ترجمه و شرح (و اعنا علي تادية حقوقه اليه)
(و ياري فرما ما را بر أداي حقوق حضرتش).
شرح- در اينجا چندي حق از حقوق حقه او را به طور اختصار بيان مي کنيم:
اولا حق وجود- چون به برکت وجود او و ديگر اولياي گرام خداوند لباس وجود بر قامت ساير موجودات پوشانده هم چنانکه در توقيع شريفي که در کتاب احتجاج نقل شده فرمود: «ما دست پرورده پروردگارمان هستيم و مخلوقات ديگر بعد از ما دست پرورده مايند» (1)
کتاب کمال الدين صدوق از پيغمبر صلي الله عليه و آله نقل کرده که فرمود: «لولا نحن ما خلق الله آدم و لا حوا و لا الجنة و لا النار، و لا السماء و الارض» «يعني اگر ما نبوديم خداوند نه آدم را مي آفريد و نه حوا، و نه بهشت و نه جهنم را، و نه آسمان و زمين را» (2)
دوم حق بقا- يعني بقاي جامعه بشر و ثبات و قرار زمين و اهل آن به وجود ولي حق است که به منزله ي مدار و محور زمين و اهل آنست که اگر نباشد آنها هم از ميان مي روند چنانچه در اخبار و روايات هم آمده است، و در کتب اخبار بابي بدان اختصاص داده شده است.
از جمله روايت منقول از کتاب کافي است راوي از حضرت رضا عليه السلام سئوال مي کند که آيا زمين بدون امام ثابت و باقي مي ماند؟ مي فرمايد: خير. (3) در حديث نبوي از رسول خدا صلي الله عليه و آله نقل شده که «وجود اهل بيت عصمت و طهارت در زمين همانند ستارگان درخشنده ي آسمانند، و همانطور که ثبات و قرار موجودات آسمان وابسته به نجوم است همچنين بقا و ثبات اهل زمين هم پيوسته به اهل بيت و به وسيله آنان در امانند». (4)
سوم قرابت و پيوستگي- با رسول خدا صلي الله عليه و آله که صاحب رسالت و نبوت است و پرتو نور وي آنان را فرا گرفته و آيه مبارکه «قل لا أسالکم عليه اجرا الا المودة في القربي»- شوري : 23 (5)- در شأن آنان نازل گشته، و روايات زيادي از پيغمبر اکرم نقل شده که مراد از «قربي» اهل بيت عصمت و طهارت اند. و اين مودت هم به واسطه صفات و ملکات فاضله آنانست که موجب قرب آنان مي گردد.
چهارم هدايت و تعليم- که هدايت مردم به وسيله نور هدايت آنان صورت مي گيرد و روايات زيادي هم در اين باره نقل شده و در کتب أخبار و احاديث بابي بدان اختصاص يافته چنانچه در مجلد 7 بحار (6) باب «ان الناس لا يهتدون الا بهم و انهم الوسائل بين الخلق و بين الله» آورده شده. از طرفي به مضمون روايات متعددي آن حضرت و پدران بزرگوارش اهل ذکرند که خداوند متعال مي فرمايد: «فاسألوا أهل الذکر ان نتم لا تعلمون». (7)
پنجم حق اجتماعي و سياسي- البته اين نوع حقوق از نظر امامت و ولايتي است که بر امت اسلام دارند. در کتاب کافي از ابوحمزه نقل شده که گويد از امام محمد باقر عليه السلام پرسيدم: «ما حق الامام علي الناس» حق امام بر مردم چيست؟ فرمود: «حقه أن يسمعوا له و يطيعوا». حق او اين است که بشنوند و فرمان برند. (8)
و در نهج البلاغه (9) از امير مؤمنان عليه السلام نقل شده که فرمود: «... و أما حق من بر شما اين است که به بيعت با من وفادار باشيد، و در حضور و غياب نصيحت پذير، و هر وقت شما را دعوت کردم اجابت نمائيد و چون دستوري دادم فرمان بريد». و در مجلد 7 بحارالانوار ص 410 (10) بابي است به نام باب «حق الامام علي الرعية و حق الرعية علي الامام» و در آنجا روايات متعددي نقل شده و هر کس خواهد به آنجا مراجعه نمايد.
ششم حق نعمت- از مطالب سابقه و روايات متعدده ي که بعضي از آنها را به مناسبتي در اينجا مي آوريم ثابت مي شود که جميع منافعي که به خلق مي رسد از برکات وجود ولي عصر است و دانسته شد که انتفاع و بهره از وجود آن حضرت مختص به ايام ظهور آن بزرگوار نيست، چه در سابق نقل کرديم که انتفاع به وجود آن حضرت در زمان غيبت مانند استفاده انسان از خورشيد است هنگامي که زير ابر پنهان باشد.
