مطالعه موفق با تمركز (قسمت دوم)

اساس تمرينات در تمركز حواس

تمركز حواس در وهله اول يك تلاش ذهني است براي انسجام بخشيدن به فكر و جمع و جور كردن آن. هر چه بيشتر به اين تلاش ادامه دهيد، تمركز شما بهبود مي يابد و هر چه از اين تلاش باز بمانيد، تمركز شما كاهش پيدا مي‌كند.
امروزه تمام استعدادهاي ذهني را به تلاش و كوشش فردي وابسته مي كنند. حافظه، تمركز، خلاقيت، توانايي تدبير و چاره انديشي و ساير فرايندهاي ذهني هيچ يك به سن، جنس و تحصيلات بستگي ندارند. اينكه شما دختريد يا پسر، مرد يا زن، سالمند يا جوان و . . . به هيچ عنوان دليلي براي عدم توانايي شما در پرورش برخي از نيروهاي ذهني نيست. همان طور كه گفتيم، همه اينها به تلاش و كوشش فردي شما بستگي دارند. هم اكنون به يك شاخه گل فكر كنيد. مسلماً پس از چند لحظه عوامل حواس پرتي به سراغ شما مي آيند كه كاملاً طبيعي است. اما كاري كه شما بايد انجام دهيد اين است كه خيلي سريع افكار خود را جمع و جور كنيد و به فكر اول يعني شاخه گل برگرديد.
بعد از اين تلاش دوباره لحظاتي بيش نمي گذرد كه فكر شما منحرف مي شود و شما بايد مجدداً به شاخه گل برگرديد. شايد در يك تمرين پنج دقيقه اي، دهها يا حتي صدها بار فكرتان منحرف شود. خسته نشويد و فكرخود را به هر سو رها نكنيد. به محض اين كه متوجه شديد كه از مسير قبلي منحرف شده ايد، به موضوع اصلي بازگرديد. "ملوين پاورز" در كتاب "راهنماي تمركز بهتر" به شدت تأكيد مي كند كه استمرار يك ماهه در اين تمرين به صورت روزي پنج الي ده دقيقه، تأثير فوق العاده اي در تمركز فكر شما دارد.

تمرين

زمان مشخصي را انتخاب كنيد. هر زماني كه دوست داريد. مثلاً ساعت ده شب. از امروز هر شب ساعت ده تا ده و ده دقيقه به مدت يك ماه تمام به يك موضوع ويژه فكر كنيد. توجه داشته باشيد كه دست كم بايد چهار الي پنچ شب متوالي به يك تصوير ثابت فكر كنيد. تصويري كه مورد علاقه شما باشد. زماني تصوير را عوض كنيد كه احساس كنيد اين تصوير ديگر در شما انگيزه ايجاد نمي كند و تكراري شده است. تلاش كنيد كه فكرتان منحرف نشود. به همان روشي كه گفتيم به محض انحراف ذهن از موضوع اصلي، به آن باز گرديد. به مرور مي بينيد كه رفته رفته ميزان انحرافهاي ذهني شما كاهش مي يابد. به طوري كه در روز بيستم حتي كمتر از پنج بار در طول ده دقيقه فكرتان منحرف مي شود. فراموش نكنيد كه استمرار يك ماهه در اين تمرين بسيار حائز اهميت است. نكته ديگر اين كه حتماً به موضوع مورد علاقه خود فكر كنيد، به ويژه در روزهاي اول تمرين. چرا كه هر آنچه مورد علاقه است خود به خود ايجاد تمركز مي كند. بعداً در اين باره بيشتر شرح خواهيم داد. نگاه كردن به يك جسم براي شروع تمرين به هيچ عنوان با چشم بسته تمرين نكنيد. چون ديدن يك تصوير عيني و ملموس، بسيار ساده تر از تماشاي يك تصوير ذهني است. مثلاً سيبي را جلوي خود بگذاريد و همان گونه كه دقيقاً به آن نگاه مي كنيد به آن فكر كنيد. هر بار كه متوجه شديد به اصطلاح ماتتان برده و ذهنتان منحرف شده، دوباره توجه خود را به سيب معطوف كنيد تا زماني كه ده دقيقه تمام شود.
ديدن يك جسم با چشم بسته پس از چند روز، ديدن اشيا با چشم باز و فكر كردن به آن، وقتي كه احساس كرديد در اين كار مهارت يافتيد، همان جسم، يا شيئي ديگر را در ذهن خود ببينيد و به آن فكر كنيد. در جايي آسوده بنشينيد. چشمان خود را ببنديد و به تصوير ذهني خود توجه كنيد. هر بار كه ذهنتان فرار مي كند و به تصويرها و افكار ديگر متمايل مي شود با تلاشي ساده و آرام به تصوير ذهني خود برگرديد. نگاه كردن به يك اسم معني با چشم بسته يا باز بعد از چند روز مداومت در مرحله دوم تمرين، كمي آن را براي خود دشوارتر كنيد. اينك به اسامي معني توجه كنيد. به محبت، فداكاري، خشم، شادي، هيجان و . . . چون اسمهاي معني تصوير عيني ندارند، بهتر آن است كه آنها را در وجود يك شخص مورد علاقه ببينيد. مثلاً شادي و هيجان را در چهره دوست صميمي خود و يا فداكاري و محبت را در چهره مادر يا پرستاري كه شب هنگام بر بالين كودكي بيمار ايستاده است و از او مراقبت مي كند ببينيد.
تمركز پيدا كردن بر اسامي معني، قدرت تمركز فكر شما را بسيار عالي مي كند، به شرط آن كه در مراحل 1 و 2 تمرين مهارت كسب كرده باشيد. در روزهاي آخر شما مي توانيد به مفاهيم گسترده تر و عميقتري كه تصاوير دنباله داري را شامل مي شوند فكر كنيد البته به صورت منظم و منسجم. مثلاً جنگ، مفهوم گسترده اي است كه تصاوير فراواني را در ذهن شما تداعي مي كند. اين تصاوير را با يك نظم خاص دنبال كنيد. مثلاً ابتدا حمله هواپيماها، بعد بمباران مناطق نظامي، بعد خشم افراد، تشكل نظامي، حمله بر دشمن، تيراندازي، جنگ تن به تن و سپس غلبه و فتح و پيروزي. اين تصاوير دنباله دار را هميشه با يك نظم ثابت و مشخص درذهن خود بياوريد و دنبال كنيد.

