علائم کمبود سلنیوم در بدن

عارضه‌ی کمبود سلنیوم اگرچه امری است نادر، اما ممکن است علائمی را در بعضی افراد ایجاد نماید. از طریق این مقاله اطلاعات بیشتری را در این خصوص در اختیارتان قرار می‌دهیم.
سلنیوم یک میکرو یا ریز ماده‌ی مغذی است که به مقدار بسیار کم مورد نیاز بدن انسان است. مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهند که انسان به 50 میکروگرم سلنیوم در روز نیاز دارد. این ماده معدنی تقریباً در تمام اندامهای بدن انسان در مقادیر کم وجود دارد. کلیه‌ها، کبد، طحال، پانکراس و بیضه‌ها در مقایسه با سایر اندامها، این ماده معدنی را در غلظت بالاتری در خود دارند.
در حالی که سلنیوم می‌تواند از گیاهان و حیوانات بدست آید، مقدار این ماده معدنی کم نیاز در مواد غذایی با توجه به سطوح سلنیوم خاکی که در آن گیاهان رشد می‌کنند، تعیین می‌شود. در حیوانات، این میزان به مقدار این ماده معدنی در بدن آنها بستگی دارد. بنابراین، چنانچه خاک آن ناحیه از مقدار ناچیز سلنیوم برخوردار باشد، آنگاه موجودات زنده‌ای که در آن ناحیه زندگی می‌کنند امکان دارد با کمبود این ماده معدنی کم نیاز مواجه شوند. حتی برخی از روشهای طبخ، فرآوری و اصلاح ممکن است موجب از دست رفتن این ریز مغذی از ماده غذایی گردند.

سلنیوم و فوائد سلامتی بخش آن

سلنیوم یک عنصر شیمیایی نافلز مرتبط با سولفور و اکسیژن است که عدد اتمی آن 34 می‌باشد. نماد شیمیایی این ماده معدنی «Se» بوده و در طول سال 1817 کشف شد. سلنیوم از مصارف صنعتی مختلفی خصوصاً در تولید شیشه برخوردار است. این ماده معدنی در واکنشهای شیمیایی مختلف نقش مهمی در کاتالیزور ایفاء می‌کند. همچنین در تولید سلولهای خورشیدی، سرامیک و آلیاژ برنج مورد استفاده قرار می‌گیرد. سلنیوم ماده تشکیل دهنده مکمل‌های مختلف غذایی است و همچنین جهت درمان برخی بیماریها بکار می‌رود.
یکی از مهمترین عملکردهای سلنیوم در بدن انسان، محافظت از بدن در برابر آسیب‌هایی است که می‌توانند بوسیله‌ی عمل رادیکالهای آزاد بوجود آیند. این ماده نقش مهمی در برخی واکنشهای شیمیایی درون بدن جهت تولید آنتی اکسیدانهایی برای مبارزه با رادیکالهای آزاد ایفاء می‌کند. مطالعات صورت گرفته نشان می‌دهند که مصرف سلنیوم همراه با ویتامین E می‌تواند خطر بروز برخی انواع سرطان را کاهش دهد. همچنین با کاهش خطر بیماریهای عروق کرونر در ارتباط است.
گفته می‌شود که این ماده معدنی در پیشگیری از بروز مسمومیت ناشی از فلزاتی مانند مس، جیوه و آرسنیک مفید است. همچنین عنوان می‌شود که برای حفظ سطح فشار خون طبیعی، مفید می‌باشد. وجود سلنیوم به منظور برخورداری از عملکرد مناسب غده تیروئید حیاتی است. با این وجود، کمبود این مواد مغذی بسیار نادر است، اما افرادی وجود دارند که علائم کمبود سلنیوم را از خود نشان می‌دهند.

علائم و نشانه‌های کمبود سلنیوم

همانطور که در بالا عنوان شد، کمبود سلنیوم امری غیر عادی است به این دلیل که این ماده معدنی کم نیاز در مقادیر بسیار کم مورد نیاز بدن می‌باشد. با این حال، بعضی افراد حتی از این مقدار کم سلنیوم در بدن خود محروم می‌باشند. چنین کمبودی ممکن است بوسیله عواملی مانند عملکرد به شدت به خطر افتاده مرتبط با روده، تغذیه کامل داخل وریدی و یا جراحی بای پس دستگاه گوارش بوجود آید. پیری نیز ممکن است به کمبود این ماده‌ی معدنی کمک کند.
با این وجود، کمبود سلنیوم موضوع بحث برانگیزی است و تحقیقات بسیار کمی در مورد این موضوع انجام شده است، عوارضی وجود داشته که گفته می‌شود به دلیل کمبود طولانی مدت این ماده معدنی کم نیاز بوجود می‌آیند.
• بیماری کشان (Keshan disease) ناشی از کمبود سلنیوم بوده و این بیماری قلب را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این عارضه قلب را تضعیف ساخته و عمدتاً در کودکان دیده می‌شود. بیماری کشان موجب از بین رفتن بافتهای قلب و بی نظمی در ضربان قلب می‌شود.
• علائم کمبود سلنیوم همچنین مشکلات مفاصل را دربرمی‌گیرد. بیماری کِشین بِک (Kashin-Beck's disease) که موجب زوال بافتهای مفصلی می‌شود، به دلیل کمبود این ریز مغذی بوجود می‌آید.
• یکی دیگر از عوارضی که با کمبود سلنیوم در ارتباط است، کم کاری تیروئید می‌باشد. این امر به دلیل مشارکت فعال سلنیوم در تبدیل هورمون تیروئید تحت عنوان تیروکسین است.
• علائم دیگر، خستگی شدید، کند ذهنی، ضعف عضلانی و درد، اختلالات تولید مثل، تغییر رنگ مو یا پوست و سقط جنین را شامل می‌شود.
حتی سطح بالای این ماده معدنی کم نیاز در بدن می‌تواند مضر باشد، به این دلیل که می‌تواند به عوارض جانبی ناشی از سلنیوم که متداول‌ترین آنها مسمومیت ناشی از سلنیوم است، منجر شود. علائم مسمومیت با سلنیوم، تهوع، استفراغ، ریزش مو، از دست دادن ناخن و ضایعات پوستی را شامل می‌شود. با وجود این، علائم کمبود سلنیوم در افراد سالم بسیار نادر است؛ گفته می‌شود مصرف مواد غذایی حاوی این ماده معدنی (نه مکمل‌های آن) در حد اعتدال، به منظور پیشگیری از بروز برخی انواع سرطان و بیماریهای عروق کرونر مفید است. با این حال، مصرف مکمل‌های سلنیوم بدون مشورت با پزشک توصیه نمی‌شود.
سلب مسئولیت: اطلاعات ارائه شده در این مقاله صرفاً جنبه‌ی آموزشی داشته و نبایستی به منظور جایگزین توصیه‌های پزشک متخصص در نظر گرفته شود. مراجعه به پزشک خود بی‌خطرترین راه تشخیص و درمان هرگونه بیماری است.