خلاقیت را در بچه‏هایتان درک وتقویت کنید

موضوع «خلاقیت» همواره موضوعی جالب توجه و گیرا برای مردم بوده است. از یک طرف همه، خلاقیت را ارزش و نوعی امتیاز می‏دانیم و از سوی دیگر، مردم در زمان خود رفتار مناسبی با افراد خلاق نداشته‏اند. این امر شاید به دلیل خلاقیت و ویژگی غیر عادی و غیر معمولی «خلاقیت» باشد.
به راستی خلاقیت چیست و خلاق کیست؟ بچه‏هایی که راه حل‏های جدید و مناسب پیدا می‏کنند، بچه‏هایی خلاق هستند. اما باید دانست که خلاقیت هوش نیست. بسیاری از بچه‏های باهوش خلاق نیستند، اما گاهی با بچه‏هایی سر و کار داریم که به ظاهر بازیگوش و معمولی‏اند، اما اندیشه‏های خلاقی دارند. این دسته از بچه‏ها بر خلاف ظاهرشان ذهن پیچیده‏ای دارند.
خلاقیت سه ویژگی دارد:
1 ـ بچه‏های خلاق آمادگی دارند که در پی راه حل‏های غیر معمول باشند؛
2 ـ آنان از ابراز عقاید و مفاهیم جدید لذت می‏برند؛
3 ـ آنان از اشتباه کردن نمی‏ترسند.
بچه‏های خلاق به تمسخری که ممکن است متعاقب اشتباه‏شان پیش بیاید، بی‏اعتنا بوده و مشتاقند راه‏حل‏هایی که احتمال شکست در آن زیاد است را بیاموزند. شاید مهم‏ترین تفاوت بچه‏های خلاق با سایر بچه‏ها در نوع تفکر آنان باشد. بچه‏های عادی و معمولی معمولاً از تفکر هم‏گرا استفاده می‏کنند یعنی برای حل مسئله، ذهن‏شان را معطوف یافتن پاسخ صحیح می‏نمایند. در عوض تفکر واگرا که اساس خلاقیت به شمار می‏آید نوعی فکر کردن است که وقتی یک مسئله دارای چندین پاسخ باشد به کار گرفته می‏شود.

موانع شکوفایی خلاقیت

1 ـ اجبار به همنوایی:
اگر فرزندان به اطلاعات و دنباله‏روی از روش‏های متداول و قواعد خشک و انعطاف‏ناپذیر مجبور و ملزم باشند، به طور چشمگیری خلاقیت در آنان نقصان می‏یابد. والدین مسلط و قدرت‏طلب، معلمان و مدیرانی که نظم و انضباط افراطی را بر بچه‏ها تحمیل می‏کنند، به طور نادانسته و ناخواسته زمینه‏ساز زوال خلاقیت می‏شوند.

2 ـ نکوهش:

ابراز عقیده و ابراز راه حل‏های غیر معمول و خارق‏العاده یکی از نشانه‏ها و مؤلفه‏های خلاقیت است. بنابراین نکوهش و تمسخر بچه‏های خلاق باعث خواهد شد که احساس ارزشمندی آنان کاهش یابد و حالت وسواسی به خود بگیرد. با نکوهش ابراز عقاید بچه‏ها، آنها را مجبور خواهیم کرد که از بیان افکارشان دست برداشته و رفتار جرئت‏ورزانه‏شان را کاهش دهند.

3 ـ انتظار پیروزی:

انتظار پیروزی همیشگی و مدام و توقع زیادی والدین، آفت پیشرفت و ترقی بچه‏ها خواهد بود. انتظار پیروزی از هر کوشش، اغلب باعث خواهد شد که بچه‏ها از شکست‏هایشان دلسرد شده و به دنبال راه حل‏های نو و بدیع نروند. از طرف دیگر، انتظار تشویق و پاداش زیاد نیز باعث افزایش توقع بچه‏ها در هر بار موفقیت خواهد شد. در بلندمدت این امر دید را از شناسایی واقعیت‏ها تحریف کرده و قدرت خلاق ذهن بچه‏ها را از بین می‏برد.

4 ـ عدم تحمل والدین:

خلاقیت به عبارتی نوعی بازی بیان عقاید و راه حل‏ها، همراه با تمایل به خیال‏پردازی، ادعا، جسارت‏ورزی و دستکاری در مفاهیم پذیرفته شده است. اغلب بچه‏های خلاق حالتی کودکانه دارند و کارهایشان توأم با ریخت و پاش است اما اینها تنها ظاهر قضیه است.

راههای کمک به رشد خلاقیت

1 ـ شرکت در یادگیری خودانگیخته:
بسیاری از بچه‏ها تحت فشار دیگران (مدیران، معلمان، والدین) هستند. بنابراین تشویق‏شان برای جهت دادن به یادگیری چندان آسان نخواهد بود. از این گذشته بسیاری از والدین با شیوه‏های یادگیری خودانگیخته آشنایی ندارند. در برخی موارد هم می‏ترسند اگر به بچه‏هایشان آزادی بیشتری بدهند تا آنان به شیوه خودشان واقعیت‏ها را کشف و دریافت کنند، چیزهای اشتباهی را یاد گرفته و یا بچه‏ها آنچه را هدف آنان است نیاموزند. والدین، در حقیقت وظیفه دارند بیاموزند که چگونه می‏توان آموخت.

2 ـ قانع نباشند:

بچه‏ها باید اجازه داشته باشند نظرات و افکارشان را تغییر دهند و تا می‏توانند حدس
بزنند. بگذارید ذهن و توانایی تجسم و تصور بچه‏هایتان وحشی باشد و به هر سو که می‏خواهد برود. از این راه بچه‏ها می‏توانند روابط دست‏نیافتنی و بعید را دستکاری نموده و به احتمالات ذهنی متعدد دست یابند. باید ذهن بچه‏ها عادت کند که خیلی زود قضاوت نکرده و به اولین و راحت‏ترین راه حل قانع نباشند.

3 ـ انعطاف‏پذیری:

باید به بچه‏ها اجازه داد تا دیدگاههای خود را عرضه کرده و از زاویه‏های مختلف به موضوع نگاه کنند، به فرزندانتان بیاموزید برای هر موضوع، نظرات جدیدی یافته و برای هر مسئله راه حل‏های زیادی را در نظر گیرد.