عوامل استرس‌زا در زمان کنکور و راهکارهای مواجهه با آن

چگونه خود را برای کنکور آماده سازیم؟

دلایل عدم اجراء برنامه‌ریزی:

یکی از عوامل استرس‌زا برای هر دانش‌آموز کنکوری، عدم اجراء برنامه‌های اوست. دانش‌آموز پیش از دیگران از اجراء نکردن برنامه‌های خود دچار نگرانی و پشیمانی می‌گردد. هر چند که تکرار این موضوع به‌تدریج به یک عادت تبدیل می‌شود.

پس لازم است بدانیم چه دلایل مهمی مانع اجراء برنامه‌های ما می‌شود. بدیهی است عدم توجه به نکات گفته شده در بحث قبلی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در این مورد هستند، به‌طور مثال دانش‌آموزی که توان مطالعاتی او در روز یک ساعت است به یک‌باره تصمیم می‌گیرد، روزانه شش ساعت مطالعه کند.

برای افزایش ساعات مطالعه باید به یک مدل افزایش تدریجی متناسب با توان شخصی روی آوریم. ”هفته اول (۱ ساعت)، هفته دوم (۱ ساعت و نیم)، هفته سوم (۲ ساعت و نیم)، هفته چهارم (۳ ساعت و نیم)، هفته پنجم (۴ ساعت و نیم)، هفته ششم (۵ ساعت و نیم تا ۶ ساعت).

دلیل دیگر، عدم توجه به واقعیات روزمره و یا ضعف در آینده‌نگری است:

به این معنی که پیش‌بینی نکردن اتفاقاتی که در طول روز یا هفته می‌تواند مانع اجراء برنامه باشند قطعاً دانش‌آموز را دچار مشکل می‌سازد.

عدم توجه به واقعیات روزمره و یا ضعف در آینده‌نگری

مثلاً دانش‌آموزی که می‌داند هفته آینده در روز پنج‌شنبه به عروسی یکی از بستگان نزدیک خود دعوت شده است، باید برای آن روز میزان ساعت مطالعاتی کمتری را لحاظ کند در غیر این‌صورت او قادر نخواهد بود به آن برنامه عمل نماید.

تعارف با دوستان و نزدیکان نیز یکی دیگر از این دلایل است. بسیاری از دانش‌آموزان ما هنگام اجراء برنامه‌های خود با اطرافیان دچار تعارف می‌شوند. یعنی در حالی‌که می‌دانند امروز نمی‌توانند با دوستان خود به گردش یا تفریح بپردازند، اما با اولین پیشنهاد از طرف آن‌ها ترجیح می‌دهند برای حفظ دوستی (یا به اصطلاح معرفت!) از اجراء برنامه پرهیز کنند و به خواسته دوستان خود توجه نمایند.

پس بهتر است که به‌طور غیر مستقیم برنامه‌های تنظیمی خود را به اطلاع دوستان و اطرافیان نزدیک خود برسانیم (مثلاً با نصب این برنامه‌ها در روی دیوار اتاق و یا کمک گرفتن از خود آن‌ها برای برنامه‌ریزی).

ناهماهنگی در اجزاء برنامه نیز می‌تواند مانع اجراء صحیح برنامه باشد، چرا که بارها با دانش‌آموزانی روبه‌رو شده‌ایم که به‌دلیل پراکندگی و از هم گسیختگی در اجزاء برنامه‌های خود نمی‌توانند به‌درستی آن را اجراء کنند.

مثلاً یا آن‌قدر تعداد زیادی درس را در یک روز برای مطالعه در نظر گرفته‌اند و یا دروسی را برای مطالعه انتخاب کرده‌اند که با هیچ‌یک از برنامه‌های کلاسی فردا و یا امروز خود هماهنگی ندارند. بنابراین این برنامه حتی در صورت اجراء، بازدهی مطلوبی برای آن‌ها نخواهد داشت.

 

الف) برنامه‌ریزی گروهی:

گاهی اوقات با مشاورانی روبه‌رو می‌شویم که به‌دلایل معقول و یا نامعقول برای تمام دانش‌آموزان یک کلاس (با توان‌ها و ویژگی‌های گوناگون) یک برنامه درسی واحد را ارائه می‌دهند.

یک دانش‌آموز باید بداند این‌گونه برنامه‌ها، کلیات را شامل می‌شود و لازم است خود او با فکر و اندیشه نسبت به تعدیل و یا تغییرات لازم در برنامه (براساس شرایط و مشخصات فردی خود) اقدام نماید یا قابلیت اجرائی آن تضمین گردد.

