معرفت امام عصر (علیه السلام) و بايسته ها در عصر غيبت

ضرورتِ شناخت امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف
لازمه ي معرفت و اطاعت از خدا، شناخت برگزيدگان او و پيروي از آنان است. خداوند براي نشان دادن راه عبادت و اطاعت با تک تک انسان ها سخن نگفته، بلکه پيامبران و امام معصوم عليهم السلام را برگزيدگان و جانشينان خويش در ميان مردم معرفي کرده است. امام باقر عليه السلام مي فرمايد: همانا کسي خدا را عبادت مي کند که به او معرفت داشته باشد … مرا از معرفت خدا، تصديق خدا و رسولش و پيروي از علي عليه السلام و امام دانستن از و ساير امامان هدايت و برائت از دشمنان آن ها است و خدا، اين گونه شناخته مي شود.1 ايشان در تفسير فطرت فرمود: فطرت عبارت است از: «لا اِلهَ إِلاَّ اللهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللهِ صَلي الله عَلَيهِ و آلهِ و سَلَم وَ عَلِيٌّ أَميرُالمُؤمِنينَ عليه السلام.»2 اين يعني استمرار قلمرو توحيد تا امامت. حضرت سيدالشهدا عليه السلام در ميان اصحاب شان فرمود: خداوند بندگانش را نيافريد، مگر براي اين که او را بشناسند، پس وقتي او را شناختند، عبادتش مي کنند و وقتي چنين شد، از بندگي غير او بي نياز مي-شوند. در اين هنگام فردي پرسيد: شناخت خدا چيست؟ حضرت فرمود: عبارت است از شناخت اهل هر زماني، امام خودشان را که اطاعتش واجب است.3 در کتاب هاي حديثي شيعه و سنّي نيز روايتي متواتر و قطعي، با تعبيرهاي مختلف بدين گونه نقل شده است: قالَ رَسُولُ الله صَلي الله عَلَيهِ و آلهِ و سَلَم: مَن ماتَ وَ لَم يَعرِف إِمامَ زَمانِهِ مَاتَ ميتَةً جاهِلِيَّةً؛4 پيامبر خدا صَلي الله عَلَيهِ و آلهِ و سَلَم فرمود: هرکس بميرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهليت مرده است. در زمان جاهليّت، مردم، خدا و پيامبرش را نمي شناختند و گمراه بودند. بنابراين، کسي که امامِ زمانش را نشناسد، در واقع به خدا و رسول او معرفت ندارد و اگر در اين حال از دنيا برود، گمراه مرده است. در روايتي –پس از نقل حديث مذکور- راوي، تفسير مرگ جاهليت را از امام صادق عليه السلام سؤال مي کند، امام مي فرمايد: جاهِلِيَّةَ کُفرٍ وَ نِفاقٍ وَ ضَلالٍ؛5 گمراهي، بي ديني، دورويي و تباهي است. بنابراين براي شناخت خدا و پيامبر صَلي الله عَلَيهِ و آلهِ و سَلَم و رهايي از کفر، نفاق، گمراهي و راه يابي به مسير هدايت و بندگي خدا، شناخت امامان، به ويژه امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف، لازم و ضروري است. امام صادق عليه السلام فرمود: کمترين مقدار معرفت امام، اين است که [بداني] امام، هر طراز پيامبر صَلي الله عَلَيهِ و آلهِ و سَلَم و وارث اوست، مگر در نبّوت. پيروي از امام، اطاعتِ خدا و پيامبر صَلي الله عَلَيهِ و آلهِ و سَلَم است و بايد در هر کاري تسليم او بوده، حکم کارها را از او بخواهيم و از فرمانش پيروي کنيم.6
دو ويژگي مهم امامان معصوم عليهم السلام