و گذشته از اين حقوق، از جمله حقوق آن بزرگوار در اين دوره و عصر دعا در تعجيل فرج اوست. و بر مؤمنان و علاقمندان به او لازم است که پيوسته از خداوند متعال بخواهند که در ظهورش تعجيل فرمايد و جهان را به نور ظهورش منور سازد. در توقيع شريف آن بزرگوار منقول از احتجاج طبرسي (11) چنين آمده است: «... و أکثروا الدعاء بتعجيل الفرج فان ذلک فرجکم» در تعجيل فرج (و باز شدن راه و گشايش آن) زياد دعا کنيد چون که فرج شما در اين است.
(و الاجتهاد في طاعته، و الاجتناب عن معصيته)
(و جهد و کوشش در طاعتش و دوري از نافرمانيش- ياري فرما-).
شرح- و اين قسمت از دعا جامع تمام حقوقي است که آن بزرگوار بر ما بندگان خدا دارد، و بايد سعي و کوشش کرد که آن را انجام داد چنانکه در قرآن مي فرمايد: «أطيعوا الله و اطيعوا الرسول و أولي الامر منکم» و سابقا گفتيم که اطاعت از اوالأمر همچون اطاعت پيغمبر است که به يک فعل «أطيعوا» آمده پس بايستي کساني باشند که اخلاق و اعمالشان همانند اخلاق و اعمال خود پيغمبر صلي الله عليه و آله باشد و لذا در روايات آمده که مراد از آن آل پيغمبرند.
پس اطاعت آن بزرگوار واجب و لازم است، و موجب رستگاري دنيا و آخرت است قال الله تعالي: «و من يطع الله و رسوله فقد فاز فوزا عظيما» (12) و نافرماني از او همچون نافرماني خدا و رسول است که اگر کسي نافرماني خدا و رسول را نمايد و با آن حال از دنيا برود جايگاه او در آتش جهنم است کما قال الله تعالي: «و من يعص الله و رسوله و يتعد حدوده يدخله نارا خالدا فيها و له عذاب مهين».- نساء : 14- و کسي که نافرماني خدا و پيغمبر او را نمايد و از حدود خدا تجاوز نمايد خدا او را وارد آتشي مي کند که در آن جاويدان بماند و براي او عذاب خواري است.
پي نوشت ها:
1. مجلد 53 بحار ص 178.
2. مجلد 26 بحارالانوار چاپ جديد ص 335 نقل از كمال الدين، و عيون الاخبار و علل الشرايع.
3. مجلد 23 بحار جديد ص 33 نقل از کمال الدين، و روايات ديگري به همين مضمون از عيون الاخبار و علل الشرايع. و در باب (الاضطرار الي الحجة و ان الارض لا تخلو من حجة).
4. 23 بحار جديد ص 19 نقل از علل الشرايع، و در ذيل روايت هم اوصاف و سجاياي اخلاقي و روحي آن بزرگواران را که موجب امن و امانند بيان کرده، و اين روايت ايضا در کتاب کمال الدين ص 205 و 207 و کفاية الخصام از طرق عامه و خاصه نقل شده.
5. مجلد 23 بحارالانوار جديد بابي است بنام باب «أن مودتهم اجر الرسالة».
6. مجلد 23 جديد ص 99.
7. اين آيه شريفه در دو جاي قرآن آمده است: سوره نحل: 43، و سوره انبياء : 7. «ذکر» و «تذکر» که به معني يادآوري است دو قسم است يکي بعد از غفلت و فراموشي که به فارسي به معناي ياد آمدن و ياد آوردن است. و ديگر بدون سابقه فراموشي که به معني ادامه حفظ و به خاطر سپردن است.
8. مجلد اول کافي ص 301 که مجلد 27 بحارالانوار 244 ذکر شده است.
9. خطبه 34 هنگامي که براي جنگ صفين مردم را تجهيز مي کرد و از آنان استمداد مي جست، در پايان مردم را به حقوق طرفين آگاه نمود. و در خطبه 214 اين حقوق را مشروحا بيان فرمود.
10. مجلد 27 ص 242.
11. مجلد 53 بحار ص 181 در جواب مسائل اسحاق بن يعقوب که به وسيله محمد بن عثمان عمر وي دومين نايب خاص حضرت ولي عصر فرستاده بود. و در آخر توقع چنين آمده است: «والسلام عليک يا اسحاق ابن يعقوب و علي من اتبع الهدي».
12. سوره احزاب آيه 71 يعني «هر كس خدا و پيغمبرش را اطاعت كند مسلما به رستگاري عظيمي رستگار شده است». در سوره نساء آيه 13 مي فرمايد: «و من يطع الله و رسوله يدخل جنته تجري من تحتها النهار خالدين فيها و ذلك الفوز العظيم» يعني و هر كس خدا و پيغمبرش را فرمان برد او را وارد به بهشتهايي كه نهر ها از زير آن جاريست مي كند و در آن جاويد بمانند و اين رستگاري بزرگ است.
/خ
