پيامدهاي ذوب شدن يخ هاي قطبي
نويسنده: استيو کونور(1)
چکيده :
برگهاي گياهان شناور در آب به همراه مجموعه اي گسترده از اسفنج هاي شيشه اي که در ميان آب هايي سرد ، شناورند ، بخشي از مناظر بديعي مي باشند که دانشمندان در حال تحقيق در قطب جنوب ، آن را در زير سطح آب هاي يخزده اين منطقه ، مشاهده نموده اند .
زيست شناسان دريايي ، يک گنجينه منحصر به فرد از گونه هاي حيات را در بخشي از کف درياهاي قطب جنوب جمع آوري نموده اند که عمري ميليون ها ساله دارد . اين گياهان که ميليون ها سال در زير کوه هايي عظيم از برف و يخ فشرده شده بودند . تا پيش از متلاشي شدن اين يخ ها، هرگز قابل مشاهده نبوده اند . اين مجموعه گسترده از گياهان و جانوران تا زماني که يک کوه يخ بزرگ به اندازه يک سوم مساحت کشور بلژيک در درياهاي مناطق قطب جنوب شناور گردد، جزء ذخاير منحصر به فرد و دست نيافتني اين منطقه به شمار مي رفتند .
(( گاو سير چاپل )) از اعضاي (( بنياد بين المللي قطب )) که در بروکسل واقع شده است ، مي گويد : (( اين منطقه يک جغرافيايي بکر و دست نخورده دارد . حقيقتي که تا پيش از ذوب شدن يخ هاي قطب ها ، هرگز قابل مشاهده نبوده است چرا که در اين منطقه ، گونه هايي يافت شده که تا چندي پيش ، ما آنها را نمي شناختيم . هر چند اين وضعيت ، نگراني هايي جدي را در مورد گرم شدن تدريجي کرده زمين و تأثر آن بر اکوسيستم دريايي دنياي امروز ، به وجود مي آورد . ))
بيش از پنجاه دانشمند از 14 کشور دنيا ، ده هفته در جهت انجام اولين مطالعه زيست شناسي کامل از گونه هاي موجود در زير سطح آبهاي قطب جنوب ، وقت صرف نمودند . اين پژوهش ها در دو منطقه لارسن اي و لارسن بي و در فاصله سال هاي 1995 تا 2002 ميلادي ، انجام گرديده است .
اين پژو هشگران ، در مجموع بيش از هزار گونه مختلف شامل 15 گونه ميگو مانند دوزيست يافته اند که احتمالا براي دانشمندان ، تاکنون ناشناخته بوده اند . در اين مجموعه ، يک نمونه 4 اينچي وجود دارد که بزرگ ترين نمونه يافت شده نيز مي باشد . به علاوه ، آنان چهار ارگانيسم مرجان مانند نيز پيدا نموده اند که (( کينداريانز )) نام دارد و يک گونه جديد و منحصر به فرد از شقايق هاي دريايي محسوب مي گردد که اين گياه ، در پشت لاک يک حلزون دريايي يافت شده است .
از سوي ديگر ، تصاوير گرفته شده از گونه هاي دريايي يافت گرديده در زير سطح آبهاي سرد قطب جنوب ، نشان از رشد بسيار اين گياهان دارد .
