معرفی سنبل الطیب و خواص درمانی آن

نام علمی:

Valeriana officinalis L.، نام فرانسه Herbe aux chats و نام انگلیسی آن Valerian می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، سنبل الطیب، علف گربه، حشیشة القطه و سنبل هندی نامیده شده است. تمام اندام هوایی گیاه و ریشه‌ی آن دارای بوی مطبوعی می‌باشد این بو برای گربه خیلی جذاب و لذت‌بخش است. در صورتی که اگر گربه از گیاه و ریشه‌ی آن استفاده نماید حالت مسرت‌بخشی در او بوجود آمده و در همان حوالی گیاه یا ریشه به حالت گیجی دور خود می‌چرخد.

تیره گیاه:

سنبل‌الطیب Valerianaceae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی و چند ساله به ارتفاع حدود یک و نیم متر گاهی موارد بیشتر و تمام قسمت‌های گیاه خوشبو و معطر می‌باشند. ساقه‌های آن راست، استوانه‌ای، میان تهی و دارای شیارهای عمیق و پرزدار هستند. برگ‌های آن متقابل و منقسم به برگچه‌های بیضی شکل، نوک‌تیز با قاعده پهن و دندانه‌دار، در انتهای ساقه، گل دهنده و گل‌های آن لوله‌ای با جام قیفی به صورت گروهی و یا خوشه‌ای به رنگ صورتی یا گلی یا مایل به زرد و به ندرت سفید می‌باشند. ریشه گیاه (سنبل الطیب) که بخش مورد استفاده و دارویی آن است به صورت ریزومی کوتاه با انشعابات گوشتی و استوانه‌ای به رنگ قهوه‌ای روشن و به ضخامت حدود 2 سانتی‌متر است. سطح خارجی ریشه (سنبل‌الطیب) بر اثر خشک شدن چین‌دار، طعم آن ابتدا ملایم و سپس تلخ و معطر و دارای بویی مشخص است زیرا بوی اسید والرینیک می‌دهد.

نکته:

تمام اندام هوایی گیاه و ریشه‌ی آن دارای بوی مطبوعی می‌باشد این بو برای گربه خیلی جذاب و لذت‌بخش است. در صورتی که اگر گربه از گیاه و ریشه‌ی آن استفاده نماید حالت مسرت‌بخشی در او بوجود آمده و در همان حوالی گیاه یا ریشه به حالت گیجی دور خود می‌چرخد.

طبیعت ریشه (سنبل الطیب):

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن گرم و خشک است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب کشورها خصوصاً در بعضی از کشورهای آسیایی و اروپایی در نواحی جنگلی و حواشی جریان‌های آب به صورت خودرو انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در سنبل الطیب:

اسانس روغنی فرّار، گلیکوزید چاتی نین، والرین، بورنیل، بورنیل استات، بورنیل بوتیترات، بورنیل فورمات، کامفن، بورنئول، پی‌نن، والریانتین، رزین، تانن، قند، آمیدون، والریک اسید، فورمیک اسید، استیک اسید، آلفا و متیل پیریل کتون در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

ریشه (سنبل الطیب)

نحوه مصرف:

معمولاً ریشه را به صورت دم کرده استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف آن را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

خواص درمانی:

مسکن ملایم و آرام‌بخش، ضد اضطراب و خواب‌آور، مسکن اعصاب و ضد افسردگی، ضد تشنج و کاهنده تب، رفع کننده اختلالات عصبی و هیستری و تقویت کننده حافظه، پیشگیری کننده از سکته قلبی و ضد هیجان، تقویت کننده اعصاب و کاهنده فشار خون، مقوی نیروی جنسی و تنظیم کننده کار کرونر قلب، تقویت کننده مراکز خودکار قلب و نشاط‌آور، ضد اسپاسم و مقوی کبد، افزاینده حس بینایی و بهترین دارو برای عمل خون‌رسانی به بافت میوکارد قلب می‌باشد. در ضمن برای تشویش، نگرانی، دردهای قفسه سینه، میگرن، بدخوابی، خواب‌های پریشان، مالیخولیا، دیابت، اختلالات زمان یائسگی، قاعدگی دردناک، درد سیاتیک، درد سینه، سرگیجه و طپش قلب نیز مفید است.

تذکر:

مصرف سنبل الطیب برای خانم‌های باردار و مادران شیرده ممنوع است. زیاده‌روی و استفاده طولانی مدت سنبل الطیب موجب ضعف کلیه و ضعف حواس شنوایی و بینایی می‌گردد و برای اشخاصی که از داروهای خواب‌آور دیگر استفاده می‌کنند مضر و سبب ایجاد افسردگی در آنها می‌شود.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.