چهارگوشه استان کهگیلویه و بویر احمد

استان کهگیلویه و بویراحمد سرزمینی کوهستانی و تقریبا مرتفع می باشد که کوه های زاکرس با رشته های موازی، سراسر شمال و شرق و کوههای سیاه و سفید، خومی خائیز و نیل جنوب شرقی آن را در برگرفته‌اند. بلندترین نقطه استان قله دنا با ارتفاع 4409 متر و پست ترین ناحیه آن لیشتر به ارتفاع 500 متر از سطح دریا می باشد.
رودخانه های مارون، بشار، زهره، خرسان و نازمکان از این استان عبور می کنند. و ارتفاعات آن، سرچشمه تعدادی از رودخانه ها است. چهار پنجم مساحت منطقه از ارتفاعات و تپه ماهورها تشکیل شده است. در مناطق سردسیر، ارتفاعات بلندتر و تپه ماهورها بیشتر و در مناطق گرمسیر ارتفاعات کوتاه تر و تپه ماهورها نیز کمتر است.
دشت‌ها نیز حدود یک پنجم از مساحت استان را تشکیل می‌دهند و معمولا عمده اراضی کشاورزی در دشت‌ها واقع گردیده است. با توجه به شرایط جغرافیایی استان، هرچه در امتداد اصلی کوه های زاگرس از شمال شرقی به جنوب غربی نزدیکتر شویم، از ارتفاع کوه ها و مقدار بارندگی و رطوبت هوا به طور محسوسی کم می‌گردد.
این وضعیت طبیعی، مشخصات اقلیمی دوگانه ای را پدید آورده و استان را به دو ناحیه سردسیری و گرمسیری تقسیم نموده است.

شهر یاسوج
در دهانه انبری صخره های زاگرس بزرگ و بر دامنه دنای همیشه سفید پر برف، در لابلای جنگلهای تنومند و سرسبز بلوط و بن و کیکم شهر یاسوج قرار گرفته است. این شهر که نامِ محلی آن یاسیج و مرکز استان کهگیلویه و بویر احمد است و در سال 1344 احداث گردیده و قبل از ایجاد شهر یاسوج در حدود شش کیلومتری جنوب شرقی آن شهرک قدیمیِ تل خسرو، قرار داشته که زمانی مرکز طوایف باستانیِ بازرنگان بوده است و سابقه تاریخی آن متجاوز از دو هزار سال می باشد.
این شهرک قدیمی در سال 1309 دوباره بازسازی و در سال 1323 مجدداً متروکه گردید که به جز تپه ای خاک از آن اثر دیگری باقی نمانده است. شهر نوپای یاسوج درکنار رودخانه بشار در آغوش تپه های متعدد در ارتفاع 1870 متری از سطح دریا قرار گرفته، این شهر که در سال 1344 فقط دارای یک خیابان اصلی بود، امروزه از گسترش و توسعه زیادی برخودار می باشد.
در فصل زمستان برف زیادی در این شهر می بارد و اکثر نقاط و ارتفاعات اطراف آن برای مدتی طولانی پوشیده از برف باقی می ماند. که این فرصت بسیار خوبی برای دوستداران ورزشهای کوهستانی بخصوص اسکی می باشد تا بخوبی از آن استفاده کنند. شهر یاسوج تاکنون بالغ بر 18 کیلومتر وسعت یافته است، یکی از مهمترین دلایل این توسعه مرکزیت اداری و سیاسی این شهر می باشد که از سال 1342 مرکز فرمانداری کل کهگیلویه و بویر احمد بوده و سپس در سال 1355 به مرکزیت کل استان ارتقاء یافته است.
مراكزتاریخی وباستانی
1- تل خسروی 2- تل مهره ای 3- تپه دم چنار 4- تپه ملاكانیه 5- تپه ملاكانیه 6- تل شهدا 7- پل های پاتاوه(پادنا)