الف) امامان واسطه ي فيض کمالات وجودي اند و اکثر متفکّران الهي –اعم از عارفان، فيلسوفان و متکلمان- به گونه اي به وجود واسطه ي فيض، ميان خدا و جهان معتقدند. در احاديث، معصومان و امامان عليهم السلام، واسطه ي فيض خدا محسوب شده اند. علّامه مجلسي مي گويد: اگر مطالبي که فلاسفه درباره ي عقول اثبات کرده اند، در احاديث متواتر، به گونه اي ديگر براي ارواح معصومان عليهم السلام اثبات شده است؛ براي مثال، ارواح معصومان عليهم السلام قبل از مخلوقات آفريده شده و علت غايي خلقت و ميانجي در افاضه ي علوم و معارف و به طور کلي واسطه ي فيض در کمالات وجودي و معرفتي اند!.7 در زيارت جامعه، خطاب به امامان عليهم السلام آمده است: خدا با شما شروع و ختم مي کند. به واسطه ي شما باران نازل مي-شود و شما باعث مي شويد که آسمان بر زمين فرو نريزد. غم و اندوه و گرفتاري ها با شما رفع مي گردد.8 امام صادق عليه السلام مي فرمايد: ما خزائن خداييم و به واسطه ي ما، درختان ميوه مي دهند و رودها جاري مي-شند و باران از آسمان مي بارد.9 هم چنين در احاديث آمده است: اگر زمين لحظه اي بدون امام باشد، ويران و نابود خواهد شد.10
ب) امامان واسطه ي فيض هدايت الهي اند. در آيه ي 69 سوره ي زمر مي خوانيم: (…وَ أَشرَقَتِ الأَرضُ بِنُورِ رَبِّها…)؛ … و زمين [در آن روز] به نور پروردگارش روشن مي شود… . در زيارت جامعه، آمده است: وَ أَشرَقَتِ الأَرضُ بِنُورِکُم؛11 زمين با نور شما امامان، مي درخشد. نتيجه اين که امامان، نور خدا در زمين اند. از همين رو آياتي که در آن ها نور يا نور خدا به کار رفته، در احاديث به امامان تفسر شده است.12 نور الهي کنايه از هدايت الهي است: سلام بر امامان هدايت و چراغ هاي روشن گر و تاريکي ها… سلام بر دعوت کنندگان به سوي خدا… و آشکار کنندگان امر و نهي خدا… کسي که خدا را بخواهد، از شما شروع مي کند و موّحد، توحيد را از شما گرفته است. کسي که هدفش خدا باشد، به وسيله ي شما به او مي رسد… با دوستي و همراهي شما، خداوند ما را با دين خود آشنا کرده است.13
خورشيد پنهان
نقشِ امام در عصر غيبت چيست و مردم چگونه از وجود مقدس امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف بهره مند مي شوند؟ اصحاب امامان عليهم السلام بارها اين سؤال را مطرح کرده اند و پاسخ آن بزرگواران، از جمله حضرت حجّت عجل الله تعالي فرجه الشريف از طريق نايب خاص، به دست ما رسيده است: همان-گونه که از خورشيد استفاده مي شود، در آن هنگام که پشت ابرها قرار مي گيرد.14 خورشيد در مرکز منظومه ي شمسي قرار دارد و سياره هاي آن، از جمله کره ي زمين به گرد آن مي چرخد. خورشيد، با نيروي جاذبه اي که بر سياره هايش وارد مي کند، از پرتاب آن ها در اثر نيروي گريز از مرکز، جلوگيري مي کند و کرات را در مدارهاي منظم و بر گِرد خود نگه مي دارد. از سوي ديگر، حرارت نور خورشيد باعث روييدن گياهان و در نتيجه حيات حيوانات و انسان مي شود و در اثر آن، روز و شب پديد مي آيد و به زندگي انسان نظم خاصّي مي دهد. بنابراين، تمام نعمت هايي که در اين جهان وجود دارد، از مجراي خورشيد به ما مي رسد، خواه ظاهر باشد و خواه در پشت ابرها قرار گيرد. البته، خورشيد در لحظه ي ظهور و نورافشاني، خواص و آثاري دارد که در لحظه ي پنهان شدن آن، وجود ندارد. همه ي اين مطالب درباره ي امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف نيز صادق است. او واسطه ي فيض نعمت هاي الهي است و نور وجود، علم و هدايت از طريق او به انسان ها مي رسد. اما غيبت امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف باعث محروم شدن از فيض حضور و بهره مندي بيشتر از حضرتش مي شود؛ همان گونه که هنگام پنهان شدن خورشيد، مردم در انتظار بيرون آمدنش هستند، در زمان غيبت نيز دوست داران و پيروان آن امام عجل الله تعالي فرجه الشريف، در انتظار ظهور مقتداي خويشند.