دکتر (( جوليان گوت )) ، که به نمايندگي از سوي (( انستيتوي تحقيقاتي آلفرد وگنر )) در اين منطقه حضور يافته ، مي گويد : (( اين کوه هاي يخ تنها به دليل گرم شدن تدريجي آب و هواي اين منطقه ، شناور گرديده اند . براي اولين بار ، ما اين فرصت را داشتيم که محيط زيست اين منطقه را مورد مطالعه قرار دهيم . درهم شکستن و شناور گرديدن اين کوه هاي برف و يخ ، منجر به شناور شدن آنها در اقيانوس هاي پيراموني قطب جنوب و پديدار گشتن موجودات و گياهان چند هزار ساله مدفون در زير اين کوه هاي يخي شده است . يک نکته جالب ديگر يافته شده ، به توانايي موجودات گياهي سوسن مانند در انطباق خويش با شرايط جديد زيستي در سطح آب است ، چرا که به صورت معمول ، اين گياهان در عمق 2000 متري سطح آب زندگي مي نمايند . به علاوه ، دانشمندان با مشاهده وال هاي خز مانند و والهاي نادر منقاردار که در کنار اين کوه هاي يخ نوظهور حرکت مي نمايند ، دريافتند که اين حيوانات ، به دليل اشتباه گرفتن اين کوه ها ، گم شده اند ، همچنين دکتر (( ميک شيدات )) نيز که از اعضاي اين تيم پژوهشگر مي باشد ، بر صحت اين يافته ، تأکيد مي نمايد . وي مي گويد : (( اين يافته کاملا شوک برانگيز بود که چگونه به اين سرعت ، اين حيوانات در يافتن جهت حرکت خود و خشکي ، سردر گم شده اند . اين وضعيت نشانگر آن است که مجموعه اکوسيستم هاي اين منطقه ، با تغييراتي گسترده رو به رو گرديده است . ))
يک نتيجه مهم اين تحقيقات ، اين امر بوده است که قريب به اتفاق اين رويدادها تنها در يک دوره 10 ساله روي داده است . امروزه تنوع زيستي مناطق دريايي و اکوسيستم هاي آن ، با تغييراتي گسترده رو به رو گرديده و اگر چه تاکنون تنها راه دسترسي به گونه هاي گذشته حيات در قطب هاي جنوب و شمال ، حفر چاه هايي عميق بوده است ، اما امروزه و در سايه تغيير آب و هواي کره زمين ، اين اکوسيستم هاي باستاني ، به سهولت در دسترس ما قرار گرفته است . هر چند بايد در برابر اين وضعيت ، همه ما نگراني هاي زيادي داشته باشيم ، بدون توجه به اينکه در کدام منطقه اين کره خاکي زندگي مي نماييم .
امروزه و بر اساس سنجش هاي دقيق علمي ، مشخص گرديده است که در منطقه لارسن ، دماي هوا به نسبت 60 سال پيش ، 2/5 درجه سانتي گراد افزايش يافته است . از سال 1974 ميلادي نيز تاکنون ، حدود 13/500 کيلومتر مربع از کوه هاي يخي که به سرزمين اصلي متصل بوده ولي در آب شناور بوده اند ، کاملا در آبهاي پيراموني قطب جنوب ، آزادانه در حال حرکت هستند . دکتر گوت معتقد است يکي از سؤالات مهمي که دانشمندان در صدد پاسخ دادن به آن هستند ، اين پرسش است که اين تغييرات گسترده تا چه حد بر گونه هاي حيات موجود در دنياي زير آب ، مؤثر مي باشد . وي مي افزايد : (( همراه با ذوب شدن کوه هاي يخ ، بسياري از اين قطعات ، در درياهاي اطراف شناور گرديده اند که اين سؤال را به وجود مي آورد که اين پديده ، تنها حيات را در کف درياها ، از بين مي برد و يا اينکه چنين پديده اي مي تواند به يک فاجعه درحوزه تنوع زيستي تبديل گردد . ))
دکتر گوت در ادامه مي گويد : (( در نواحي شمالي مناطق لارسن اي و لارسن بي ، متلاشي شدن سرزمين هاي يخي کاملا هويداست . در عمق 100 متري ، ما شاهد قطعات تازه يخ بوده ايم که در گذشته بي سابقه بوده است . اين وضعيت يک تهديد همه جانبه براي بشريت به شمار مي رود . در عمق 200 متري نيز ما شاهد گونه هاي جديدي از حيات بوده ايم که در مراحل مختلف زندگي خود ، به سر مي برند . ))
همچنين دانشمندان دريافته اند که خوشه هايي کوچک از جانداران مرده ، در نواحي تاريک عمق درياهاي اين منطقه بوجود آمده که با انتشار متان و گوگرد ، باعث آلوده شدن اين مناطق گرديده است . اما بي ترديد اين گازها مي توانند حيات انواع گونه هاي جانوري و گياهي اين نواحي را با تهديدي جدي نيز رو به رو نمايند ، امري که مي تواند به نگراني هاي موجود بيافزايد .
پي نوشت :
1-Steve Connor : کارشناس برجسته علوم محيط زيست بريتانيايي .
/س
