عوامل تاثيرگذار در فرهنگ عمومي
نويسنده: غلامعلي حسين نژاديان
با توجه به اينكه فرهنگ عمومي به مجموعه اي از باورها و رفتارهاي صحيح و غيرصحيح يك جامعه گفته مي شود و عوامل متعدد و متنوعي، قديمي و جديد در پيدايش و ماندگاري آن تاثيرات مستقيم و غيرمستقيم دارد، شناسايي اين گونه عوامل و تقسيم بندي مختلف آنها به عوامل عمومي و مشترك، سخت افزاري و نرم افزاري و نيز اختصاصي و منطقه اي بسيار مهم است. چرا كه هرگونه اصلاح و اقدامات سازنده در اين حوزه مستلزم شناخت اين سنخ عوامل و متغيرها است تا بتوان سازوكارهاي اصلاحي و سازنده را در مورد آنها به كارگرفت.
با توجه به اينكه فرهنگ عمومي به مجموعه اي از باورها و رفتارهاي صحيح و غيرصحيح يك جامعه گفته مي شود و عوامل متعدد و متنوعي، قديمي و جديد در پيدايش و ماندگاري آن تاثيرات مستقيم و غيرمستقيم دارد، شناسايي اين گونه عوامل و تقسيم بندي مختلف آنها به عوامل عمومي و مشترك، سخت افزاري و نرم افزاري و نيز اختصاصي و منطقه اي بسيار مهم است. چرا كه هرگونه اصلاح و اقدامات سازنده در اين حوزه مستلزم شناخت اين سنخ عوامل و متغيرها است تا بتوان سازوكارهاي اصلاحي و سازنده را در مورد آنها به كارگرفت.
متغيرهاي اصلي در فرهنگ عمومي
اين عوامل ممكن است جنبه طبيعي و جغرافيايي داشته باشد، چه اينكه در مناطقي از كشورمان كه از جاذبه هايي نظير نعمت دريا، ساحل، جنگل و... برخوردار مي باشد، زمينه ارتكاب برخي رفتارهاي خلاف شرع و قانون هم بيشتر مهيا مي شود. يا مثلادر مناطق گرمسيري آمادگي بيشتري جهت رواج فرهنگ برهنگي و همچنين واكنشهاي سريع و به اصطلاح چكشي وجود دارد. به عكس در مناطق سردسيري، خونسردي و ضرورت پوشش بيشتر محسوس مي باشد. يا مثلا فرهنگ شهرهاي زيارتي داراي خصوصيات مربوط به خود، آنهم در ابعاد مختلف مي باشد.
2- تاريخ و حوادث گذشته:
دسته اي از عوامل تاثيرگذار درفرهنگ عمومي، زاييده مسائل تاريخي و حوادث گذشته دور يا نزديك است. و اين تاثيرات به نوبه خود درسطح بندي كشوري، استاني و شهرستاني قابل تقسيم مي باشد، لذا مي بينيم در مناطق مختلف كشورمان در كنار تنوع لهجه ها و گويش ها، نوع پوشش و لباس و رفتار و عادتهاي باستاني و ملي و نيز مذهبي از ويژگي هاي اختصاصي برخوردارند. يا مثلادر استان خوزستان از قديم الايام برادران و خواهران عرب زبان، عيد فطر را با شكوه و اهميتي چون عيد نوروز و بلكه بالاتر از آن نگاه مي كنند، به طوري كه بعضي مردم در آن منطقه مي گويند عيد عربها.بنا بر اين با توجه به تاريخ و حوادث گذشته هر منطقه اي درسطح و گستره كشوري و فراگير، مردم ما داراي فرهنگ هاي عمومي مثبت و منفي هستند پيدايش انقلاب اسلامي و به دنبال آن جنگ تحميلي و دفاع مقدس و جانانه ملت رشيد ما در مقابل استكبار جهاني، موجب تغيير و تحولات بنيادين در فرهنگ عمومي كشورمان و نيز درسطح منطقه و بين الملل گرديد و جابجايي بسياري از معادلات معمول را به دنبال داشت . اينكه اهل فرهنگ و هنر ما به چه ميزان در معرفي ارزشها و تاثيرات شديد اين دومقوله تاثيرگذار درفرهنگ عمومي بوده اند، خود نياز به نقد و بررسي هاي دقيق و كارشناسانه دارد.
