ذائقه‌ی غذایی کودکان

بسیاری از کودکان، غذاهای مورد علاقه‌ی خود را بر اساس طعم و بوی آنها تعیین می‌کنند. پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که رفتار غذایی انسان یعنی اشتها و ذائقه‌ی او بر پایه‌ی مسائل ژنتیکی است. لیندا بارتشوک (1) استاد دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه ییل می‌گوید: پژوهشگران سه نوع طعم غذایی را مشخص کرده‌اند: بدون طعم، با طعم متوسط و خوش طعم. افرادی که بیشتر غذاها را خوش طعم می‌دانند، قدرت چشایی قوی‌ترین برای طعم‌های شیرین و تُند دارند تا جایی که طعم شیر برای آنها ترش به نظر می‌رسد.
والدین با وجود این که می‌دانند ذائقه‌ی غذایی دارای پایه و اساسی ژنتیکی است، می‌توانند رفتار غذایی خاصی را در کودکان تقویت کنند و عادت به خوردن غذاهای سالم را در آنها پرورش دهند. والدین در آغاز باید قاشق را در دهان کودک بگذارند ولی به محض این که آموخت قاشق حاوی غذاست، بنا به پیشنهاد دکتر بارتون اشمیت، به کودک اجازه دهید تا خودش برای خوردن غذا اقدام کند. غذا را نباید بدون این که کودک احساس تمایلی درباره‌ی آن داشته باشد، در دهان باز او قرار داد.
کودکان یک‌ساله ناگهان دچار کاهش اشتهای شدید می‌شوند، به گونه‌ای که والدین را در مورد نیازهای غذایی خود نگران می‌کنند. والدین ترفندهای زیادی به کار می‌برند تا فرزندان خود را به خوردن غذای بیشتر وادار کنند زیرا در سنین یک تا پنج سالگی، وزن کودکان بین سه تا چهار ماه ثابت می‌ماند و افزایش وزنی مشاهده نمی‌شود. اشتهای کودکانی که در این سنین قرار دارند قابل پیش‌بینی نیست زیرا رشد آنها به آهستگی صورت می‌گیرد و نیاز غذایی کمتری دارند. متخصصان معتقدند که هیچ کودکی در این سنین خود را گرسنه نگاه نمی‌دارد، لذا برای ارزیابی این که آیا کودک یک ساله‌ی شما به اندازه‌ی کافی غذا می‌خورد یا نه، به میزان مصرف غذای او در طول یک هفته توجه کنید و سپس با متخصص کودکان مشورت نمایید.
اگر فرزندتان غذا نخورد نگران نشوید، زیرا به زودی گرسنه خواهد شد، البته به شرطی که خود را با تنقلات سیر نکند. اگر او از خوردن غذا خودداری کرد، به سرعت غذای دیگری به او پیشنهاد نکنید زیرا با این کار، وسواس غذایی را در او تقویت می‌کنید. دکتر پنه‌لوپ لیچ (2) در کتاب کودک در حال رشد شما می‌نویسد: کودکان از سنین چهار - پنج سالگی شروع به خوردن غذای بیشتری می‌کنند و روحیه‌ی تقلید آنها در این سن افزایش می‌یابد، لذا اگر به طور دسته‌جمعی غذا بخورند (در خانه و در مدرسه) به صرف غذاهایی که پیشتر نسبت به آن بی‌علاقه بودند، تمایل می‌یابند.
والدینی که در مورد تغذیه‌ی کودکان اطلاعاتی دارند، به آنها کمک می‌کنند تا غذاهای سالم و انرژی‌بخش را برگزینند. اکنون به نکاتی کلیدی اشاره می‌کنیم که می‌تواند به کودکان کمک می‌کند عادت غذایی مناسبی داشته باشند و از وسواس غذایی بپرهیزند.
1. از آغاز، هیچ‌گاه کودکان را به خوردن غذا وادار نکنید و همان‌گونه که مراقب غذا خوردن میهمانان خود نیستید و به آنها اصرار بی‌مورد نمی‌کنید تا غذای بیشتری بخورند، برای کودکان خود نیز چنین احترامی قائل شوید و بکوشید غذا خوردن را به کام فرزندتان تلخ نکنید.
2. کودکانی که فعالیت بدنی قابل ملاحظه‌ای دارند، معمولاً اشتهای خوبی نیز خواهند داشت. دکتر کِنِت کوپر (3) معتقد است که کودکان فعال دارای اشتهای بیشتری هستند.
