اطلاعاتی در خصوص مکملهای سلنیوم

اگرچه بروز کمبود سلنیوم وضعیتی نادر به شمار می‌رود، اما بعضی افراد ممکن است دچار این عارضه شده و ممکن است نیاز به مصرف مکملهای سلنیوم داشته باشند.
سلنیوم یکی از آن دسته مواد معدنی است که در مقادیر بسیار کم مورد نیاز بدن می‌باشد. سلنیوم یک غیر فلز با عدد اتمی 34 است و نماد شیمیایی آن «Se» می‌باشد. سلنیوم معمولاً در خاک یافت می‌شود و انسان این ماده معدنی را از گیاهان و حیوانات بدست می‌آورد. مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهند که یک انسان بزرگسال به حدود 50 میکروگرم سلنیوم در روز نیاز دارد. در حالی که گیاهان این ماده معدنی را به طور مستقیم از خاک جذب می‌کنند، حیوانات آن را به طور غیر مستقیم از گیاهان بدست می‌آورند. بنابراین سطح سلنیوم موجود در خاک تعیین کننده میزان این ماده معدنی در گیاهان خواهد بود. چنانچه خاک دچار کمبود این ماده معدنی شده باشد، گیاهانی که در آن منطقه رشد می‌کنند، عاری از سلنیوم خواهند بود و این به نوبه خود بر افراد ساکن آن منطقه تأثیر می‌گذارد. این امر منجر به بروز کمبود سلنیوم در بدن می‌شود. ناتوانی بدن در جذب این ماده معدنی دلیل دیگر بروز کمبود سلنیوم است.
برخی عوارض پزشکی خصوصاً اختلالات گوارشی مانند بیماری کرون، همچنین می‌توانند موجب بروز چنین کمبودی شوند. کمبود سلنیوم عارضه‌ای نادر به حساب می‌آید. با این حال، این عارضه می‌تواند موجب بروز برخی علائم جدی شود به این دلیل که این ماده معدنی کم نیاز نقشی بسیار حیاتی در واکنشهای مختلف شیمیایی درون بدن ایفاء می‌کند. کمبود طولانی مدت این ماده معدنی ممکن است موجب بروز خستگی شدید، کندی ذهن، ضعف و درد عضلانی، رنگ پریدگی پوست و مو و حتی سقط جنین شود. همچنین این باور وجود دارد که عامل بوجود آوردنده بیماری کیشان (Keshan)، کم کاری تیروئید و بیماری کاشین بِک، این وضعیت می‌باشد. بنابراین مکملهای سلنیوم اغلب برای افرادی که دچار کمبود این ماده معدنی شده‌اند تجویز می‌شود. حتی برخی عوارض پزشکی با مصرف این مکملها درمان می‌شوند.

مکمل‌های سلنیوم

مکمل‌های سلنیوم در اشکال بسیاری از جمله قرص و کپسول وجود دارند. همواره بهتر است که بجای روی آوردن به مکمل، از مواد غذایی حاوی سلنیوم استفاده نمود. چنین مواد غذایی، ماهی تن، قارچ، آجیل برزیلی (نوعی بادام زمینی)، گوشت گاو، ماهی کاد، جو دو سر، تخم مرغ، پنیر چدار، گردو و غیره را شامل می‌شوند. با این حال، چنانچه تمایل به مصرف مکمل دارید، میزان مورد نیاز روزانه را که ممکن است با توجه به عوامل متفاوتی مانند جنسیت، سن، وضعیت سلامتی، وضعیت پزشکی، بارداری، شیردهی و غیره متفاوت باشد، مورد بررسی قرار دهید. میزان مصرفی هر فرد بر اساس این عوامل تعیین می‌شود. میزان مصرف یا دوز آن را بایستی به دقت رعایت کرد، به این دلیل که سطوح بالای سلنیوم در بدن ممکن است به مسمومیت منجر شود. هرگز بدون مشورت با پزشک خود اقدام به مصرف این مکملها نکنید.

فوائد و عوارض جانبی

کمبود سلنیوم، عارضه‌ای است که به خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته است. تنها مقدار کمی از سلنیوم جهت انجام آرام عملکردهای بدن انسان ضروری است، اما کمبود آن ممکن است موجب بروز علائمی خفیف تا شدید شود. بنابراین، مکملهای آن را می‌توان جهت رفع و درمان این کمبود مورد استفاده قرار داد. جدای از آن، برخی مطالعات صورت گرفته عنوان می‌کنند که سلنیوم که یک آنتی اکسیدان است در جلوگیری از بروز بیماریهای قلبی و سرطان مفید می‌باشد. همچنین عنوان می‌شود که مکملهای سلنیوم می‌توانند سطوح بالای کلسترول را پایین آورده و می‌توانند جهت درمان التهاب خود ایمنی تیروئید مورد استفاده قرار گیرند. استفاده از این مکملها همچنین با پیشگیری از انواع خاصی از سرطان و دیابت مرتبط است. با این حال، هیچ پشتوانه علمی برای این ادعا وجود ندارد.
دوز عادی و نرمال مکملهای سلنیوم عموماً همراه با هیچ گونه عوارض جانبی نخواهد بود. مکملهای سلنیوم در مقادیر یا دوزهای بالا ممکن است عوارض جانبی مانند سلنوسیس (selenosis) به همراه داشته باشند که تحت عنوان مسمومیت ناشی از سطوح بالای این ماده معدنی در بدن انسان تعریف می‌شود. گفته می‌شود که این عارضه با مصرف پنج برابر مصرف عادی سلنیوم خوراکی ایجاد می‌شود. علائم مسمومیت ناشی از سلنیوم، مشکلات گوارشی (اسهال)، بوی بد دهان (بوی سیر)، از دست دادن و یا شکنندگی ناخنها و مشکلات پوست (خارش) و مو، احساس طعم فلز در دهان، زود خشمی، و ضعف را شامل می‌شوند. این علائم را بایستی در اسرع وقت درمان ساخت تا از بروز پیچیدگی و عوارضی مانند مشکلات قلبی و عروقی و کبدی جلوگیری شود. مصرف سلنیوم در دوزهای بسیار بالا، گاهی اوقات ممکن است منجر به مرگ شود.
به طور خلاصه بایستی گفت که مکملهای سلنیوم را بایستی طبق دستور پزشک خود مصرف کرده و دوز تجویز شده را به دقت رعایت کنید. همچنین اهمیت دارد که پزشک خود را از عوارض پزشکی که بدانها مبتلا می‌باشید و نیز داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید مطلع سازید. این امر در خصوص افرادی که مبتلا به مشکلات کلیوی و معده می‌باشند بیشتر صدق می‌کند.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک متخصص در نظر گرفته شود. مراجعه به پزشک خود بی‌خطرترین راه تشخیص و درمان هرگونه بیماری است.