این تکیه متعلّق به اواخر عهد صفویه و بقعهای چلیپایی شکل داشت. ولی بر اثر گذشت زمان دچار تخریب گردید. تکیه را جهت عالم جلیل، فقیه برجسته و مفسّر بزرگ مرحوم سیّد رضیالدّین محمّد بن محمّد تقی شیرازی متوفّی 1113ق. بنا نمودند. برخی حاج محمدتقی نقشینه تاجر معروف و فرد نیکوکاری که در ابتدای ورودی تکیه خوانساری مدفون است، را در خواب دیده و از احوالش پرسش نمودند. در جواب اشاره به تکیه و قبر مرحوم میرزا محمد مهدی نایبالصدر نموده و اظهار داشت: «به برکت وجود این بزرگوار و در پناه او آسودهایم». ده سال بعد 1123 ق. پس از درگذشت و دفن آقا میرزا محمدباقر عاملی معروف به «پیشنماز» این تکیه اهمیّت و رونق بیشتری یافت. قبور اولاد و اعقاب وی مانند قبر مرحوم میرزا مهدی نایبالصدر که از علمای ممتاز روزگار خود وعلاوه بر تبّحر در علوم و اخبار به دیانت و تقوی نیز معروف بود در این تکیه قرار دارد. علاوه بر این قبر میر سیّد احمد علوی عاملی داماد و شاگرد میرداماد و فرزند بزرگوارش سیّد عبدالحسیب نیز در این تکیه قرار داشته که آثار قبر از بین رفته است.
موقعیّت جغرافیایی تکیه
روبروی تکیهی خوانساری نرسیده به تکیهی میرزا محمدباقر چهار سوقی، دست چپ، تکیهی آقا سید رضی است. دسترسی به تکیه از طریق خیابان آیتالله خوانساری امکانپذیر است.این تکیه از سمت جنوب شرقی به منازل مسکونی، از شمال به مصلّای تخت فولاد و از غرب به تکیهی آقا میرزا محمدباقر چهار سوقی محدود میشود.
بزرگان مدفون در این تکیه
1- آقا سیدرضیالدین محمد حسینی شیرازی:
فرزند محمدتقی، متوفّی 1113 ق. عالم جلیل، فقیه مفسّر، صاحب «نور الانوار و مصباح الاسرار» به عربی در تفسیر قرآن کریم است. از اساتید برجستهی او میتوان به فیض کاشانی و شیخ حر عاملی اشاره نمود. (1) (برخی از مردم اصفهان عقیده خاصی نسبت به صاحب قبر آن دارند و برای بر آورده شدن حاجاتشان به قبر این عالم متوسّل میشوند).بیشتر بخوانید: سید رضی و نهج البلاغه
سید محمدباقر پیشنماز:
فرزند سیّدعلیرضا حسینی عاملی. متوفّی 1123 ق. جدّ سادات عاملی. وی پیشنماز مسجد جامع عباسی بود و کتابهای بسیاری را وقف نمود. مجتهد عالیقدری که از علامه مجلسی، آقا حسین خوانساری، شیخ حرّ عاملی اجازه دریافت نموده بود. (2)3- میر محمدمهدی نایبالصدر:
از اعقاب محمدباقر پیشنماز، متوفّی 1267ق. وی از علمای ممتاز عصر خود بود ودر بیشتر علوم عصر خود جامعیّت داشت. آخوند گزی مینویسد: هر کتابی که به دست او افتاده تحقیقات و حاشیههای مهمی بر آن مینوشته است. (3)4- میر سیّدمحمد درب امامی:
فرزند سید عبدالوهاب حسینی، متوفّی 1359 ق. عالم پرهیزگار، مدرس برجستهی مدرسهی نیمآورد. پس از فوت با اجازه آیتالله حاج سیّدعلی نجفآبادی در قبر جدّ مادری خود (آقا محمدباقر پیشنماز) دفن گردید. (4)5- میرزا حسین عارفچه:
متوفی 1322 ق. وی محدّث ادیب شاعر و از وعاظ معروف اصفهان بود. از آثارش الف) زادالعارفین ب) انیس الواعظین را میتوان نام برد.6- محمدعلی عارفچه:
فرزند میرزا حسین عارفچه، متوفّی 1380ق. شاعر ادیب و از مرثیهخوانان و مدّاحین خاندان نبوّت که عمری را به زهد و قناعت گذراند، و صاحب آثار ارزشمندی چونالف) تذکرةالّشعراء ب) هدیةالمعصومین و آثار دیگر میباشد. (5)
از اشعار اوست:
....چار چیز آوردهام یا رب که در گنج تو نیست *** نیستی و حاجت و فقر و فنا آوردهام
با کمال بینوایی در برت ای ذوالجلال *** اشک چشم و ناله و آه و نوا آوردهام... .