3. کوپر به‌ والدین پیشنهاد می‌کند از روش «مشاهده» استفاده کنند تا به کودکان نشان دهند که برخی از غذاها سالم نیستند. مثلاً برای این که به آنها نشان دهند یک شیشه نوشابه حاوی چه مقدار شکر است، کافی است نُه قاشق چایخوری از آن را در یک لیوان آب بریزند. پس از مشاهده‌ی چنین نمایشی، بعید به نظر می‌رسد که دیگر کسی به مصرف نوشابه علاقه‌مند باشد.
4. کودکان را صرفاً به خوردن غذاهایی که خودتان علاقه دارید، محدود نکنید؛ فهرست متنوعی از غذاها فراهم کنید و آنچه را که مورد علاقه‌ی فرزندتان است - حتی اگر شما علاقه‌ی خاصی به آنها ندارید - در برنامه‌ی غذایی خانواده قرار دهید و اجازه دهید فرزندتان، خود تصمیم بگیرد.
5. بسیاری از کودکان علاقه دارند از غذاهای آماده‌ای مثل ساندویج و همبرگر استفاده کنند. سعی کنید دفعات استفاده از این نوع غذاها را محدود سازید و علت آن را برای فرزند خود توضیح دهید.
6. بسیاری از والدین، مانع شیرینی خوردن فرزندشان می‌شوند و در مقابل خوردن غذا به آنها شیرینی می‌دهند. پژوهش‌های به عمل آمده نشان داده است که چنین رشوه‌ای باعث می‌شود تا شیرینی بهترین غذای مورد علاقه‌ی کودکان شود.
7. تبلیغات تلویزیونی در مورد شیرینی و شکلات، موجب افزایش علاقه‌ی کودکان به این نوع مواد می‌شود. اگر فرزندتان چهار ساله و یا بزرگ‌تر است، برای او توضیح دهید که لبخند کسانی که تبلیغ شیرینی می‌کنند، به خاطر پولی است که از این بابت دریافت می‌کنند و لزوماً نشان دهنده‌ی خوش طعم بودن آن نوع شیرینی نیست. به کودکان خود آموزش دهید که تبلیغات از واقعیت فاصله دارد.
8. همیشه خوراکی‌هایی مانند میوه و سبزی در اختیار فرزندتان قرار دهید. محدود کردن کودکان در مصرف شیرینی، موجب کاهش پوسیدگی دندان و افزایش اشتهای آنها می‌شود.
9. بسیاری از متخصصان معتقدند، کودکانی که در آماده کردن غذا به والدین خود کمک می‌کنند، اشتهای بهتری دارند.
10. با فرزندان خود درگیر نشوید. غذایی را که به تازگی خورده‌اید و فرزندتان علاقه‌ای به آن نداشته، در فاصله‌ی زمانی کوتاهی تهیه نکنید، در غیر این صورت شرایطی فراهم می‌آورید که فرزندتان با شما درگیر شود و شما ناگزیر می‌شوید غذای دیگری بپزید.
11. بسیاری از والدین معتقدند که کودکان تمایل زیادی به خوردن سبزی دارند. بنابراین قبل از میوه باید به آنها خیار، کاهو یا هویج داد. این شیوه را نخست با سبزی‌های زردرنگ (مثل هویج) آغاز کنید سپس سبزیجات سبز رنگ (مثل خیار) و به دنبال آن از میوه استفاده کنید. هر بار یک نوع غذا بپزید، و اگر حساسیت‌پوستی در فرزند خود مشاهده نکردید، غذاهای دیگر را به نوبت در برنامه‌ی غذایی او قرار دهید.
12. به خاطر داشته باشید که اگر نوع و میزان غذای فرزندتان با دیگران متفاوت باشد، ممکن است در سنین چهار - پنج سالگی از این روش ناراضی شود، چون این موضوع می‌تواند باعث جدا شدن او از دوستانش گردد. در چنین مواردی به فرزند خود توضیح دهید که به چه دلایلی باید از برنامه‌ی غذایی خاصی پیروی کند و از خوردن برخی غذاها صرف نظر نماید. کودکان به راحتی سخنان منطقی را می‌پذیرند.
13. هرگز به کودکانی که سن کمی دارند بادام زمینی و آب‌نبات چوبی ندهید. این‌گونه مواد، مجرای تنفسی کودک را مسدود می‌سازند و باعث خفگی او می‌شوند.

پی‌نوشت‌ها:

1. Linda Bartshuk.
2. Penelope Leach.
3. Kenneth Cooper.

منبع مقاله :
سیگل، الینور، سیگل، لیندا؛ (1393)، کلیدهای رویارویی با مشکلات رفتاری کودکان، ترجمه‌ی مسعود حاجی‌زاده، تهران: موسسه انتشارات صابرین، چاپ پانزدهم.