بايسته ها در عصر غيبت
وظايف مسلمانان در عصر غيبت، آموختن و عمل کردن به معارف و احکام ديني، انتقال آن به ديگران و تلاش براي تحقق احکام الهي در جامعه است؛ به ديگر سخن، وظايف ما، تعلم، تبليغ و اجراي دين است و مقدمات اين امور، هم چون فراگيري علوم و فنون مختلف نيز از بايسته ها خواهد بود. در اين جا وظايف مسلمان ها در عصر غيبت را بر مي شمريم:
1. درخواست معرفت امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف از خدا
هنگامي که امام صادق عليه السلام درباره ي غيبت مهدي موعود عجل الله تعالي فرجه الشريف سخن مي گفتند، زراره پرسيد: اگر من زمان غيبت را درک کنم، چه وظيفه اي دارم؟ حضرت فرمود: اين دعا را بخوان: أَللّهمَّ عَرِّفنِِي نَفسَکَ، فَإِنَّکَ إِن لَم تُعَرِّفني نَفسَکَ لَم أَعرِف نَبِيَّکَ. أَللّهُمَّ عَرِّفنِِي رَسُولَکَ، فَإِنَّکَ اِن لَم تُعَرِّفني رَسُولَکَ، لَم أَعرِف حُجَّتَکَ. أَللَّهُمَّ عَرِّفنِِي حُجَّتَکَ، فَإِنَّکَ إِن لَم تُعَرِّفنِِي حُجَّتَکَ ضَلَلتُ عَن ديني؛ 15 خدايا خودت را به من بشناسان که اگر خود را به من معرفي نکني، پيامبرت را نمي شناسم. خدايا! معرفت و شناخت پيامبرت را به من ببخش، که اگر پيامبر خود را به من معرفي نکني، حجّت تو را نمي شناسم. خدايا! حجّت خود را به من بشناسان، که اگر حجّت خود را به من معرفي نکني، از دين خود گمراه مي شوم. از اين دعا، نکته هاي بسياري مي توان استنباط کرد: اول اين که، در عصر غيبت بايد معرفت خدا و رسول و اما را از خدا خواست و نبايد به علوم و اطلاعات خود درباره ي خداشناسي و پيامبرشناسي و امام شناسي بسنده کرده، خود را از عنايات خدا مستغني دانست، بلکه در هر حال بايد به خدا توکل کرد و از خدا معرفت خواست. دوم اين که، لازمه ي شناخت خدا، شناخت پيامبر و لازمه ي شناخت پيامبر، شناخت امام و حجّت است. بنابراين، اگر امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف شناخته نشود، پيامبر و خدا نيز به درستي شناخته نشده، انسان در گمراهي و ضلالت خواهد بود. اصولاً شناخت خدا، پيامبر و امام، پايه و اصول دين است و تمام معارف و احکام ديگر، براساس همين اصول شکل مي گيرند.
2. تسليم در برابر امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف
امام باقر و صادق عليهماالسلام مي فرمايند: لا يَکُونُ العَبدُ مُؤمِناً حَتّي يَعرِفَ اللهَ وَ رَسُولَهُ وَ الأَئِمَّةَ کُلَّهُم وَ إمامَ زَمانِهِ وَ يَرُدَّ إِلَيهِ و َيُسَلِّمَ لَهُ؛16 بنده، مؤمن نخواهد بود، مگر آن که خدا و رسول او و همه امامان و امام زمان خود را بشناسد [حکم کارهايش را] به امام زمان ارجاع دهد و تسليم ايشان باشد. اسحاق، پسر يعقوب در عصر غيبت صغري، از طريق محمد پسر عثمان عمري، نايب خاص امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف، نامه-اي براي حضرت فرستاد و در آن مشکلات خود را مطرح کرد. امام عجل الله تعالي فرجه الشريف در پاسخ چنين نوشتند: وَ أَمَّا الحَوادِثُ الوَاقِعَةُ فَارجِعُوا فِيها إلي رُواةِ حَديثِنا فَإِنَّهُم حُجَّتِي عَلَيکُم وَ أَنَا حُجَّةُ اللهِ عَلَيهِم؛17 اما در حوادثي که رخ مي دهد بايد به راويان حديث ما مراجعه کنيد، زيرا آنان حجّت من، بر شمايند و من حجّت خدا، برآنانم. امام خميني رحمت الله عليه در توضيح حديث، «روات احاديث…» را همان «فقها» دانسته-اند: امروز فقهاي اسلام حجّت بر مردم هستند، همان طوري که حضرت رسول صَلي الله عَلَيهِ و آلهِ و سَلَم حجّت بود… .18 لازمه ي تسليم شدن در برابر امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف استفاده از احاديث امامان و تفقّه در آن، براي کسب معارف اعتقادي و احکام عملي است و اگر اجتهاد در احکام عملي مقدور نبود، بايد از فقها و مراجع، تقليد کرد، هم چنين بايد از فقيه عادل و حاکم (ولي فقيه) تبعيت نمود.
