انقلاب اسلامي و تاثيرات آن بر جهان اسلام

تحليلگران غرب ، پيروزي انقلاب اسلامي را به مثابه زلزله اي که جهان را به لرزه درآورد ، توصیف کرده اند. اين توصيف از آن جهت برازنده ی انقلاب اسلامي است که انقلاب حقيقتاً ، نقطه ی آغاز تغييرات گسترده ای را در خاورميانه و حتي جهان اسلام رقم زد. بحث ما ، تاثيرات انقلاب اسلامي برجهان معاصر است و قصد مقايسه آن را با سایر انقلابها نداریم . اما بايد به اين نکته اشاره کنيم که انقلاب اکتبر در شوروي سابق ، با اتکاء به توان نظامی ارتش سرخ در بخشی از اروپا گسترش يافت . برخي از حکومتهاي کمونيستي در آسيا و افريقا نيز از طريق کودتاي نظامي ، راه خود را به سمت اريکه ی قدرت پيمودند . درحالي که انقلاب اسلامي ، عمق و گستردگي کنوني خود را ، مديون ماهيت و خاستگاه اسلامي انقلاب است . درسالهاي اول پيروزي انقلاب در ايران ، دولتمردان غربي ، مسئولان نظام جمهوري اسلامي ايران را به برنامه ريزي براي صدور انقلاب متهم مي کردند. اما اين ادعا ، حقيقت نداشت و مقام هاي ايران اسلامي ، نيازي به زمينه چيني براي گسترش جغرافياي انقلاب نداشتند ، زيرا پيام انقلاب اسلامي براي اينکه راه خود را به سوي اذهان عمومي کشورهاي اسلامي بگشايد ، به توان ايدیولوژيک بالقوه ی خود متکي بود . انقلاب مردم ايران ، اگرچه در محدوده مرزهايي مشخص متولد شد ، اما در چارچوب این مرزها محدود نشد ، زيرا روشي هایی براي زندگي فراتر از اختلافات ملي ،‌ مذهبي و قومي ارائه مي کرد. انقلاب اسلامي ، حرکتي براي جاري کردن خواست خدا و آئين اسلام در حيات انسان بود . انقلاب به همين دليل ، پيامي فراگير و فراملي براي همه ی ملت هاي مسلمان و همچنين ملتهاي آزاديخواه و تحت ستم جهان داشت و طبعاً ، بر جنبش هاي اسلامي - سياسي معاصر خود ، تاثیر گذاشت و شهامت و اميد را در اين جنبش ها زنده کرد .
پيروزي انقلاب اسلامي درايران ، تاثيرات عميقي در کشورهاي خليج فارس و خاورميانه ، به ويژه عراق ، افغانستان و لبنان برجاي گذاشت. حتي سکولاريزم حاکم بر ترکيه در دهه 1980 نيز نتوانست اذهان مردم مسلمان اين کشور را از درآميختن با پيام انقلاب اسلامي بازدارد . ظهور احزاب اسلامگرا در ترکيه و گرايش چشمگير مردم مسلمان اين کشور به احزاب مذکور ، مويد اين ديدگاه است . در اوان پيروزي انقلاب اسلامي در ايران ، سرزمین اسلامی افغانستان توسط ارتش سرخ شوروي سابق اشغال شد . انقلاب مردم ايران در افغانستان ، به دليل همسايگي دو کشور و زبان ، تاريخ و فرهنگ مشترک ملتهاي ايران و افغانستان ، تاثيرات بسيار عميقي برجاي گذاشت و به نيروي محرکه ی معنوي مضاعف مردم این کشور در راه مبارزه با اشغالگران تبدیل شد . مردم مسلمان افغانستان از پیروزی مردم ایران بر رژیم سلطنتی ، علی رغم اینکه رژیم مذکور از قدرت نظامی ، نهادهای امنیتی سرکوبگر و حمایت همه جانبه غرب برخوردار بود ، امید گرفتند و به مبارزه با ارتش دومین ابر قدرت جهان برخاستند .
رهبران شوروی در دهه 1980 با همه توان سیاسی و تبلیغاتی خود کوشیدند تا فرهنگ اسلامی مردم افغانستان را دگرگون سازند و مادیگرایی بلوک شرق را در میان مردم مسلمان این کشور رواج دهند . اما هویت اسلامی مردم افغانستان و همچنین حضور جمهوری اسلامی ایران در جوار مرزهای آن کشور ، تلاش های شوروی سابق را به منظور زدودن اسلام از متن زندگی و جامعه مردم افغانستان بی ثمر گذاشت . مجاهدان بزرگی نظیر شادروان احمد شاه مسعود ، که نقش غیرقابل انکاری در شکست ارتش سرخ و خروج نیروهای شوروی از افغانستان داشتند ، از مبارزات مردم ایران و پیروزی انقلاب اسلامی تاثیر گرفتند . حضرت آیت ا... خامنه ای ، در دهه بزرگداشت پیروزی انقلاب در فبروری سال 1993 در دیدار مهمانان خارجی در تهران ، یاد آور شدند که پیروزی انقلاب اسلامی در ایران ، امیدی در دل ملتها و مبارزان مسلمان در سراسر جهان پدید آورد . انقلاب اسلامی ، هرچه علیه اسلام و بلکه در ستیز با مطلق دین ، تبلیغ شده بود از ذهن ملتهای مبارز زدود و از بین برد. برای پاسخگویی به این پرسش که انقلاب اسلامی ، چه میزان بر کشورها و جنبش های اسلامی هم عصر خود تاثیر گذاشته است ، باید مصادیق آن را بررسی کرد . مصداق های کشورها و نهضتهای اسلامی که از انقلاب مردم ایران تاثیر گرفته اند ، متنوع و متعدد است . اما برخی ازآنها دارای ویژگی های برجسته تری هستند . لبنان و جنبش حزب ا... این کشور ، در این میان ، برجسته ترین مصداق محسوب می شود . میان ایران و لبنان از دیرباز ،
علاقه و پیوندهای عمیقی وجود داشته است . پیوندهای تاریخی علما و مردم جبل عامل لبنان با ایران در دوران حکومت سلسله صفویه و فعالیتهای سیاسی ، فرهنگی و اقتصادی روحانی بلند آوازه ی ایرانی ، امام موسی صدر ، به عنوان رهبر شیعیان لبنان ، از جمله دلایل همدلی و نزدیکی دو ملت ایران و لبنان است . وجود دشمن مشترکی به نام رژیم صهیونیستی ، حمله اردوی این رژیم به لبنان در دهه 1980 و کمکهای بشر دوستانه جمهوری اسلامی ایران به مردم لبنان ، از دیگر عواملی است که بر میزان تاثیر گذاری انقلاب اسلامی درلبنان افزوده است . جنبش حزب ا... لبنان ، بیش از هر گروه اسلامی دیگر از پیام انقلاب اسلامی و مبارزات ضد استبدادی مردم مسلمان ایران تاثیر گرفته است . پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران ، اغلب گروههای لبنانی و همچنین گروههای فلسطینی مستقر در لبنان ، دارای گرایش های چپی بودند و شعارها و تبلیغات سیاسی و فرهنگی گروههای مذکور نیز ، بر گرفته از مکتب مارکسیزم بود .
