تاریخچه نیروی زمینی ارتش

به طور کلی بررسی تاریخچه تشکیل نیروی زمینی در ایران را می‌توان از زمان شروع تاریخ مدون آن یعنی دوره مادها مورد بررسی قرار داد که افراد این نیرو به دو دسته سواره نظام و پیاده نظام تقسیم می‌شدند. سپس با تشکیل حکومت هخامنشیان توسط کوروش هخامنشی، این نیروها تحت فرماندهی یک نفر درآمده و شکل و سازمان منسجم‌‌تری یافتند. در زمان داریوش هخامنشی استعداد نیروی زمینی به هفتصد ‌هزار نفر افزایش یافت و رسته‌های پیاده، سواره، اراده‌سواران، مهندسان، نفت اندازان، کارگزاران و سربازان جاوید شکل گرفت.
اشکانیان اما، نیروی زمینی را به دو گروه سواران و پیادگان تقسیم کردند و اهمیت بیشتری برای رسته سواران قائل بودند. در دوره ساسانیان هم پادگان‌های همیشگی ایجاد شد و هزینه سپاهیان و مزد سربازان از سوی دولت پرداخت گردید.
پس از آمدن مسلمانان به ایران و فروپاشی حکومت ساسانیان، امیران عرب، نیروهایی نیز از ایرانیان در زیر فرمان خود داشتند که در میدان‌های جنگ پیکار می‌کردند و پس از مدتی همین نیروها علم استقلال برافراشتند و در گوشه و کنار ایران حکومت‌هایی تشکیل دادند که دارای ارتش مخصوص خود بود و در این ارتش‌ها، همان شیوه‌های جنگ نیاکان خود را به کار می‌بردند. صفاریان، دیلمیان سامانیان و سایر حکومت‌های متقارن از جمله این حکومت‌ها بودند. با روی کار آمدن صفویان، ارتش دارای سازمانی متشکل و هماهنگ‌تر شد و نیروی زمینی ارتش به چهار دسته:
1- سواران 2- پیادگان 3- توپچیلر (توپخانه) 4- نسقچیلر (راهدار و راهبان سپاهیان) تقسیم گشت.
وضعیت نیروی زمینی در دوره افشاریه هم تقریباً شبیه زمان صفویه بود، اما با کشته شدن نادرشاه، آرامش و مرکزیتی که او پدید آورده بود، به یکباره از میان رفت و آشفتگی و بی سرو سامانی در ارتش تا نخستین دهه سیزدهم هجری و آغاز فرمانروایی آقا محمد خان قاجار ادامه یافت.
در دوره قاجاریه با همت و تلاش میرزا تقی خان امیر کبیر که به حق مقام شامخی در تاریخ ارتش ایران دارد و سپس عباس میرزا، سازمان ارتش ایران مجدداً به صورت منسجم و هماهنگی در آمد و ارتش ایران به ده تومان تقسیم شد که هر تومان متشکل از چهار تا یازده فوج و فرمانده هر فوج یک سرتیپ بود.
به طور کلی نیروی زمینی ارتش این دوره را بخش‌های زیر تشکیل می‌دادند:
1- قشون جنوب ایران 2- دیویزیون قزاق 3- بریگاد مرکزی 4- نظام ایالات و ولایات 5- قوای داوطلب شرقی 6- ژاندارمری 7- امنیه و قوای مشابه 8- پلیس منظم 9- پلیس ایالات و ولایات
در دوره حکومت رضاخان پهلوی توجه زیادی به امر نظام و اصلاحات وسیع در ارتش می‌شد. در ضمن این اصلاحات، ایران به پنج حوزه نظامی بزرگ تقسیم شد که باید آن را مبدأ تشکیل نیروی زمینی ارتش به صورت اصولی و تقریباً به شکل امروزی آن دانست. این پنج حوزه شامل لشگر مرکز، لشگر شمال غرب، لشگر شرق یا خراسان، لشگر جنوب و لشگر غرب می‌شد. سپس طی سال‌های 1314 تا 1320، تحولات اساسی دیگری در سازمان نیروی زمینی ارتش به وجود آمد و این سازمان شامل پنج لشگر، 4 تیپ مستقل، 2 واحد توپخانه 105 بلند و ضد هوایی شد. در سال 1314 شمسی، درجات نظامی نیز تعیین و اعلام گردید.
در این زمان، مدارس مختلف نظامی مانند مدرسه دیویزیون(برای دیویزیون قزاق)، مدرسه نظام مشیر‌الدوله(برای بریگاد مرکزی)، مدارس افسیه و سوزافسیه(برای ژاندارمری و کلاسهای بیطاری) که قبلاً در زمان قاجاریه تشکیل شده بودند، درهم آمیخته شدند و برای اولین بار مؤسسه‌ای به نام مدارس نظام کل قشون ایجاد گردید، در ادامه، این مدارس به سه مدرسه جداگانه:
1- مدرسه ابتدایی نظام 2- مدرسه متوسطه نظام 3- مدرسه عالی نظام
تبدیل شدند، که نام این سه مدرسه نیز در سال 1314 به ترتیب به دبستان نظام، دبیرستان نظام و دانشکده افسری تغییر یافت.

نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و پیدایش تغییر و تحولات اساسی در بخش‌های مختلف کشور، از جمله ارتش، نیروهای انقلابی موجود در ارتش که بیشتر آنان طی سال‌های گذشته نیز هدایت افراد انقلابی و مذهبی ارتش را بر عهده داشتند، با توجه به وضعیت کشور و بروز هرج و مرج در نقاط مرزی، در زمان شروع تهاجم رژیم عراق به کشورمان، نیروهای ارتش از انسجام و هماهنگی لازم برخوردار نبودند، اما در عین حال، اولین بخش از مردم کشورمان نیز که به مقابله با دشمن متجاوز شتافتند، نیروهای زمینی و هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران بودند.
نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در طول هشت سال دفاع مقدس، 45 عملیات گسترده و مؤثر بر علیه نیروهای متجاوز انجام داد که بیشتر آنها منجر به آزادسازی بخش عمده‌ای از خاک اشغال شده کشورمان شد و ضربات جبران ناپذیری بر پیکره ماشین جنگی عراق وارد گردید.
همزمان با عملیات‌های نظامی این نیرو، پرسنل فداکار و متعهد جهاد خود کفایی آن، دوشادوش سایر پرسنل درگیر جنگ، ضمن بازسازی و تعمیر و تدارک وسایل، قطعات آسیب دیده منشأ خدمات بسیار ارزشمندی برای نیروهای نظامی کشور شدند و اقدام به ساخت قطعات مورد نیاز نیز کردند.
در زمینه امور آموزشی نیز اقدامات زیادی انجام گرفت تا نیروی زمینی ارتش به صورت منسجم و مبتنی بر علم روز درآید.
اکنون با گذشت بیست سال از پایان جنگ تحمیلی، نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران با گذر از دوران سازندگی و تعمیر تجهیزات و امکانات مورد استفاده خود در جنگ، با استفاده از نیروهای متخصص و مهندسان توانسته است که تسلیحات و تجهیزات نظامی متعددی را طراحی و تولید کند و به مرحله خودکفایی برسد.
از نظر نیروی انسانی نیز، با گزینش و استخدام نیروهای متعهد، مومن و تحصیلکرده، نیروهای آماده‌ای را جهت دفاع از کشور و نظام جمهوری اسلامی ایران تربیت کرده است.
منبع:aja.ir
/س