3. محبت به امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف
پيامبر اکرم صَلي الله عَلَيهِ و آلهِ و سَلَم در معرفي مهدي موعود عجل الله تعالي فرجه الشريف مي فرمايد: مَن أَحَبَّ أَن يَلقَي اللهَ وَ قَد کَمُلَ إِيمانُهُ وَ حَسُنَ إِسلامُهُ فَليَتَوَلِّ الحُجَّةَ صاحِبَ الزَّمانِ المُنتَظَرَ؛19 هرکس دوست دارد خدا را ملاقات کند، در حالي که ايمانش کامل و اسلامش نيکو باشد، پس دوست دار حضرت حجّت صاحب الزمان منتظر باشد. بنابراين، ايمان با محبت و ولايت امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف کامل مي شود و يکي از وظايف ما، دوستي او و تقويت آن در قلبمان است.
4. ياد امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف
از آثار شناخت امام زمان و محبت به او، ياد کردنِ ايشان است. اگر به کسي علاقه زيادي داشته باشيم، هميشه به يادش خواهيم بود و مي کوشيم به هر مناسبتي از او ياد کنيم و سخنانش را نقل کنيم. روايت شده است که وقتي امام موسي بن جعفر عليه السلام از امام غايب، نعمت باطني خدا ياد کردند، فردي پرسيد: آيا از امامان کسي غايب مي شود؟ امام فرمود: بله، شخص او از ديدگان مردم غايب مي شود، ولي ياد او از دل هاي اهل ايمان نهان نمي شود و او دوازدهمين نفر از ما است.20
5. احساس حضور
امامان بر اعمال و احوال موجودات جهان، به خصوص مؤمنان، آگاهي و نظارت دارند. امام علي عليه السلام مي فرمايد: هيچ مؤمني در شرق و غرب زمين، از ما غايب نيست.21 امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف در توقيع مبارکشان به شيخ مفيد رحمت الله عليه فرمود: ما به آن چه بر شما مي گذرد، احاطه ي علمي داريم، و اخبار هيچ يک از شما بر ما پوشيده نيست… ما در رعايت حال شما اهمال نکرده، شما را فراموش نمي کنيم و اگر اين گونه نبود، سختي ها بر شما نازل مي شد و دشمنان، شما را مستأصل مي-کردند.22 وقتي که امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف از وضعيت مؤمنان آگاه بوده، آن ها را مورد عنايت خاص قرار مي دهد، مؤمنان نيز بايد او را در ميان خود بدانند و حضور و توجه آن حضرت را احساس کنند. امام سجاد عليه السلام فرمود: همانا اهل زمان غيبت حضرت امام مهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف که به امامتش معتقدند و در انتظار ظهورش هستند، از مردم همه ي زمان ها بهترند، زيرا خداوند چنان عقل و فهم و معرفتي به آنان عنايت فرموده، که غيبت براي آن ها به منزله ي ديدن حضور وي است.23
6. انتظار
اگر کسي امام غايب را شناخت، به او عشق ورزيد، او را منجي بشر دانست و به ظهورش پس از غيبت آگاه شد، حتماً در انتظار فرج و ظهورش خواهد بود. در احاديث گوناگون، انتظار فرج، برترين عمل و عبادت امت اسلامي معرفي شده و فضيلت هاي زيادي براي آن بيان گرديده است.24 امام صادق عليه السلام مي فرمايد: هرکس از شما بميرد، در حالي که منتظر ظهور امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف باشد، مانند کسي است که با حضرت قائم عجل الله تعالي فرجه الشريف در خيمه ي ايشان باشد. آن حضرت پس از لحظه اي درنگ، فرمود: نه، بلکه مانند کسي است که همراه آن حضرت شمشير بزند. آن گاه ادامه داد: نه، قسم به خدا مانند کسي است که همراه پيامبر خدا صَلي الله عَلَيهِ و آلهِ و سَلَم شهيد شده است.25
7. دعا براي تعجيل فرج
کسي که در انتظار فرج مولايش به سر مي برد، از خدا تعجيل فرج او را خواهد خواست، به ويژه اگر بداند آن حضرت نيز خواهان ظهور و برپايي حکومت عدل است و از خدا مي خواهد، تا اذن ظهورش را صادر فرمايد. روايت شده که آن حضرت از خداوند چنين طلب مي کند: خدايا وعده اي را که به من داده اي، عملي ساز و امرِ مرا به اتمام برسان و گام هايم را استوار گردان و زمين را به وسيله ي من پر از عدل و داد کن.26 دعا براي تعجيل فرج امام زمان عجل الله تعالي فرجه الشريف سنّتي بوده که ديگر امامان نيز به آن عمل مي کردند.27 امام عصر عجل الله تعالي فرجه الشريف نيز از ما خواسته، تا براي تعجيل فرجش دعا کنيم: أَکثِرُو الدُّعاءَ بِتَعجيلِ الفَرَجِ، فَإِنَّ ذلِکَ فَرَجُکُم؛28 براي تعجيل فرج، زياد دعا کنيد، زيرا همين، فرج و گشايش شما است.

