نویسنده: فرج‌الله میرعرب
استماع صوت و تحدیث
امام باقر (علیه‌السلام) در بیان تفاوت رسول، نبیّ و محدَّث، ضمن ترسیم نوعی از ارتباط با عالم غیب و آسمان، دریافت کننده را محدَّث نامیده‌اند: «... و أما المحدث فهو الذی یحدث فیسمع و لا یعاین و لا یری فی منامه»: (1) محدَّث کسی است که با او سخن گفته می‌شود [و] او می‌شنود؛ ولی [گوینده برایش] آشکار و عیان نمی‌شود و [البته در بیداری است] نه اینکه خواب ببیند.تفاوت تحدیث و وحی در نقل امام جواد (علیه‌السلام) از امام صادق (علیه‌السلام) و او از امام باقر (علیه‌السلام) درباره‌ی چگونگی دستیابی اوصیا به علم بدون اختلاف که تناقضی در آن نیست، بیان شده است. حضرت، علم جانشینان پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلم) را همانند علم رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلم) معرفی کرده؛ مگر آنکه: «أنهم لا یرون ما کان رسول الله (صلّی الله علیه و آله و سلم) یری، لأنه کان نبیا و هم محدثون و أنه کان یفد إلی الله عزوجل فیسمع الوحی و هم لا یسمعون ...»: (2) با این تفاوت که اوصیا آنچه را رسول خدا (صلّی الله علیه و آله و سلم) می‌دید، نمی دیدند؛ زیرا او نبی بود و اینها محدّث هستند و او به درگاه خدای عزوجل می‌رفت و وحی را می‌شنید و اینها [آن وحی را] نمی‌شنوند. یعنی در تحدیث و وحی - هر دو - استماع هست؛ ولی نوع استماع متفاوت است. نبی وحی را می‌شنود؛ ولی در تحدیث، شنیدن صدای وحی وجود ندارد.
بر اساس این حدیث، با وجود ختم نبوت و وحی رسالی و آنچه مخصوص انبیای الهی بوده، ارتباط عالم بالا با عالم پایین هرگز قطع نمی‌شود.
مولی صالح مازندرانی می‌گوید: «از جمله شئون ائمه‌ی طاهرین (علیهم‌السلام) این است که آنان در هر شب جمعه بر علمشان افزوده می‌شود و [طریق آن، این است که] آنان "محدَّث" هستند؛ یعنی فرشته آن مقدار از علوم و اسراری را که خدا خواسته به آنان می‌رساند و آگاهشان می‌کند». (3) این ارتباط، وحی است؛ اما از نوع وحی رسالی نیست.
پی‌نوشت‌ها:
1. همان، ج 18، ص 266-267، ح 27.
2. محمد کلینی؛ الکافی؛ ج 1، ص 242-244، ح 1.
3. مولی محمدصالح المازندرانی؛ شرح اصول الکافی؛ ج 5، ص 298.
میرعرب، فرج الله؛ (1394)، علوم قرآن در احادیث اهل بیت (ع)، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ اول