ولی پیروزی انقلاب اسلامی و فراگیر شدن پیام و شعارهای انقلاب ، این معادله را دگرگون ساخت و بینش اسلامی را جایگزین گرایشهای چپی کرد . حضرت آيت ا.. خامنه اي ، رهبر معظم انقلاب اسلامي ، در يکي از سخنراني هاي عمومي خود درباره غلبه ی فرهنگ و بينش اسلامي برانديشه هاي ملهم از مارکسيزم ، اين گونه سخن گفته اند : " قبل از پيروزي انقلاب اسلامي ، وقتي جوانان و غيرتمندان يک ملت مي خواستند مبارزه اي را عليه ظلم و ستمي که بر آن ملت و در منطقه ی خودشان حاکم بود آغاز کنند ، به سوی تفکرات چپگرايانه مي رفتند . انقلابیون از چيگرايان الهام مي گرفتند و از آنها جزوه ، نوشته و دستورالعمل دريافت مي کردند . در آن دوران هر جاي جهان که نهضت يا مبارزه اي عليه ظلم وجود داشت ، يک پيشينه يا رگه ی چپگرايي در آن مشاهده مي شد . تصور غالب اين بود که بدون ارتباط با مثلا" مکتب مارکسيزم ، نمي شود مبارزه اي را سازماندهي کرد و به پيروزي هم دست یافت . اما پس از پيروزي انقلاب اسلامي ، در هر نقطه جهان اسلام که يک حرکت انقلابي در ستیز با ظلم و ستم آغاز شد ، ماهيت مذهبي يافت . "پيروزي انقلاب اسلامي در ايران ، در عراق نيز بازتابهاي گسترده و تاثيرات عميقی داشت . يکي از دلايل تهاجم نظامي رژيم صدام به ايران اسلامی ، هراس وی و حامیانش از فراگير شدن پيام و ايده هاي ظلم ستيزانه انقلاب اسلامي بود . رژيم صدام باهدف سرنگوني يا تضعيف نظام جمهوري اسلامي به ايران حمله کرد و ازحمايت نظامي - مالي و سياسي دو ابرقدرت وقت ، يعني امريکا و شوروي ، برخوردار بود . ديکتاتور سابق عراق در داخل این کشور نيز هرگونه گرايش به اسلام را سرکوب مي کرد ، اما در نهايت ، هم در جنگ عليه جمهوري اسلامي ايران شکست خورد و هم در نابودي هويت اسلامي مردم عراق ناکام ماند .
به عنوان مثال ، حتي در سالهاي سلطه ی ديکتاتوري جابرانه ی صدام بر عراق ، يکي از مفاد بيانيه شش ماده اي مجلس اعلاي انقلاب اسلامي عراق ، بر وحدت اسلامي تاکيد کرده بود . بعد از سرنگوني رژيم پيشين عراق نيز جهانيان مشاهده کردند که تفکر غالب در جامعه عراق ، تفکر و گرايش هاي اسلامي است . اکثريت مردم عراق پس ازسرنگوني ديکتاتور ، شعارهاي قوم گرايي و الحادي را کنار زدند و شعارهاي اسلامي راعنوان کردند . گرايش به اسلام پس از پيروزي انقلاب اسلامي در ايران ، منحصر به کشورهاي منطقه خاورميانه و خليج فارس نبود . در سالهاي واپسين حکومت آپارتايد در افريقاي جنوبي ، در کيپ تاون نيز شعار" الله اکبر" در تظاهرات مردم ستمدیده افریقای جنوبی ، بسيار شنيده شد . انقلاب اسلامي ، درواقع ، راه رستگاري و نجات از سلطه ی خارجي و استبداد داخلي و دستیابی به استقلال و آزادی حقیقی را ، ارائه کرده است . البته اينکه مسلمانان به ويژه جنبش هاي اسلامي بتوانند از رهگذر الگو و پيام انقلاب اسلامي ، به آزادي و استقلال کشورشان دست يابند ، به عوامل متعددي بستگي دارد که مهم ترين آن ، برخورداري از اراده و ايمان برای مبارزه در چارچوب آيين اسلام است .
منبع: دستاوردهای انقلاب
/س