آشنايي با باغ های ایرانی – 3

محمدتقي خان، حكمران و والي يزد، باني ساخت بناها و آبادي‎هاي بسيار، كه يكي از مهم‌‌ترين اقداماتش، ساخت قنات و باغ دولت آباد بود. اين باغ در سال 1160 هـ . ق با وسعتي در حدود 5/6 هکتار بنا گرديده و به شماره 774 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است. باغ دولت آباد، به باغ بيروني و باغ اندروني تفكيك شده و پلان باغ به صورت تقاطع دو خط عمودي و افقي بوده که در تقاطع محورهاي اصلي، بناهايي چون سردر
چهارشنبه، 21 اسفند 1387
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما
آشنايي با باغ های ایرانی – 3
آشنايي با باغ های ایرانی – 3
آشنايي با باغ های ایرانی – 3

نویسندگان : فاطمه حيدري - هما ايراني بهبهاني




14) آشنايي با باغ دولت‌آباد

محمدتقي خان، حكمران و والي يزد، باني ساخت بناها و آبادي‎هاي بسيار، كه يكي از مهم‌‌ترين اقداماتش، ساخت قنات و باغ دولت آباد بود. اين باغ در سال 1160 هـ . ق با وسعتي در حدود 5/6 هکتار بنا گرديده و به شماره 774 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
باغ دولت آباد، به باغ بيروني و باغ اندروني تفكيك شده و پلان باغ به صورت تقاطع دو خط عمودي و افقي بوده که در تقاطع محورهاي اصلي، بناهايي چون سردر ورودي، ميدان جلوخان، عمارت طهراني، بهشت آئين، تالار آيينه (ديوانخانه)، آب انبار، دژ نگهباني، اصطبل‌ها، حرمسرا، ساختمان هشت و ابنيه خدماتي قرار گرفته‎اند.
قنات تاريخي دولت‎آباد با قدمتي بيش از 200 سال، از احداث پنج رشته قنات تشکيل شده و از ارتفاعات مهريز سرچشمه گرفته و پس از مشروب نمودن بخشي از اراضي مهريز و به کار انداختن چند آسياب آبي و پس از طي بيش از 50 کيلومتر به يزد رسيده و آباديهاي چند در اطراف يزد، از جمله باغ دولت آباد را آبياري مي‎کند.

آشنايي با باغ های ایرانی – 3

در زمان حال، قنات‌ها به كل خشك شده‎اند و اكنون چند چاه عميق كه به وسيله پمپ‎هاي عظيم برقي كار مي‎كنند، آب باغ را تأمين مي‎كنند. پس از درگذشت محمد تقي‌خان، ديگر آب قنات به شهر نرسيد و در بيرون به مصرف كشت و زرع مي‎رسيد كه تا امروز نيز چنين است. در اين دوره، اكثر كرت‎ها زير كشت درختان ميوه بودند.
چند اصله درخت توت و در ساير كرت‎ها، نارنجستان، انارستان و تاكستان ايجاد شدند. به گفته مرحوم پيرنيا كه از اهالي اطراف، تاريخ شفاهي معماري ايران را گردآوري مي‎كرد، گل‎هاي رز باغ دولت‎آباد آنقدر زياد بود كه گلاب‎گيري آنها 2 ماه طول مي‎كشيد.
در دوران پهلوي ساخت و ساز حومه شهري پيرامون باغ را فرا گرفت و به تدريج، باغ دولت آباد در مركز شهر قرار گرفت، درخت‎هاي اصلي باغ، دو رديف كاج و يك رديف سرو، در دو طرف محور اصلي كاشته شدند، و مجدداً دو كرت اصلي بصورت متقارن در دوطرف آب نماي بزرگ باغ زيركشت رفتند.

آشنايي با باغ های ایرانی – 3

اين 6 رديف كاج و سرو تا به امروز حجم انبوه فضاي سبز باغ را تشكيل مي‎دهند. در چهار خياباني كه از محورهاي اصلي به وجود مي‎آمده است، درخت‎هاي بيد مجنون و ارغوان بر مهتابي بزرگ سايه مي‎افكند كه اطراف آن از ياس زرد، نسترن و بوته‎هاي گل پر بوده است.
همچنين بر بالاي مهتابي ديگري كه در كنار حوض عمارت سردر قرار دارد، داربستي از گل نسترن وجود داشته است.پوشش گياهي باغ در حال حاضر چند اصله درخت توت 100 ساله و كاج‎ها و سروهاي دو طرف محور اصلي مي‎باشند که در حال خشك شدن هستند.

