مبانی اطلاع رسانی در فرهنگ و منابع اسلامی (5)

اطلاعات وآگاهی دادن به افرادوجوامع انسانی که ملازمه بارشدوتعالی جامعه دارد,جزاهداف عالیه ادیان الهی و بخصوص اسلام است . اساس معارف اسلامی بر پذیرش دین ,مبتنی براقبال آگاهانه مخاطبین وپیروان ادیان می باشد.بنابراین از رسالت بزرگ انبیادرطول تاریخ ,مبارزه باجهل وآگاه نمودن ناس به مبداومعاد وقوانین هستی ودستورات خداوندی است .قرآن کریم وبعدازآن حدیث وسیره نبوی (صلّی الله علیه و آله و سّلم) وائمه اطهار(علیهم السّلام) بعنوان مهمترین و سالمترین منابع آگاهی بخش دراختیار بشر و خاصه مسلمانان است .در این بخش باتعدادی از واژه هایی که درقرآن و حدیث ازبار اطلاعاتی برخوردار می باشند و بنحو روشن برموضوع اطلاع رسانی تاکید می نمایندآشنامی شویم :

1)ابلاغ :

به معنی «رساندن » ونوعارساندن پیام است , خداوندمتعال این مقام را به پیامبران داده و پیامبراکرم (ص )نیزعلاوه بر مقام قضاوت وحکومت , مقام رسالت یاابلاغ احکام ازطرف خداوندمتعال را داشته است .اوماموربودکه آنچه راکه به اووحی می شدبه دیگران اعلان کند.ازاین نظراورسول و پیامبربودکه آیه «ماعلی الرسول الاالبلاغ »(1)به این مقام دلالت دارد.آیات دیگری ازقرآن براین سمت پیامبروسایر پیامبران دلالت دارد.(2)

2)بشارت :

بشارت به معنی خبرمسرت بخش است و گاهی دراندوه نیزبکار می رود.
«وماارسلناک الاکافه للناس بشیراونذیرا»(3)ما توراجزبرای اینکه عموم بشررابه رحمت خدا بشارت دهی وازعذابش ترسانی نفرستادیم .
بشارت علاوه براینکه وظیفه ومقام برای پیامبر است ,یکی ازویژگیهای قرآن نیزمی باشد:
مصدقالمابین یدی و هدی وبشری للمومنین (7) قرآن گواه راستی سایرکتب آسمانی است وهدایت او بشارت برای اهل ایمان است .

3)انذار:

به معنی دانستن و حذرکردن به مفهوم اعلام است وازصفات پیامبران است که ضمن آگاهی دادن به مخاطبین ,آنان رااز افتادن درگمراهی وباطل بر حذرمی داشتندوگاهی بعنوان وصف قرآن نیز آمده است :
فقدجاکم بشیرو نذیر(4)پس آن رسول بشارت وبیم آوربه سوی شماآمد.
وظیفه «انداز»که نوعی آگاهی بخش هشداردهنده است بغیرپیامبر اسلام (صلّی الله علیه و آله و سّلم) وائمه اطهار(علیهم السّلام) بر عهده حکومت اسلامی و عالمان نیزهست .قرآن در این باره می فرماید:«فلو لانفرمن کل فرقه منهم طائفه لیتفقوافی الدین و لیندرواقومهم اذارجعوا الیهم (5)یعنی :چراازهر طایفه ای جمعی برای جنگ وگروه نزدرسول برای آموختن علم مهیانباشند تاآن علمی که آموخته اند بقوم خودبیاموزندکه قومشان هم شایدخدا ترس شده وازنافرمانی حذرکنند.
ازاین آیه چنین مستفاد است که علاوه برضرورت آگاهی جامعه ازآسیبهاو هشدارهالازم است مسئولین ومتصدیان امور اجتماعی پیش بینی لازم در تربیت نیروی انسانی و تخصیص هزینه برای نیل به این منظوررامدنظرداشته باشند.

4)بیان :

به معنی ظاهرشدن وآشکارکردن است .که از وظایف پیامبران ونیز اوصاف خداوندمتعال و قرآن کریم است .
لقدبیناالایات لقوم یوقنون (6)به تحقیق ظاهر کردیم ماآیات خودرابر اهل یقین .

5)ذکر :

درلغت به معنی یادکردن ,به ذهن سپردن و بیان کردن است . اطلاع رسانی درحوزه علوم انسانی لزومامنحصربه تازه های علم ودانش نیست بلکه بخش عمده ای ازآن , ناظربریادآوری وتکرار آموخته های نخستین است چراکه علوم انسانی و رفتاری مبتنی براصول حقیقی وقوانین ثابتی است که مرورزمان وحوادث طبیعی ازطراوت و اثربخشی آن نخواهد کاست .وحی ,پیام الهی و آموزه های دینی ازجمله این حقایق هستندوقرآن از خودوتعالیم دینی بعنوان «ذکر»و«نور»یادمی کندو پیامبران ومومنین وعالمان راستین رامذکرمعرفی می نماید.
وذکرفان الذکری تنفع المومنین (7)امت راتذکرو پندده که پندوتذکرمومنان راسودمندافتد.

6)تلاوت:

به معنی تبعیت و گاهی پیروی ازحکم ونیز به معنی خواندن وتدبر کردن است .
رسولایتلواعلیکم آیات الله مبینات لیخرج الذین آمنواوعملوا الصالحات من الظلمات الی لنور»(8)رسولی راکه برای شماآیات روشن بیان خدا راتلاوت کندفرستادتا آنانکه بخداایمان آورده از ظلمات به سوی معرفت باز آرد.

7)امربه معروف ونهی از منکر:

انجام این فریضه در اسلام مبتنی براطلاع رسانی به عامل منکروجاهل به معروف است وپس از آگاهی ,درمقام امرودستور می توانداوراالزام به فعل یاترک فعل نماید:
«ولتکن منکم امه یدعون الی الخیرویامرون بالمعروف وینهون عن المنکر»(9)بایدازشما مسلمانان برخی خلق رابه خیروصلاح دعوت کنندو مردم رابه نیکوکاری امرو ازبدکاری نهی کنند.
8)کتاب : به معنی نوشتن و نوشته وگاهی نیزبه کلام کتاب گفته می شود.
قرآن خودرابه عنوان کتاب معرفی می نماید: «ذلک الکتاب لاریب فیه »(10)این بی هیچ شک راهنمای پرهیزگاران است .
9) مذمت کتمان علم به مهنی پنهان کردن است و قرآن کسانی راکه دنبال کتمان علم وبی خبر گذاشتن مردم هستندتهدید ولعن می نماید.درمقابل پنهان ,آشکاروشیوع است . موضوع کتمان علم درقرآن گرچه مرتبط به رسالت رسول اکرم (ص )است لیکن بقول مفسربزرگ , «طبرسی »این آیات شامل هرکسی که ماانزل الله را کتمان نمایدمی شود. مستفادازاین آیات ,وجود آگاهی واطلاع رسانی در بعضی حوزه های دینی است .
ادامه دارد.

پی نوشت :

1مائده 99,
2مائده ,/67اعراف ,/62احقاف ,/23اعراف /79جن ,/28ابراهیم ,.52
3سبا,28
4احزاب ,45
5توبه ,.122
6بقره ,118
7زاریات ,55
8طلاق ,4
9آل عمران ,104
10بقره ,8

منبع: http://www.e-resaneh.com
/س