3) عنصر زمان و مكان:
از عوامل موثر در فرهنگ عمومي كشور دو عنصر زمان (مناسبت ها) و مكان (مانند حوزه، دانشگاه، اماكن مقدسه و زيارتي، مساجد و...) مي باشد كه شرح و بسط در اين دو عامل نيازمند شرايط مقتضي خود مي باشد. اما به عنوان نمونه آن هم در اين مختصر توام با اجمال و شتاب به نقش آفريني بسيار مهم دور و نزديك مساجد و سنگرهاي مقاومت، ديانت و پيدايش جرقه هاي آغازين انقلاب اسلامي و تاثير شگرف آن در كم و كيف فرهنگ عمومي بايد اشاره مختصري داشته باشم. بايد همگي اعتراف كنيم كه متاسفانه مساجد ما در سطح كشور از وضعيت مطلوب يكساني برخوردار نمي باشند و از آسيب ها و نابساماني هاي متعدد و متنوعي در ابعاد گوناگون عمراني، فرهنگي- هنري، مالي- اداري و نيروي انساني و... رنج مي برند و وجود متوليان متعدد و موازي كار، اين ضعف و آسيب ها را مضاعف نموده است. و اينكه چرا در برخي نقاط كشور بودجه بازسازي برخي امكنه تاريخي و كليساها و نيز فعاليت هاي ورزشي بايد ميلياردي باشد و در برخي نقاط ديگر تعدادي از مساجد تعطيل و متروكه و يا به كلي فاقد مسجداند، از سؤالات قابل تامل و بحث برانگيزي است كه اگر معلوم گردد، دقيقا چه كسي بايد پاسخگوي نهايي باشد، خود يك موفقيت مهم به حساب مي آيد.
در عرصه تاثير عامل زمان و مناسبت هاي ملي، مذهبي و انقلابي در فرهنگ عمومي، بايد گفت اين از جمله عواملي است كه بسياري از ملت ها و كشورهاي مسلمان و غيرمسلمان از آن بي بهره اند.
بسيار ضروري است كه با برنامه ريزي و مهندسي بسيار دقيق و مدون و به دور از مديريت هاي چندگانه و موازي و سليقه اي، كم و كيف اين عامل مهم و تاثيرگذار در فرهنگ عمومي، مورد كنكاش و دقت كارشناسانه قرار گيرد. متاسفانه اوقات فراغت در ايام تعطيلات فرزندان انقلاب در گروه هاي سني مختلف تبديل به يك داستان غم انگيز تكراري و ملال آوري شده كه هر ساله سازمان ها و ادارات مختلفي آن هم به طور موازي، فعاليت هاي كليشه اي و نوعا غير جذاب را ادامه مي دهند.
4- رسانه هاي جمعي:
از ديگر عوامل مهم تاثيرگذار در فرهنگ عمومي، نقش آفريني رسانه هاي جمعي شنيداري، نوشتاري و ديداري است كه صدا و سيما و سينما نقش پررنگ تر و موثرتري را ايفا مي كنند، كه اميدوارم در مورد اين مقوله مهم، افراد دلسوز و محققي بتوانند حق مطلب را ادا كنند. و ان شاءالله... افراط و تفريط ها و نابساماني ها در اين عرصه كم رنگ و حتي بي رنگ گردد.