15) آشنايي با باغ فين کاشان

شهر كاشان در حاشيه كوير در فاصله 220 كيلومتري جنوب شهر تهران و 86 كيلومتري جنوب شهر قم در استان اصفهان واقع است. ناحيه‌اي كه باغ فين در آن قرار گرفته‌است، به نام فين كوچك معروف بوده و موقعيت آن در جنوب غربي شهر كاشان مي‌باشد. باغ تاريخي فين در منتهي‎اليه جنوب شرقي جاده فين (خيابان اميركبير) در شهر كاشان و در مجاورت مظهر چشمه تاريخي سليمان قرار گرفته‌است.
باغشاه فين از گونه باغ قلعه‌هاي ايراني است كه به دلايل خاص خود بدين گونه و با چنين نظمي شكل گرفته‌است. چشمه سليمانيه در جنوب باغ فين قرار گرفته است،آب آن زلال و داراي املاح زيادي است.آب چشمه فين به واسطه كيفيت‌هاي خاص خود مانند صافي و پاكي و روشنايي كم نظير وهمچنين كيفيت ثابت وتغيير ناپذيرش همواره مشهور و ضرب المثل بوده است. اين چشمه از بن صخره‌ايي به نام كوه دندانه و شكاف تخته سنگهاي معدن گچ و آهك در شش كيلومتري غرب كاشان از زمين مي‎جوشد.

آشنايي با باغ های ایرانی – 3

نظام كاشت باغ فين شامل درختان مثمر، از جمله انجير، توت، انار، بيد، بيد مشك، به، گوجه سبز، گلابي و زردآلو و همچنين گونه‎هاي تزييني همچون سنجد زينتي مي‌شد. بخش ديگري از گياهان باغ را گل‎ها و گياهان تزييني تشكيل مي‎دادند.
عمده‎ترين بخش از گياهان كه در شكل بخشيدن به نظام گياهان در باغ تأثير به سزايي دارد مرتبط با درختان سايه‎گستر باغ است كه عمدة آن را درختان سرو تشكيل مي‎دهند.همچنين درختاني همچون چنار و سپيدار و بيد نيز در اين بخش به چشم مي‎خورد.

آشنايي با باغ های ایرانی – 3

تعداد درختان نظام‎ساز باغ: شامل 579 اصله درخت سرو، 11 اصله درخت چنار و 2 اصله درخت سپيدار است.

16) آشنايي با باغ قدمگاه نيشابور

اين باغ در بستري كوهستاني و در دامنه جنوب كوه بينالود و رو به دشت نيشابور واقع شده است. اين باغ از سمت جنوب به جاده نيشابور - مشهد اتصال مي‎يابد.
از نيشابور حدود 24 كيلومتر و از مشهد حدود 100 كيلومتر فاصله دارد. اين مكان به عنوان مكاني مقدس از سابقه طولاني برخوردار است. اين باغ را زماني به شاپور كسري و زماني به حضرت علي(ع) و سپس به حضرت رضا (ع) نسبت داده‎اند. وجه تسميه باغ با توجه به وجود سنگي سياه است كه جاي دو پا بر آن نقش بسته است.
مي‎گويند سال 200 هـ . ق حضرت رضا (علیه السلام ) كه از مدينه عازم مرو بودند، در اين مكان توقف كرده و چون خواستند با خاك تيمم كنند، آبي جاري پديد آمد. اين وقايع مهم، اين مكان را به مكاني مقدس و ايمن براي زايران در كنار مسير مشهد تبديل كرد كه در دوره‎هاي مختلف مجموعه‎اي ميان راهي شامل: كاروانسرا، آب‌انبار، حمام و مكان‎هايي جهت اطراق زائران و مسافران در حاشيه خيابان شكل گرفت.

آشنايي با باغ های ایرانی – 3

شكل اصلي باغ كنوني در دوران صفوي و به دستور شاه عباس اول احداث شد و در دوره‌‌هاي بعدي در زمان شاه سليمان صفوي و در دوران ناصرالدين شاه قاجار مرمت‎هايي جهت حفاظت و احياء باغ صورت پذيرفت. آخرين مرمت و بهسازي مجموعة مذكور در سال 1350 توسط سازمان حفاظت آثار آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد و به شماره 236 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
كوشك هشت ضلعي، در مركز باغ قرار دارد. در ضلع شرقي بقعه نيز چهار طاقي كوچكي قرار دارد كه از چشمه‎اي جوشان حفاظت مي‎كند. روايت است آب آن هنگام وضوي حضرت رضا (علیه السلام) جوشيده و جاري گرديده است و به ميمنت آن را چشمه حضرتي مي‎نامند.

آشنايي با باغ های ایرانی – 3

اين باغ به عنوان بخش اول اين مجموعه با مساحتي برابر 1 هكتار، به صورت مربعي با ابعاد 100*100 متر و با دو ساختمان قديمي در موقعيت مركزي آن، مهمترين عنصر اين مجموعه است. ين باغ منطبق با شيب كوهپايه بينالود در سه سطح، با اختلاف ارتفاع 5/1 متر از يكديگر شكل گرفته است. در هر سطح، دو كرت بزرگ با درختان كاج وجود داشته كه در دوره‎هاي بعد درختان چنار، گردو، و توت جايگزين بسياري از درختان كاج شده است.
آبياري باغ از طريق دو قنات، كه قنات اولي، قنات اصلي از سمت بالا ده و قنات دوم از سمت پايين ده كه در ميانه باغ به قنات اولي مي‎پيوندد صورت مي‎گيرد كه در حال حاضر قنات دوم جايگزين چشمه اصلي (چشمه حضرتي) مي‎باشد. سردر وردي باغ با پلكاني در دو طرف در خارج از مجموعه به فضاي محصور باغ مرتبط مي‎شود و با آبنمايي در مركز و كرتهاي درختكاري شده به بقعه منتهي مي‎شود.

