معرفی کتیرا یا صمغ گَوَن و خواص درمانی آن

گیاه گَوَن گونه‌های بسیار زیادی دارد که تقریباً در ایران 10 گونه از آنها مولد کتیرا می‌باشند. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه‌ی گون مولد کتیرا که نسبت به دیگر گونه‌ها معروفتر می‌باشد و کتیرای مرغوبتری از آن استخراج می‌کنند به نام گون سفید، اشاره شده است. برطرف کننده یبوست و مسهل، تقویت کننده معده و بندآورنده خونروی از سینه، تقویت کننده روده و مفید برای زخم معده، تسکین دهنده درد کلیه و مثانه و التیام‌بخش زخم‌های مجاری ادراری، التیام‌بخش زخم‌های حلق و ریه صاف کننده صدا می‌باشد.

نام علمی:

Astragalus gossypinus Fisch. Var filagineus Boiss.، نام فرانسه کتیرا Gomme adragante و نام انگلیسی آن Tragacanth می‌باشد. نام دیگر کتیرا در کتب طب سنتی و به عربی کثیرا می‌باشد.

تیره گیاه:

پروانه‌واران Leguminosae

نوع گیاه:

درختچه

مشخصات گیاه گون:

درختچه‌ای است کوچک با خارهای زرد و برگ‌های آن دارای 4 الی 7 برگچه‌ی بیضوی و نوک تیز می‌باشند.

مشخصات ظاهری کتیرا:

صمغی است بدون بو و سفید پنبه‌ای که از ساقه‌ی گون در بعضی مواقع خود به خود یا با به وجود آوردن شکافی در ساقه یا ریشه، جاری می‌شود و پس از مدتی که خشک شد آنها را جمع‌آوری می‌کنند.

طبیعت کتیرا:

از نظر طبیعت بین حکمای طب سنتی اختلاف نظر وجود دارد عده‌ای آن را از نظر گرمی و سردی، معتدل و از نظر رطوبت آن را مرطوب می‌دانند و عده‌ای دیگر از حکما طبیعت کتیرا را سرد و خشک می‌دانند.

رویش جغرافیایی:

در اغلب نقاط استپی کشورها و در ایران در استان‌های البرز، همدان، کرمانشاه، کردستان، چهارمحال و بختیاری و خوزستان انتشار دارد.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در کتیرا:

آب، مواد معدنی، نشاسته و مواد تراگاکانتین و باسورین در آن تشخیص داده شده است.

نحوه مصرف کتیرا:

به طور معمول کتیرا را در آب ولرم خیسانده و استفاده می‌کنند و روش‌های مصرف مختلف دیگری نیز دارد. در ضمن در صنایع غذایی، دارویی و بافندگی نیز کاربرد دارد.

خواص درمانی:

برطرف کننده یبوست و مسهل، تقویت کننده معده و بندآورنده خونروی از سینه، تقویت کننده روده و مفید برای زخم معده، تسکین دهنده درد کلیه و مثانه و التیام‌بخش زخم‌های مجاری ادراری، التیام‌بخش زخم‌های حلق و ریه صاف کننده صدا می‌باشد. در ضمن برای ناراحتی‌های سینه، گرفتگی آواز، سرفه و خشکی گلو نیز مفید است. مخلوطِ آسیاب شده کتیرا، شکر، مغز بادام شیرین و نشاسته، چاق کننده و بسیار مقوی می‌باشد. در استعمال خارجی چنانچه کتیرا را خیسانده و لعاب آن به مو مالیده شود از دو شاخه شدن تار مو جلوگیری می‌کند. مقدار مصرف مجاز کتیرا در طول روز حدود 5 گرم می‌باشد.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.