پي نوشت ها:
1. شيخ کليني، کافي، ج1، ص180، ح 1: إِنَّما يَعبُدُاللهَ مَن يَعرِفُ اللهَ فَأَمّا مَن لا يَعرِفُ اللهَ فَأِنَّما يَعبُدُهُ… فَما مَعرِفَةُ الله قَالَ تَصديقُ اللهِ عزَّوَجَلَّ وَ تَصديقُ رَسُولِهِ صَلي الله عَلَيهِ و آلهِ و سَلَم وَ مُوالاةِ عَلَيٍّ عليه السلام وَ الإِئتِمامِ بِهِ وَ بِأَئِمَّةِ المهُدي عليهم السلام وَ البَراءَةِ إِلي اللهِ عَزَّوَجَلَّ مِن عَدُوِّهِم هکَذا يُعرَفُ اللهُ عَزَّوَجَلَّ.
2. علي بن ابراهيم قمي، تفسير القمي، ج2، ص155: نيست خدايي جز خداي يگانه، محمد صَلي الله عَلَيهِ و آلهِ و سَلَم فرستاده ي خداوند و علي عليه السلام سرور مؤمنان است.
3. شيخ صدوق، علل الشرايع، ج1، ص9، باب9، ح1.
4. همو، کمال الدين تمام النعمه، ج2، ص409، ح9.
5. شيخ کليني، کافي، ج1، ص377، ح3.
6. علي بن محمد خزاز قمي، کفاية الاثر، ص263؛ علّامه مجلسي، بحارالأنوارِ، ج4، ص55، باب 5، ح32: قالَ الإمامُ الصادقُ عليه السلام: أَدني مَعرِفَةِ الإِمام عليه السلام أَنَّهُ عِدلُ النَّبيِّ إِلاّ دَرَجةَ النُبُوَّةِ وَ وَارِثُهُ وَ اِنَّ طاعَتَهُ طاعَةُ اللهِ وَ طاعَةُ رَسُولِ اللهِ صَلي الله عَلَيهِ و آلهِ و سَلَم وَ التَّسليمُ لَهُ في کُلِّ أَمرٍ وَ الَّردُّ إليهِ وَالأَخذُ بِقَولِه.
7. علّامه مجلسي، بحارالأنوار، ج1، ص103.
8. شيخ صدوق، عيون اخبارالرضا عليه السلام، ج2، ص276، ح1: بِکُم فَتَحَ-اللهُ و بکُم يَختِمُ وَ بِکُم يُنَزِّلُ الغَيثَ وَ بِکُم يُمسِکُ السَّماءَ أَن تَقَعَ علي الأَرضِ إلاّ بِاذنِهِ وَ بِکُم يَنَفِّسُ الهَمَّ وَ بِکُم يَکشِفُ الضُّرَّ.
9. شيخ کليني، کافي، ج1، ص144، ح5: قالَ الامامُ الصادقُ عليه السلام: بِنا أَثمَرَتِ الأَشجارُ وَ أَينَعَتِ الثِّمارُ وَ جَرَتِ الأَنهارُ وَ بِنا يَنزِلُ غَيثُ السَّماءِ.
10. همان، ص179، ح10: عَن أَبي عَبدالله عليه السلام قالَ: لَو بَقِيَتِ الأَرضُ بِغَيرِ إِمامٍ لَساخَت.
