آستانه‌ي شيخ طوسي

مدفن شيخ الطائفه ابوجعفر محمدبن حسن (385-460ق). اين آستانه در حدود 100 متري شمال آستانه‌ي حضرت اميرالمؤمنين (عليه السلام) در نزديکي در صحن مطهر واقع است که به نام وي به در طوسي معروف است، چون مشهور است که شيخ از اين در به آستانه‌ي حيدريه آمد و رفت مي‌کرده است و همچنين خياباني که در سال 1369ق احداث شد از مقابل در صحن طوسي به سمت وادي السلام به نام او نامگذاري گشته و به شارع الطوسي معروف است. عمارت اول آستانه: اتفاق‌نظر کاملي است که عمارت اول توسط خود شيخ الطائفه بين سالهاي 448ق که سال هجرت وي به نجف اشرف است و سال 460ق که سال فوت او است بنا شده و اين آستانه قبلاً منزل وي بوده و به استثناي مقبره که در شمال خانه واقع بوده شيخ شخصاً تمام منزل خود را به عنوان مسجد وقف نموده بوده است. همچنين در بعضي از منابع آمده است که شيخ الطائفه حسب وصيت خويش در منزل خود دفن گشت، سپس فرزند وي شيخ ابوعلي حسن، که او نيز در جنب وي مدفون است ولي قبر او ظاهر نيست، خانه‌ي پدر خويش را وقف نمود و مسجد قرار داد. عمارت دوم: با گذشت چند قرن از عمر عمارت اول، ساختمان آن فرسوده گشته بود، لذا عمارت دوم اين آستانه توسط شاه عباس کبير صفوي و با همت و نقشه‌ي شيخ بهائي انجام شد. عمارت سوم: حسب امر سيدمهدي بحرالعلوم به سيد مير خيرالله که از اصحاب سيد بوده در سال 1198ق براي بار سوم اين آستانه تجديد بنا گشت. همچنين سيد ميرخيرالله در همين سال تعميرات مهمي را در صحن حضرت امير بعمل آورد. عمارت چهارم: با تشويق و خواست سيدحسين بن سيدرضا بن سيدمهدي بحرالعلوم و همکاري جمعي از نيکوکاران در سال 1305ق تعميرات آستانه پايان يافت و اين عمارت يکي از بهترين جلوه‌هاي هنر اسلامي و در نهايت زيبائي و شکوه بود، متأسفانه در احداث فلکه‌ي اطراف صحن شريف طوسي در جهت شمال تا خارج از شهر و به سمت وادي السلام، بي‌جهت و براساس تعصب ضد تشيع قسمت شرقي اين آستانه در سال 1369ق خراب شد و مقداري از اين مسجد در خيابان افتاد. اين آستانه فعلاً بر خيابان است و به همين مناسبت اين خيابان را به نام شارع الطوسي مي‌خوانند. عمارت پنجم: پس از تخريب بيش از يک چهارم از قسمت شرقي آستانه و احداث خيابان طوسي، مدت زماني قسمت شرقي اين آستانه خراب باقي ماند، سپس با همت و مساعي خاندان آل بحرالعلوم و جمع تبرعات عمارت فعلي در نهايت استحکام به پايان رسيد. فعلاً اين آستانه دو در ورودي دارد: يکي در شرقي بر خيابان طوسي و ديگر در غربي بر خيابان قديمي. آستانه‌ي شيخ طوسي در نجف اشرف همواره يکي از مهمترين مراکز علمي شيعه بوده و چنانچه معروف است خود شيخ در اين مکان که منزل وي بود تدريس مي‌کرد.
کتابنامه:
رجال السيد بحرالعلوم، 239/3، ماضي النجف، 104/1، 105، 487/2؛ مراقد المعارف، 422/1-424؛ مشاهد العترة، 148؛ مقدمه‌ي تفسيرالتبيان، آقا بزرگ تهراني، مقدمه‌ي الرسائل العشر، محمد واعظ الخراساني، 39-40، مقدمه‌ي تلخيص الشافي؛ النابس، 162؛ معالم العلماء، 114، 115، اعيان الشيعه، 166/9، 167.