7- سیداحمد بن سیّد مرتضی شیرازی:
متوفّی 1126 ق. از علمای فاضل جلیلالقدر.8- آقا سیدعلی اصغر حسینی برزانی:
فرزند سید محمدحسین. متوفی 1395 ق. عالم فقیه زاهد. از مدرّسین عالی مقام مدرسهی صدر که به خصوص در تدریس کتاب «قوانین الاصول» استاد منحصر به فرد و بینظیری بود. از اساتید بزرگی چون آیتالله سید محمدباقر درچهای و آیتالله ضیاءالدین عراقی کسب علم نمود. (6)بیشتر بخوانید: سیمای اساتید و شاگردان آیت اللّه اصفهانی در تخت فولاد اصفهان
علمایی که آثار قبور ایشان از بین رفته است عبارتند از:
1- میر سیّداحمد علوی:
فرزند سید زینالعابدین بن عبدالله عاملی، متوفّی پس از 1054 هـ. ق. در این تکیه دفن شده اما صورت قبر مشخصی ندارد. وی یکی از چهرههای درخشان مکتب فلسفی اصفهان به شمار میآید. نسب وی به محمود دیباح فرزند امام صادق (علیه السلام) میرسد. (7)پروفسور هانری کربن در مورد وی میگوید: «این عالم و فیلسوف متأله مکتب فلسفی اصفهان کاملاً زبان عبری را میدانسته است تا جایی که عین متن کتاب عهد عتیق (تورات) را شرح میکند و آن متن عبری را به حروف عربی مینویسد و سپس کلمه به کلمه به فارسی ترجمه مینماید». (8) وی جامع علوم معقول و منقول بود و از میرداماد و شیخ بهایی اجازه دریافت داشت. صاحب شرح قبسات استاد خود میرداماد، «لطایف غیبیه» مناهجالاخبار در شرح استبصار، شرح شفا، و علاوه بر این، صاحب آثار ارزندهی بسیاری است. (9)
2- سید عبدالحسیب بن سید احمد علوی:
متوفّی 1121 ق. عالم فاضل و صاحب آثار ارزشمندی چون: الف) سدرةالمنتهی ب) منهاج الشارعین.یک حکایت
نقل است برخی حاج محمدتقی نقشینه تاجر معروف و فرد نیکوکاری که در ابتدای ورودی تکیه خوانساری مدفون است، را در خواب دیده و از احوالش پرسش نمودند. در جواب اشاره به تکیه و قبر مرحوم میرزا محمد مهدی نایبالصدر نموده و اظهار داشت: «به برکت وجود این بزرگوار و در پناه او آسودهایم». برخی از معتمدین مورد وثوق نقل میکنند پس از گذشت یک قرن از وفاتش دیوارهی قبر او فرو ریخت و جسد مطهر این عالم را بدون آنکه خدشهای به آن وارد شده باشد مشاهده نمودند. (10)نمایش پی نوشت ها:
1. عقیلی، سید احمد و خلیلیان، حمید: جلوه قرآن در خاک تابان (شرح حال مفسرین مدفون در تخت فولاد)، ص 17- 19.
2. موحد ابطحی: ریشهها و جلوههای تشیع، ج2، ص 427.
3. گزی، شیخ عبدالکریم: تذکرةالقبور، ص 55.
4. موحد ابطحی: همان، ص 428.
5. مهدوی: تذکره شعرای معاصر اصفهان، ص 326.
6. مهدوی: تاریخ علمی واجتماعی اصفهان، ج3، ص 255.
7. کتابی: ص 196.
8. به نقل از کتابی: ص 517.
9. میر محمدباقر داماد، تقویم الایمان، به تحقیق علی اوجبی، صص 138- 149.
10. جهت آشنایی با شرح حال وی ر. ک: گزی، عبدالکریم، تذکرةالقبور، ص 55؛ و موحد ابطحی، میرسیّد حجة: ریشهها و جلوههای تشیع و حوزههای علمیه اصفهان، جلد اوّل، ص 545.
عقیلی، سیداحمد، (1391)، تخت فولاد اصفهان، اصفهان: سازمان فرهنگی، تفریحی شهرداری اصفهان، چاپ ششم.