جاذبه های طبیعی
1. کوه آب نهر
2. کوه بند گرد
3. کوه تاسک
4. کوه تامر
5. چال کلاغ
6. کوه دمه
7. کوه دو مازه
8. کوه دینار
9. کوه راه باریک
10. کوه زنگویی
11. کوه سفید
12. کوه شب لیز
13. کوه میمند
14. کوه هجال
15. رودخانه مارون
16. رودخانه خرسان
17. رود بشار
18. رودخانه ماربر
19. رودخانه یاسوج
20. رودخانه دره آجم
21. رودخانه گردآوه
22. آبشار مارگون
23. آبشار بهرام بیگی
24. آبشار یاسوج
25. چشمه میشی
26. هفت چشمه
27. چشمه خارکلون
28. غار نول
29. غار مس
30. اشکفت دو فیری
31. تنگ سرخ
32. تنگ تیزاب
33. تنگ براق
34. تنگ گنجه ای
35. آب نهر
36. میمند
37. پوله زیلایی
38. مارگون
39. سی سخت
40. منطقه حفاظت شده دنا
41. دریاچه کوه گل
42. تالاب برم شیر
اماكن زیارتی ومذهبی
1. امام زاده حسن
2. امام زاده قاسم
3. امام زاده پهلوان
4. امام زاده عبدالله
5. قبرستان پای چل
شهرستان دوگنبدان
این شهرستان در جنوب باختری استان کهگیلویه و بویر احمد واقع گردیده و 683/4 کیلومتر مربع مساحت دارد و مرکز این شهرستان دوگنبدان می باشد. شهرستان گچساران متشکل از دو شهر به نامهای دوگنبدان و باشت است. و از دو بخش به نامهای مرکزی و باشت و نیز 6 دهستان تشکیل یافته است.
گچساران در منطقه گرمسیر قشلاقی واقع شده است و دارای دو نوع آب و هوای معتدل و خشک در نیمه شرقی و گرمسیری خشک در نیمه غربی می باشد. رودخانه زهره مهمترین رود این شهرستان است که در جنوب شرقی دوگنبدان جاری است.
شهرستان گچساران بدلیل وجود معادن نفت یکی از مهمترین مراکز استخراج و بهره برداری نفت کشور به شمار می رود، و دارای اهمیت و اعتبار ویژه ای است. مارین یکی از روستاهای زیبا و دیدنی شهرستان گچساران است. این روستا که در کیلومتری شمال شهرستان گچساران در مسیر راه دهدشت – گچساران قرار گرفته است و دارای آب و هوایی معتدل می باشد.
این روستا دارای باغات فراوان و مزارع سرسبز است. و از ویژگی های روستای مارین معماری زیبا و چشم نواز آن است. که در نوع خود کم نظیر می باشد. منازل روستایی در یک شیب 60 درجه از بالای کوه سرازیر و تا ته دره که منتهی به باغات مرکبات است، ادامه دارد. از دیگر جاذبه های این شهرستان میتوان تنگ دیل، قلات گناوه، دشت گل و باغستان های مارین را نام برد.

مراكزتاریخی و باستانی
1. دوگور دوپا
2. دژ سلیمان
3. تل دهوه
4. پل های باستانی خیرآباد
5. آتشکده های گل سرخان
6. آتشكده خیرآباد
جاذبه های طبیعی
1- كوه هامی
2- رودخانه زهره
3- رودخانه نازمکان
4- رودخانه خیرآباد
5- آبشار گنج بنار
6- چشمه آب گرمو
7- غار شاه بهرام
8- محوطه خیر آباد
9- دهستان بهمئی
اماكن زیارتی ومذهبی
1. امامزاده بی بی حکیمه
2. امامزاده شاه عباس

شهرستان دهدشت
شهرستان کهگیلویه از شمال به شهرستانهای باغ ملک، ایذه و لردگان، از جنوب به گچساران، از غرب به بهبهان و رامهرمز و از شرق به بویراحمد سردسیر منتهی می گردد. این شهرستان دارای دونوع آب و هوای کاملا متفاوت در نواحی سردسیر و گرمسیر بوده و نیز محلی برای قشلاق ایلات منطقه می باشد.
بطور مثال در فصل تابستان هنگامی که درجه حرارت در مناطق جنوبی به حد اکثر خود می رسد، در ارتفاعات شمالی آن هوا همچنین سرد می باشد. عمده ترین منابع آبی منطقه کهگیلویه شامل رودخانه چرام است که از کوههای شمال و شرق چرام سرچشمه گرفته و به رودخانه نازمکان می ریزد و رودخانه مارون که بعد از عبور از میان سوق و لنده از آخرین نقطه شهرستان بنام تنگ تکاب گذشته و به سمت بهبهان جریان یافته و بنام رود جراحی به خلیج فارس می ریزد.
ارتفاعات مهم این شهرستان شامل کوههای سیاه غارون (کارون)، نیل، چست خوار و دیل می باشند. بر اساس تقسیمات کشوری سال 1373 شهرستان کهگیلویه از سه شهر شامل: دهدشت ( مرکز شهر )، چرام و لنده و پنج بخش و 18 دهستان با مساحت 079/6 کیلومتر مربع تشکیل شده است.

مراكزتاریخی وباستانی
1- قبر شاهپور
2- آرامگاه امیر لالپا
3- آثارتاریخی سروک
4- قلعه چص
5- قلعه مانگشت
6- تل گرد
7- تل گبر
8- تل چکاه
جاذبه های طبیعی
1- کوه اشکر
2- کوه البرز
3- کوه نیل
4- رودخانه آب شور
5- رودخانه تفار
6- رودخانه قلات
7- چشمه بلقیس
8- غار آب کناری
9- غار پیر زن
10- غار خی
11- غار کبوتر
12- غار نی نه
13- غار نزل
14- چرام
15- ایدنک
16- دهدشت قدیم
17- لنده
18- دریاچه موزرد
19- تالاب برم الون

اماكن زیارتی ومذهبی
1. امام زاده پنجه خل
2. امام زاده چله خان
3. امام زاده سیدمحمد

منبع : همشهری آنلاین الف