جنگل ها و هم در نواحی کوهستانی وجود دارند. دره ها در امتداد رودخانه ها کشیده شده و گرداگرد آنها را انبوهی از جنگل های بلند با پوشش گیاهی متنوع فراگرفته است. انواع جاذبه های تاریخی چون امامزاده ها، مسجدها، پل ها، آب انبارها، قلعه ها، کاخ های متعدد و .... در کنار جاذبه های طبیعی، این منطقه را به یکی از جذاب ترین و پرگردشگرترین مناطق ایران تبدیل کرده است.
یادمان های تاریخی همچون مقبره میربزرگ آمل، برج لاجیم سوادکوه، برج رسکت سوادکوه، مجموعه تاریخی فرح آباد ساری و عباس آباد بهشهر، قلعه پولاد در بلده نور، کندلوس نوشهر و بسیاری دیگر نشانگر قدمت تاریخی و هنر معماری این سرزمین است.
کاخ ها و عمارت های قدیمی که به سبب آبادانی و سرسبزی منطقه، به دستور شاهان و سلاطین مختلف ساخته شده اند، بارزترین بناهای معماری منطقه را تشکیل می دهند.
رودخانه های متعددی هم در استان وجود دارند که در طول تاریخ پل های زیادی بر آنها ساخته و امروزه به جاذبه ای برای مازندران تبدیل شده است. پل محمدحسن خان بر رودخانه بابلسر، پل چالوس بر رودخانه چالوس، پل سرخ رود بر هراز، پل دوازده پله بر رودخانه هراز در وسط شهر آمل و پل ورسک بر دره ورسک از پل های معروف منطقه هستند که ارزش های جهانگردی بالایی دارند.
کاخ بابل در جنوب شهر بابل، عمارت و باغ صفوی باغ شاه که اکنون محل شهرداری بهشهر است، کاخ صفی آباد در بالای کوهی مشرف به بهشهر، کاخ عباس آباد در جنوب غربی بهشهر، کاخ چشمه عمارت در بهشهر، کاخ تیمشان در ۵ کیلومتری غرب نور، مجموعه صفوی فرح آباد در ۲۸ کیلومتری شمال ساری، کاخ اجابت در روستای اجابت از بخش کلاردشت، کاخ چای خوران در چالوس و خانه نیما پدر شعر نو در روستای یوش، از عمارت های دیدنی مازندران به شمار می روند.
بقعه های متبرکه زیادی هم در سطح استان پراکنده اند که امامزاده عباس، امامزاده یحیی، امامزده قاسم، گنبد فخرالدین درساریف همراه بقعه امامزاده عیسی بن کاظم و بقعه شامرا گنبد از معروف ترین آنها هستند. بقعه میرحیدر آمل، بقعه درویش فخرالدین بابل، بقعه آقاشاه بالوزامدنور، بقعه سطان محمدطاهر در جاده بابل - کیاکلا، همراه با تکیه مقر کیلا در بخش بندپی را باید از دیگر جاذبه های این استان کهنسال دانست.
در کنار این همه آثار تاریخی، بازارهای محلی آمل و بابل نیز که انواع محصولات شمال را عرضه می کنند، می تواند برای مسافران، جذاب و دیدنی باشد. این استان و شهرهای وابسته به آن در تمامی ایام سال، پذیرای گردشگران بسیار است. از جمله، مجموعه فرهنگی کندلوس، کجور نوشهر، موزه تاریخ طبیعی خشکه داران در مسیر جاده تنکابن- چالوس، تماشاگه خزر کاخ رامسر و... امکانات متنوعی را برای گردشگران داخلی و خارجی فراهم کرده است.
در کنار این همه جاذبه های تاریخی و طبیعی، جشن ها و آیین های مرسوم در میان مردم مازندران، همراه با لذیذترین غذاهای محلی، بخش دیگری از جاذبه های این سرزمین زیبا و کهنسال را پدیدار ساخته اند. لذیذترین، متنوع ترین و رنگین ترین سفره های ایرانی را می توان در شمال ایران، در سرزمین پهناور مازندران و گیلان دید.