ب) عواطف و احساسات:

بارها شاهد بوده‌ایم که به‌دلیل وابستگی‌های عاطفی دوران جوانی برنامه‌های مطالعاتی اجراء نمی‌شوند. مثلاً به‌راحتی برنامه یک دانش‌آموز به سبب یک اتفاق ناگوار عاطفی نظیر دعوا دچار اختلال می‌گردد و به اصطلاح معروف برای دانش‌آموز هیچ حس و حالی برای درس خواندن باقی نمی‌ماند.

برای ایجاد یادگیری، آزمون یکی از عوامل تاثیرگذار است بنابراین در این زمینه به نکات زیر توجه کنید

الف) هدف خود را در آزمون‌های موضوعی، پیدا کردن نقاط ضعف و نواقص علمی خود قرار دهید، به‌عبارت دیگر با گرفتن کارنامه، در پی درصدها و رتبه‌ها نباشید، بلکه مشخص نمائید که در چه سئوالاتی دچار اشتباه شده‌اید و یا در چه سئوالاتی ضعف علمی داشته‌اید.

سپس نسبت به رفع این مشکلات اقدام کنید (هر چند که دانش‌آموزی قوی و عالی قبل از گرفتن کارنامه نیز به این‌کار اقدام می‌کنند).

اما در آزمون‌های جامع که معمولاً در اواخر دوره آمادگی کنکور برگزار می‌شود، به‌دنبال کسب درصد و رتبه‌های مناسب باشید تا بتوانید تا حد مناسبی رتبه واقعی خود را در آینده پیش‌بینی نمائید و از خطاهای تاکتیکی جلوگیری کنید.

این در حالی است که اکثر دانش‌آموزان در هدف‌گذاری برعکس عمل می‌کنند به این معنی که با کسب درصدهای پائین در آزمون‌های موضوعی به‌تدریج ناامید می‌شوند و در انتها نیز معمولاً در آزمون‌های جامع شرکت نمی‌کنند.

در حالی‌که کسب درصدهای پائین در آزمون‌های ابتدائی باید منجر به تلاش دانش‌آموزان برای رفع نواقص شود که نهایت این تلاش‌ها در طول دوره، منجر به افزایش توان علمی او خواهد شد، به‌عبارت دیگر آزمون، خود یک جلسه آموزشی محسوب می‌گردد.

 

ب) از شرکت در آزمون‌های متعدد و گوناگون پرهیز کنید چرا که اگر تعداد آزمون‌ها زیاد باشد، منجر به کاهش انگیزه می‌گردد و ارزش شرکت در آزمون برای دانش‌آموز کم‌رنگ خواهد شد تعداد مناسب و متعادل آزمون‌ها در طول دوره آمادگی کنکور بین ۱۲ـ۱۰ آزمون است که از این تعداد ۳ـ۲ آزمون باید به‌صورت جامع برگزار شود.

ج) اگر حداقل ۸۰ـ۷۰ درصد موضوعات آزمونی را مطالعه نکرده‌اید در آن آزمون شرکت نکنید زیرا کسب هر نتیجه‌ای (چه خوب و چه بد) کاذب است. به‌عبارت دیگر این نتیجه نمی‌تواند آینده را برای شما پیش‌بینی کند.

د) دفترچه سئوالات و پاسخ‌های تشریحی هر آزمون را حفظ کنید تا در هنگام مرور مطالب، مجدداً به آن‌ها رجوع نمائید و نسبت به پاسخ‌گوئی سئوالاتی که قبلاً در آن‌ها دچار مشکل بوده‌اید، اقدام کنید.

و) برای شرکت در آزمون و در حین برگزاری آزمون، از تغذیه مناسبی بهره‌مند شوید (حداقل در آن روز صبحانه مناسبی میل کنید).

ه) از مسئولان برگزارکننده آزمون بخواهید تشویق‌های مناسبی را برای نفرات برتر هر آزمون در نظر بگیرند.

ی) از شرکت در آزمون‌هائی که طراحان سئوالات آن، به تٲلیف تست‌های سخت و دشواری می‌پردازند، پرهیز کنید.

 

چند توصیه ی مهم که در عین سادگی کمک زیادی می‌کند

خوب بخوابید

دکتر درستی، متخصص تغذیه، به داوطلبان کنکور توصیه می کندکه در شب های باقیمانده شام سبکی بخورند تا راحت تر بخوابند و در وعده های روزانه هم، غذاهای حاوی کربوهیدرات های پیچیده مثل نان، برنج و سیب زمینی بخورند چراکه این مواد در طول روز به تدریج آزاد شده و توانایی ذهنی را گسترش می دهند.