11. همو، عيون اخبار الرضا عليه السلام، ج2، ص276، ح1.
12. شيخ کليني، کافي، ج1، ص194، ح1: عَن اَبي جَعفَرٍ عليه السلام قَالَ: اَلنُّورُ وَ اللهِ الأَئِمَّةُ مِن آلِ مُحمَّدٍ عليهم السلام إلي يَومِ القيامَةِ.
13. همو، عيون اخبار الرضا عليه السلام، ج2، ص273، ح1.
14. شيخ صدوق، کمال الدين و تمام النعمة، ج1، ص207، باب 21، ح22: قالَ سُلَيمانُ قلتُ لِلصادِقِ عليه السلام کَيفَ يَنتَفِعُ النّاسُ بِالحُجَّةِ المَستُورِ قالَ عليه السلام: کَما يَنتَفِعُونَ بِالشَّمسِ إِذا سَتَرَها السَّحابُ.
15. شيخ کليني، کافي، ج1، ص337، ح5.
16. همان، ص180، ح2.
17. شيخ صدوق، کمال الدين و تمام النعمه، ج2، ص484، باب 45، ح4.
18. امام خيمني رحمت الله عليه، ولايت فقيه، ص92.
19. علاّمه مجلسي، بحارالأنوار، ج36، ص296، باب 41، ح 152.
20. شيخ صدوق، کمال الدين و تمام النعمه، ج2، ص368، باب 34، ح 6: قالَ الاِمامُ الکاظمُ عليه السلام: نَعَم يَغيبُ عَن أَبصارِ الناسِ شَخصُهُ وَ لا يَغيبُ عَن قُلُوبِ المُؤمِنينَ ذِکرُهُ وَ هُوَ الثَّانِِي عَشَرَ مِنّا.
21. محمدبن حسن بن فروخ صفار، بصائر الدرجات، ص260، باب16، ح1: قالَ الاِمامُ عليُ عليه السلام: يَا رُمَيلَة لَيسَ يَغيبُ عَنّا مُؤمِنٌ في شرَقِ الأَرضِ وَ لا في غَربِها.
22. شيخ طبرسي، احتجاج، ج2، ص323.
23. شيخ صدوق، کمال الدين و تمام النعمه، ج1، ص320، باب 32، ح2: إِنَّ أَهلَ زَمانِ غَيبَتِهِ القائِلينَ بِإِمامَتِهِ وَ المُنتَظِرينَ لِظُهُورِهِ أَفضَلُ مِن أَهلِ کُلِّ زَمانٍ لأَنَّ اللهَ تَبارَکَ وَ تَعالي أَعطاهُم مِنَ العُقُولِ وَ الأَفهامِ وَ المَعرِفَةِ ما صارَت بِهِ الغَيبَةُ عِندَهُم بِمَنزِلَةِ المُشاهَدَةِ.
24. ر.ک: علّامه مجلسي، بحارالأنوار، ج52، ص122، باب 22.
25. احمد بن ابي عبدالله برقي، المحاسن، ج1، ص174، باب38، ح 151: الفيضُ بنُ مَختار قالَ سَمِعتُ أَبا عَبداللهِ عليه السلام يَقُول: مَن مَاتَ مِنکُم وَ هُوَ مُنتظِرٌ لِهذا الأَمرِ کَمَن هُوَ مَعَ القائِمِ في فُسطاطِهِ قالَ ثُمَّ مَکَثَ هَنيئَةً ثُمَّ قالَ عليه السلام: لا بَل کَمَن قارَعَ مَعَهُ بِسَيفِهِ ثُمَّ قالَ عليه السلام: لا وَ اللهِ اَلا کَمَن اُستُشهِدَ مَعَ رَسُولِ اللهِ صَلي الله عَلَيهِ و آلهِ و سَلَم.
26. شيخ صدوق، کمال الدين و تمام النعمه، ج2، ص428: فَقالَ (المهدي عجل الله تعالي فرجه الشريف) اللّهُمَ أَنجِزلي ما وَعَدتَني وَ أتمِم لي أَمري وَ ثَبِّت وَ طأَتي وَ املَأ الأرضَ بي عَدلاً وَ قسطاً.
27. علاّمه مجلسي، بحارالأنوار، ج98، ص158.
28. شيخ صدوق، کمال الدين و تمام النعمه، ج2، ص483، باب 45، ح4.

 

 

منبع: کتاب گفتمان مهدويت