● جاذبه های طبیعی سرزمین سبز

مازندران سرزمین رودها، جنگل ها، چشم اندازهای رویایی، سواحل زیبا، غارها، آبشارها، رودخانه ها، آب های سرد و گرم معدنی، تالاب ها و جاذبه های طبیعی بی شمار است و مردمی میهمان نواز و مهربان دارد. فراسوی جنگل های مازندران، کوه های سربه فلک کشیده و پوشیده از برف خودنمایی می کنند. بخشی از مرتفع ترین قله آتشفشانی ایران (دماوند) در این سرزمین واقع شده است. خط ساحلی دریای خزر در استان های گیلان و مازندران، یکی از زیباترین سواحل ایران است. در کنار دریا، دره های جنگلی و کوهستانی، همراه با کناره رودخانه ها، پرندگان مناطق ساحلی وجنگلی، ماهیان رودخانه ای و دریایی، مناطق حفاظت شده خاص، چشمه های زیبا و متعدد در کنار ده ها پدیده طبیعی دیگر، مازندران را به یکی از اصلی ترین قطب های گردشگری طبیعی ایران و در واقع به «بانک خدادادی جاذبه های طبیعی ایران» تبدیل کرده است.

● رودخانه هراز

هراز، از دامنه البرز در لاریجان سرچشمه می گیرد و پس از طی کناره های جاده و دره هراز، مسیری به درازای یکصد کیلومتر از وسط شهر آمل می گذرد و به دریای خزر سرازیر می شود. نوع مسیر و چشم اندازهای کوهستانی و جنگلی این روخانه، هراز را به یکی از زیباترین پدیده های توریستی مازندران بدل کرده است. علاوه بر این، انواع ماهی هم در این رودخانه وجود دارد.

● چشمه آب گرم آب اسک آمل

این چشمه آب گرم در روستایی به همین نام از بخش لاریجان قرار گرفته و دارای ترکیبات اسید کربنیک و بیکربنات دوسود است. اطراف چشمه قشرهای آهکی پدید آمده که به مرور زمان به سنگ های مرمر تبدیل شده اند. آب گرم این چشمه برای درمان امراض جلدی مانند اگزما و زخم های کهنه توصیه می شود. علاوه بر این آب گرم، آب معدنی های دیگری در آب اسک وجود دارد که برای درمان بیماری های جلدی و گوارشی توصیه شده اند.

● آب گرم لاریجان

آب و هوای معتدل و کوهستانی توأم با زیبایی های طبیعی و چشم انداز قله دماوند، از جاذبه های بسیار مهم ناحیه آب گرم لاریجان است که علاقه مندان بسیاری را به خود جذب می کند. چشمه آب گرم لاریجان به صورت طبیعی در دامنه کوه دماوند می جوشد. سالیان درازی است که مردم از آن استفاده می کنند و مسافران زیادی برای معالجه بیماری های خود به این منطقه می آیند. علاوه بر این چشمه، باید به چشمه های آب گرم آمولو، محمدآباد، لاویج، رینه و تنکابن هم اشاره کرد که مسافران و اهالی منطقه از آنها استفاده می کنند.

● آبشار یخی آمل

این آبشار تمام یخ در ارتفاع ۵هزار و ۱۰۰ متری مسیر دودکوه، نزدیک قله دماوند قرار گرفته و تشکیل آن ناشی از ذوب برف های گودال بالای آن است که به هنگام گرمای ظهر تابستان، باریکه آبی را به وجود می آورد و از کنار آبشار یخی عبور می کند. این آب جاری مدت کوتاهی دوام می آورد و بلافاصله منجمد می شود. آبشار یخی آمل از آبشارهای عجیب و منحصر به فرد جهان است. آبشارهای دیگر استان عبارتند از: آبشار ازارک در سنگ پشته رامسر، آبشار چاردر در جنت رودبار رامسر، آبشار تیمره در وانای آمل، پرومه در شمس آباد لاریجان، زنگت در بهشهر، داراب کلا در ساری و آبشار ریش براز در جنت رودبار رامسر.

● دریاچه ولشت چالوس

ولشت درجنوب شرق چالوس و شمال غربی منطقه کلاردشت در میان دره ای عمیق قرار گرفته است. وسعت آن حدود ۱۵ هکتار و عمق متوسط آن ۲۰ متر است. آب دریاچه شیرین و حجم آن ۳ میلیون متر مکعب برآورد شده است که به همین علت، مأمن پرندگان مهاجر، ماهی و سایر آبزیان است. مراتع و تپه های اطراف آن همراه با نیزارهای زیبا، جلوه ای آرام و زیبا دارد. برای رسیدن به دریاچه باید از راه مرزن آباد و سمت شرقی جاده چالوس مسیر را آغاز کرد.