دکتر درستی تاکید می کند: اضطراب و دلهره و کابوس کنکور آرامش و آسودگی را از داوطلبان گرفته و مانع از آن می شود که با خیالی راحت به پاسخگویی سوالات بپردازند. با توجه به اینکه در ایام امتحانات خواب و تغذیه داوطلبان براثر استرس دچار بی نظمی می شود، خانواده ها باید این استرس را از دوش جوانان بردارند تا آنها با آسودگی خیال خود را جهت امتحان آماده کنند .

دکتر عشایری، متخصص اعصاب و روان هم می گوید : از آنجایی که در کنکور سرعت، دقت و صحت مطرح است، بنابراین داشتن خواب منظم و تغذیه مناسب برای داوطلبان از اهمیت ویژه ای برخوردار است. بنابراین چون مغز محل یادگیری و حافظه مکان پردازش است، خانواده ها باید به تغذیه مناسب، خواب کافی و تفریح سالم فرزندان خود توجه بیشتری داشته باشند.

دکتر عشایری به کلیه داوطلبان توصیه می کند: از تمرین و مطالعه در شب های باقیمانده به کنکور پرهیز کنید، زیرا با بر هم زدن سیستم بدنی شما، استرس مضاعفی را به شبکه عصبی وارد می کند و این واکنش به صورت خستگی و احساس دلهره بیش از حد منجر به اختلال در حافظه و یادگیری می شود .

زیاد فکر و خیال نکنید

این برای کمتر از هزارمین بار: داشتن کمی استرس برای داوطلب طبیعی است و می تواند خلاقیت را در داوطلب ایجاد کند و به زندگی او نظم دهد و موجب افزایش کارایی در زندگی او شود .

دکتر عشایری در این باره می گوید: استرس مفید، عشق با فرزانگی برای یادگیری، پیمودن و روشنگری است و بنابراین داوطلبان باید با عشق و علاقه درس بخوانند، نه به خاطر ارزش های خاصی که جامعه برای آن قایل است . همین یک نکته برای رفع استرس کافی نیست؟

از سوی دیگر، دکتر یوسف سمنانی، روان پزشک، اعتقاد دارد که اصولا امتحان بدون اضطراب و استرس غیرطبیعی است. دکتر سمنانی می گوید: وجود اندکی اضطراب میزان یادگیری و دقت برای پاسخگویی به سوالات را بیشتر می کند. اضطراب هنگامی نگران کننده است که در عملکرد فرد تاثیر منفی داشته باشد که البته مرز بین اضطراب طبیعی و غیرطبیعی باید شناسایی و درصدد رفع آن برآمد .

لبنیات بخورید، اگر می توانید

برای کاهش استرس، به داوطلبان کنکور توصیه می شود از مصرف لبنیات غافل نشوند؛ به ویژه خوردن یک لیوان شیر ولرم قبل از خواب شبانه می تواند در برقراری آرامش نقش بسزایی داشته باشد.

نکته اینجاست که خیلی از داوطلبان کنکور (وهمین طور غیر داوطلبان کنکور) به وعده غذایی صبحانه اهمیتی نمی دهند، در صورتی که نخوردن صبحانه، حتی می تواند باعث ایجاد عوارضی مثل افت قند خون، سستی و بی حالی، عصبانیت، بی حوصلگی، افسردگی و عدم انگیزه مطالعه و در نتیجه همه این ها، افزایش میزان استرس فرد شود .

البته استفاده از لبنیات، نظر همه متخصصان نیست. چراکه اضطراب باعث به هم ریختن سیستم گوارشی می شود و به همین دلیل به افرادی که تجربه های ناخوشایندی با شیر داشته اند، توصیه می شود یک روز قبل از آزمون شیر نخورند .

شادابی تان را حفظ کنید

آرامش با شادابی ارتباط مستقیم دارد. آن قدر حجم کار خود را زیاد نکنید و آن قدر به خود سخت نگیرید که هرچه به کنکور نزدیک تر شوید، خستگی و بی حوصلگی شما را فراگیرد. باید آن قدر سرحال و شاداب باشید که وقتی به روز کنکور می رسید با روحیه ای آماده سر جلسه آماده شوید.

برای سرحالی و شادابی، رعایت چند نکته لازم است : اول نظم که درباره آن صحبت شد. دوم ورزش و نرمش که حتماً باید هر روز انجام شود. هر قدر که برایتان امکان پذیر است، بخصوص اول صبح، حرکات ورزشی انجام دهید. این توصیه را برای روزکنکور هم فراموش نکنید. سوم تغذیه مناسب است که درباره آن همین کنارها مفصل صحبت شده .


منبع: بخش مشاوره پرتال فرهنگی راسخون