ايجاز Brevity / Laconism

در لغت به معني کوتاه سخن گفتن، سخن کوتاه کردن، کوتاه گوئي، خلاصه گوئي، بيان مقصود در کوتاه ترين لفظ و کمترين عبارت است. ايجاز از صناعات بلاغي (بلاغت) است و چنانست که ترتيب معاني بر الفاظ افزون
چهارشنبه، 15 شهريور 1396
تخمین زمان مطالعه: 3 دقیقه
پدیدآورنده: علی اکبر مظاهری
موارد بیشتر برای شما
ايجاز Brevity / Laconism
ايجاز Brevity / Laconism

نويسنده: سيما داد

 


در لغت به معني کوتاه سخن گفتن، سخن کوتاه کردن، کوتاه گوئي، خلاصه گوئي، بيان مقصود در کوتاه ترين لفظ و کمترين عبارت است. ايجاز از صناعات بلاغي (بلاغت) است و چنانست که ترتيب معاني بر الفاظ افزون باشد.
(فاقد)
ايجاز از ويژگي‌هاي ذوق سليم و قريحه ناميده شده چنانکه شکسپير گويد:
Brevity is the soul of wit.
(ايجاز روح قريحه است).
ايجاز خود بر دو قسم است ايجاز قصر يا اشاره و ايجاز حذف.

- ايجاز قصر يا اشاره brachiology:

به واسطه حذف اجزاء پديد نمي‌آيد بلکه از مجموع کلام حاصل مي‌شود مانند:

عشق ديدم که در مقابل صبر *** آتش و پنبه بود و سنگ و سبوي
سعدي

در اين بيت چند مطلب جملگي و يکجا بيان شده است: ضدّيت ميان آتش و پنبه، ضدّيت ميان سنگ و سبو، و تشبيه آنها به ضديت ميان عشق و صبر.
و در اين بيت:

از مهر تا به ذره و از قطره تا محيط *** چون گوي در تردد و چوگان پديد نيست
صائب

اشاره (اشارت) در لغت به معني نمودن به سوي چيزي به دست و جز آن، دستور، فرمان، با حرکت دست و چشم و ابرو مطلبي را القا کردن و به رمز نمودن. در بديع کلامي قليل است براي افاده معناي زياد. نمونه:

تا به حشر‌اي دل ار ثنا گفتي *** همه گفتي چو مصطفي گفتي
سنائي

من نگويم که کنون با که نشين و چه بنوش *** که تو خود داني اگر زيرک و عاقل باشي
حافظ

در ادبيات انگليس، اين قسم ايجاز در مزدوجه‌هاي حماسي و اشعار متافيزيکي يافت مي‌شود، براي نمونه:
This flea is you and I, and this our marriage bed, and marriage temple is (John Donne;)
ترجمه:
«اين کِک، من و تو هستيم، و بستر وصل ما و معبد پيوند ما.» «و» به جاي «اين کک».
يا:
Vast chain of being! Which from God began;
Natures aethereal rhuman, angel, man,
Beast, bird, fish, insect, what no eye can see, No glass can reach; from Infinite to thee; (Alexander Pope)
ترجمه:
«زنجيره گسترده هستي! که از خداوند مي‌آغازد: طبيعت، انسان اثيري، مَلَک، بشر، حيوان، پرنده، ماهي، حشره، و آنچه به چشم نمي‌آيد، هيچ آينه‌اي به آن نمي‌رسد؛ از بي نهايت تا تو؛»

- ايجاز حذف (ellipsis)

آنست که جزئي از جمله براي نيل به فشردگي و اختصار حذف شود، براي مثال در عبارات از «دِه بپرس» يا «همه‌ي شهر مي‌دانند»، کلمات مردم و اهل حذف شده است.
در بيت زير از حافظ:

ديدم و آن چشم دل سيه که تو داري *** جانب هيچ آشنا نگاه ندارد

«واو» به معني افعال محذوف «ديدم» و «دانستم» و «فهميدم» و «احساس کردم» و «بر من مسلم شد» و ... عمل مي‌کند.
(موسيقي شعر)
اين قسم ايجاز در ادبيات انگليسي در اشعار ازراپاوند، تي. اس. اليوت و و. هـ آدن، ديده مي‌شود. براي نمونه سطوري از شعر سرزمين سترون در زير نقل مي‌شود:
Elizabeth and Leicester
Beating oars
The stern was formed
A gilded shell
Red and gold
The brisk swell
Rippled both shores
Southwest wind
Carricd down stream
….
(T.S.Eliot)
شرط ايجاز آنست که مخلّ به معني نباشد.

منبع مقاله :
داد، سيما (1378)، فرهنگ اصطلاحات ادبي، تهران: مرواريد، چاپ چهارم.
 


نظرات کاربران
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
مقالات مرتبط
موارد بیشتر برای شما
انا علی العهد؛ تجدید بیعت با شهیدان
انا علی العهد؛ تجدید بیعت با شهیدان
حضور اصحاب رسانه در محل عروج شهید نصرالله
play_arrow
حضور اصحاب رسانه در محل عروج شهید نصرالله
سردار سلامی: اگر صد بار دیگر به دنیا بیایم همین لباس را می‌پوشم
play_arrow
سردار سلامی: اگر صد بار دیگر به دنیا بیایم همین لباس را می‌پوشم
توضیحات قاضی پرونده قتل مرحوم خالقی در محل بازسازی صحنه جرم
play_arrow
توضیحات قاضی پرونده قتل مرحوم خالقی در محل بازسازی صحنه جرم
قالیباف: کشورهای فرامنطقه‌ای حق دخالت در امورات منطقه را ندارند
play_arrow
قالیباف: کشورهای فرامنطقه‌ای حق دخالت در امورات منطقه را ندارند
مرحوم خالقی چگونه به قتل رسید؟
play_arrow
مرحوم خالقی چگونه به قتل رسید؟
امضا اسناد تحویل اجساد اسرا بین القسام و صلیب سرخ
play_arrow
امضا اسناد تحویل اجساد اسرا بین القسام و صلیب سرخ
تعبیر خواب به روش جناب خان: اگر خواب لک‌لک ببینی دشمن باردار داری!
play_arrow
تعبیر خواب به روش جناب خان: اگر خواب لک‌لک ببینی دشمن باردار داری!
بازسازی صحنه قتل مرحوم خالقی با حضور فرمانده انتظامی تهران
play_arrow
بازسازی صحنه قتل مرحوم خالقی با حضور فرمانده انتظامی تهران
پیرترین کروکودیل نیل با ۱۲۴ سال سن و ۵ متر طول
play_arrow
پیرترین کروکودیل نیل با ۱۲۴ سال سن و ۵ متر طول
امکانات بی‌نظیر مرسدس بنز میباخ ۵۰ میلیاردی!
play_arrow
امکانات بی‌نظیر مرسدس بنز میباخ ۵۰ میلیاردی!
خط و نشان جدی سرلشکر باقری علیه متجاوزان به ایران
play_arrow
خط و نشان جدی سرلشکر باقری علیه متجاوزان به ایران
روایت فعال سیاسی آمریکایی از محل شهادت سید حسن نصرالله
play_arrow
روایت فعال سیاسی آمریکایی از محل شهادت سید حسن نصرالله
صحبت‌های دلنشین مرحوم منوچهر والی‌زاده در آخرین حضورش در صدا و سیما
play_arrow
صحبت‌های دلنشین مرحوم منوچهر والی‌زاده در آخرین حضورش در صدا و سیما
بازدید رییس جمهور از واحد یکم نیروگاه اتمی بوشهر
play_arrow
بازدید رییس جمهور از واحد یکم نیروگاه اتمی بوشهر