● قله دماوند

قله ۵۶۷۱ متری دماوند به عنوان نماد عظمت و استواری ایران، با دارا بودن اقلیم کوهستانی و ییلاقی و چشمه های آب گرم و مناظر و چشم اندازهای زیبا، همیشه گردشگران و کوهنوردان را به خود می خواند و جمعیت ساکن زیادی را در دامنه های خود جای داده است. قله مشهور دماوند بلندترین قله رشته کوه البرز است که در ۳۵ کیلومتری شمال شهر دماوند در محدوده شهرستان لاریجان و در ۷۵ کیلومتری شمال غربی تهران قرار گرفته است. دماوند یک قله آتشفشانی است و در واقع یک آتشفشان نیمه فعال در حال خاموش شدن است که از دهانه های آن بخارات گوگرد متصاعد می شود.
درجه سرمای هوا در قله دماوند در تابستان ۴ درجه زیرصفر و قسمت شمال قله همیشه پوشیده از برف است. در شمال و شمال غربی کوه که در معرض تابش مستقیم آفتاب نیست، یخچال های زیادی وجود دارد که در میان کوهنوردان به «بام برفی» معروف است و کوهنوردی در آن بسیار دشوار و نیازمند مهارت های تخصصی است.
دامنه های دماوند در فصل بهار یکسره از گل های شقایق پوشیده می شود و هر بیننده ای را بر سر ذوق می آورد. غاراسک و غار گل زرد از گستره های جذاب در دامنه و کوهپایه دماوند هستند. جنوب غربی کوه هم چشمه های آب گرم معدنی دارد که درجه آب آنها به ۷۰ تا ۸۰ درجه سانتیگراد می رسد و سرشار از آهک و گوگرد است.
منطقه دماوند با چشم انداز قله برفگیر، دریاچه های طبیعی، چشمه های آب معدنی، گیاهانی معطر، گل های وحشی و آرامش سحرآمیز فضا، محیط دلچسبی را به وجود آورده که آرام بخش جان ها و از شگفتی های طبیعت است.

● پارک جنگلی نمک آبرود

این پارک بیش از ۲۰۰ هکتار مساحت دارد و مانند سایر پارک های جنگلی، درختان خودرو انبوهی همچون شمشاد، توسکا، ملچ و افرا را در خود جای داده است. عمر درختان شمشاد این پارک ۷۰۰ سال برآورد شده است.
پارک نمک آبرود، با طبیعت بکر و وحشی خود یکی از پارک های جنگلی زیبای جهان محسوب می شود که مسافران و اهالی شهرهای مجاور را بهره مند می سازد.

● پارک جنگلی نور

پارک جنگلی نور در ۲کیلومتری شهرستان نور قرار گرفته و تجهیزات و امکاناتی برای اقامت روزانه را دارد. دسترسی مناسب به جاده ساحلی نور، نزدیکی به شهرهای محمودآباد، نور و آمل و برخورداری از امکانات گردشگری مثل میز و نیمکت، آب لوله کشی و زمین بازی، فضای مناسبی را برای استفاده مسافران فراهم کرده است. از خصوصیات ویژه پارک، نزدیکی به دریا و چشم اندازهای زیباست. در بیشه های اطراف پارک، قرقاول ایران هم وجود دارد که جاذبه خاصی به آن می بخشد.

● پارک جنگلی سی سنگان نور

این پارک هم مانند پارک جنگلی نور به دلیل ویژگی ها و جاذبه های طبیعی و زیبایی ها و امکاناتی که در آن ایجاد شده، بسیار مورد توجه مسافران و اهالی بومی است. شمشادهای کمیاب و نزدیکی به دریا، قابلیت سیاحتی قابل توجهی به این پارک جنگلی بخشیده است.

● صنایع دستی

صنایع دستی استان مازندران یکی از مهم ترین جاذبه های توریستی این منطقه سرسبز و زیباست که همیشه گردشگران را وسوسه می کند و مشتریان زیادی دارد.
حصیربافی، گلیم بافی، جاجیم بافی، جوراب بافی، موج بافی، پارچه بافی، چنته لغور، نمدمالی، صنایع چوبی، ارسی و لاک تراشی مهم ترین صنایع دستی این سرزمین است.
در کنار صنایع دستی، لباس های محلی مازندران هم یکی از جذاب ترین جاذبه های گردشگری استان است. البته مردان و زنان مازندران در قدیم بیشتر از این لباس ها استفاده می کردند.
اما هنوز هم در برخی شهرها و روستاهای کوچک، از این لباس ها استفاده می شود. شلیته یا چرخی شلوار، تنگه تمبان حومه، کلیمه، چارقد و... از جمله لباس های محلی زیبا و رنگارنگ مازندران است.