5- وسايل و تكنولوژي جديد:
از جمله عوامل تاثيرگذار در فرهنگ عمومي كشور، پيدايش وسايل و تكنولوژي جديد و به روز، مانند كامپيوتر، تلفن همراه، ماهواره، اينترنت و... مي باشد، كه متاسفانه نقش تخريبي اين گونه موارد در فرهنگ عمومي و وضعيت فعلي بيشتر است و دشمنان ما، بيشتر از اين اهرم بسيار موثر آن هم در سطح وسيع و ارزان درحال بهره برداري هستند. كه اين مهم بايد در كارگروه هاي تخصصي مورد نقد و بررسي قرار گيرد تا ما از حالت انفعالي و تدافعي بتوانيم بيرون بياييم و در يك هيئت فعال و موثر ايفاي نقش نماييم.
6- روحانيون، ائمه محترم جمعه و جماعات و اساتيد و معلمان:
نقش آفريني روحانيت در ايران اسلامي از ديرباز تاكنون در جهت اشاعه فرهنگ ناب اسلامي، ظلم ستيزي و زدودن خرافات و بدعت ها و... بسيار مهم و ارزشمند مي باشد و اين نقش آفريني در وقوع انقلاب اسلامي، دفاع مقدس و در سنگرهاي مختلف نظام مقدس جمهوري اسلامي جلوه بسيار روشن و بارزي پيدا نمود. روحانيت در ايران در سنگرهاي مهمي مانند امامت جمعه و جماعت، وعظ و خطابه، تدريس در حوزه، دانشگاه و مدارس وحضور در برخي نهادها و ادارات تاثيرات به سزايي در فرهنگ عمومي جامعه دارد. همچنين اساتيد دانشگاه و معلمين كه نقش تعيين كننده آموزشي و تربيتي در شكل گيري شخصيت و هويت فرزندان اين مرز و بوم دارند از ديگر اقشار فرهنگ ساز جامعه به شمار مي آيند.
7- ورزش، ورزشكاران و ورزشگاه:
امروزه در كشور ما مثل بسياري از كشورهاي ديگر اين مقوله بسيار جذاب و تاثيرگذار در فرهنگ عمومي مي باشد. جهت جلوگيري از صحنه هاي ضدارزش در عرصه ورزش، متوليان امر بايد برنامه ريزي دقيق تري انجام دهند تا شاهد آثار مثبت آن در ميان جامعه خصوصا جوانان باشيم و نابساماني هاي فعلي از بين برود.
8- مراكز فرهنگي، بهداشتي و درماني:
مراكز فرهنگي ، اداري و غير آن مانند حوزه و دانشگاه آموزش و پرورش و مدارس در همه مقاطع، اداره تبليغات و فرهنگ و ارشاد اسلامي و هيئت هاي مذهبي تاثير بسزايي در سالم سازي فرهنگ عمومي مردم دارند.
9- قوه قضائيه و نيروي انتظامي:
نظر به اينكه بسياري از مفسدان اخلاقي و اقتصادي عالما و عامدا دست به كارهاي خلاف ضدشرع و قانون مي زنند و بالطبع فرهنگ عمومي را در ابعاد گوناگون دچار آسيب هاي جدي مي نمايند، اين دو نهاد بسيار باارزش با تعامل خوب مي توانند نقش بازدارنده را در مقابل مجرمان داشته باشند.
در پايان اين مقاله پر شتاب و فشرده و در يك جمع بندي اجمالي از مطالب گفته شده، معلوم مي گردد اولابرنامه ريزي براي بهبود فرهنگ عمومي بايد هم داراي سمت و سوي كلان و كشوري و هم داراي ويژگي هاي اختصاصي و منطقه اي باشد، تا بتوانند تاثيرگذاري لازم را بر مخاطبين داشته باشد.
و ثانيا چگونگي تاثيرگذاري در فرهنگ عمومي بايد در كارگروه هاي تخصصي مورد نقد و بررسي افراد زبده و كارآمد مجرب حوزه و دانشگاه قرار گيرد، تا نتايج آن مفيد و موثر باشند.
منبع: روزنامه كيهان
/خ