چگونه فكر كنيم؟

شايد شما هم با اين مشكل مواجه باشيد كه نمي دانيد چگونه فكر كنيد و يا وقتي كه به فكر كردن مشغول هستيد، مطمئن نيستيد كه داريد فكر مي كنيد يا نه.
"كوين ترودا" رييس مؤسسه حافظه آمريكا و نويسنده كتاب "تكنيكهاي تقويت حافظه" در كتاب خود مي نويسد: تصاوير، پايه هاي فكري ما هستند، يعني هميشه تصاوير، افكار را مي سازند. تا تصويري نباشد فكري نيست و هر وقت تصوير ايجاد شد تفكر صورت مي گيرد. پس بهترين راه براي آن كه مطمئن شويد در حال فكر كردن هستيد اين است كه ببينيد تصوير داريد يا نه. اگر تصوير داريد، مسلماً در حال فكر كردن هستيد. اگر در تجسم مشكل داريد در مرحله اول تمرين، شما جسمي را با چشم باز مي بينيد. بنابراين تصوير عيني داريد كه به دنبال آن انديشه خواهد بود.
اما در مرحله دوم تمرين، گاهي احساس مي كنيد كه در ساختن تصاوير ذهني مشكلات فراوان داريد يا ادعا مي كنيد كه تصويري نمي بينيد و فقط احساسي از يك تصوير داريد.
بهترين راه براي ايجاد مهارت در ديدن تصاوير ذهني، توالي انجام مراحل 1 و 2 است. يعني اينكه ابتدا تصويري را با چشم باز ببينيد و سپس آن را فوراً با چشم بسته ببينيد. هر وقت تصوير محو يا كمرنگ شد دوباره چشم را باز كنيد و تصوير واقعي را ببينيد و پس از نگاه دقيق، مجدداً چشم خود را ببنديد و تصوير ذهني آن را مشاهده كنيد. اين عمل خيلي زود نتيجه مي دهد و شما در ساختن تصوير ذهني مهارت پيدا مي كنيد.
خوانندگان كتابهاي روان شناسي موفقيت، معمولاً خيلي با مشكل ديدن تصوير ذهني مواجه مي شوند. وقتي به شخصي گفته مي شود كه مثلاً "خودت را در يك باغ پر از گل ببين" مي گويد: " من قادر نيستم خودم را ببينم". به همين علت است كه خيلي از خوانندگان اين كتابها نمي توانند اين تمرين مؤثر را كه پايه و اساس "تجسم خلاق" است انجام دهند. به اين افراد توصيه مي كنيم كه تصوير خود را به دقت در آينه نگاه كنند. سپس با چشم بسته خود را مجسم نمايند و به همان صورت كه در مورد اشيا شرح داديم، هر وقت تصوير كم رنگ يا محو شد دوباره چشمان خود را باز كنند و تصوير واقعي خودشان را ببينند. بعد از مدتي به راحتي مي توانند خودشان را مجسم كنند و تمرينات اين كتابها يا كلاسها را به خوبي انجام دهند.
يك سؤال ديگر: در مرحله اول تمرين ممكن است با اين سؤال مواجه شويد كه مثلاً وقتي سيب را مي بينيم به چه چيز آن فكر كنيم؟ ما مؤكداً پاسخ مي دهيم: به هيچ چيز. فقط تصوير را ببينيد، فكر خود به خود ايجاد مي شود. رنگ، شكل، لكه هاي كوچك، اندازه، نوع و . . .
چند روز تمرين كنيم؟ قرار بود كه تلاشي ذهني به مدت يك ماه و هر روز ده دقيقه براي انسجام بخشيدن به افكار خود داشته باشيد. مي توانيد هر هفته از اين ماه را به انجام يك مرحله اختصاص دهيد. هفته اول: مرحله اول، هفته دوم: مرحله دوم، هفته سوم: مرحله سوم (فكر كردن به اسم معني)، هفته چهارم: مرحله چهارم (فكركردن به مفاهيم گسترده و دنباله دار).
شما مي توانيد بيشتر تمرين كنيد مثلاً ده دقيقه صبح و ده دقيقه شب. اما ما معمولاً تمرينات فراوان را توصيه نمي كنيم تا شما علاقه و استمرار خود را از دست ندهيد و زود خسته نشويد. بهتر است از هرگونه شتاب و فشار زياد كه ناشي از اشتياق فراوان شما در روزهاي اول است، بپرهيزيد. "استمرار" شرط اول موفقيت در اين تمرين است و "وارد شدن در هر مرحله به شرط موفق شدن در مرحله قبل" شرط دوم.
منبع: شبكه‌ي آموزش
/خ