آشنايي با باغ های ایرانی – 3

در بالاي باغ دو كرت كه استخر بزرگي در ميان آن است وجود دارد كه آب پس از ورود به استخر توسط جويهاي باريكي به 4حوض هشت گوش دور بقعه هدايت شده و توسط آبنمايي در محور مركزي به حوضچه‎هاي بعد انتقال مي‎يابد. پوشش گياهي باغ درختان چنار، كاج، توت، گردو و زبان گنجشك مي‎باشد كه در ميان اين درختان، گونه‎هاي درختان چنار، كاج و توت كهنسال به چشم مي‎خورد.

17) آشنايي با باغ کلات نادري

باغ کلات نادري در شهر کلات، شمال شرقي مشهد، در بستري کوهستاني، در ميان دو رشته کوه در استان خراسان رضوي قرار گرفته است.يکي همان است که با نزديک شدن به شهر کلات چشم‎اندازي حصار گونه دارد و شهر در اين حصار قرار دارد و ديگري در سمت شمال است.
مجموعه باغ و عمارت خورشيد براي آرامگاه نادر شاه افشار به سال 1160 هـ . ق به دستور وي ساخته شده است. اين بنا بعدها در دوراني که آل جلاير (سده سيزدهم هـ . ق ) در اين منطقه حکمراني داشته با تغييرهاي اندکي به صورت کاخ مورد استفاده قرار گرفت.
عمارت خورشيد با معماري ويژه ايراني، با بخشي استوانه‎اي شکل ( 94/20 متر از کف زير زمين و 30/11متر بلندتر از پوشش طبقه هم کف) ساخته شد.

آشنايي با باغ های ایرانی – 3

سنگهاي پر حجم و سنگين بنا، که موضوع آن‎ها انواع ميوه‎هاي گرمسيري و پرندگاني چون طوطي است. گفته مي‎شود احتمال دارد سنگ تراش‎هاي اين بنا را نادر شاه از هند آورده باشد زيرا ميوه‎هايي چون موز، آناناس و ... در آن زمان در ايران وجود نداشته است تا سنگ تراشان ايراني توانسته باشند شبيه آنها را حجاري كنند.
از نظام کاشت باغ بجز يک رديف چنار کهنسال در باغچه غربي باغ و در کوچة غربي باغ که جزو عرصه باغ بوده، چيز ديگري بر جاي نمانده است و همين رديف درختان چنار کهن بعدها مبناي درختکاري‎هاي بقيه قسمت‎هاي باغ قرار گرفت و 220 عدد درخت چنار کاشته شد كه اکنون باغ با اين درختان شکل گرفته است.

آشنايي با باغ های ایرانی – 3

در حال حاضر منبع آبرساني اوليه باغ از بين رفته است و آب باغ بوسيله موتور پمپ از آب ذخيره شده در آب انباري که در زير پياده‎رو انتهاي شرقي باغ ايجاد شده تامين مي‎شود

18) ذآشنايي با باغ گلشن طبس

اين باغ در شهر کويري شمال شرقي استان يزد و در بستر شهري و در انتهاي شرقي خيابان گلشن طبس و بوسيله ميرحسن خان، سومين حاكم طبس، از سلسله خوانيني که به وسيله نادرشاه به حکومت طبس منصوب شدند، احداث گرديد.
اين باغ با عمارتي در دو طبقه و زيرزمين كوچك، در يك نخلستان(2000 نفر خرما) با ابعادي در حدود 266 متر در 260 متر بنا شده و به شماره 1310 در فهرست آثار ملي ايران به ثبت رسيده است.
سردر ورودي باغ با نمايي از اندود گچ سفيد، رو به ميدان و سوي ديگر رو به باغ، با ايواني دو ستونه و تزيينات آجري نقش‎دار ساخته شده است.

آشنايي با باغ های ایرانی – 3

اين باغ داراي دو خيابان اصلي متقاطع بوده و در مركز آن حوضي است با ابعاد 85/25*5/7 متر و سه فواره، كه محوطه باغ را به چهار مربع بزرگ تقسيم مي‎كند.

آشنايي با باغ های ایرانی – 3

كه هر كدام از اين مربع‎ها با گذرگاه‎هاي كوچكي به چهار كرت تقسيم شده، كه در داخل آنها 2500 اصله مركبات (درختان نارنج و...) و انار (500 اصله) كاشته شده است.

آشنايي با باغ های ایرانی – 3

اين باغ بر روي امتداد جريان آب چشمه‎هاي سرد و گرم كه به جانب طبس مي‎آيد شكل گرفته، آب از انتهاي مجموعه وارد باغ شده و پس از آبياري كرتها و حركت در جويها و فواره‎ها از زير هشتي ساختمان سردر مي‎گذرد و به شهر مي‎رود.
منبع: http://www.hamshahrionline.ir




نظرات کاربران
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
مقالات مرتبط