نگاهی به کاربرد پزشکی سداب

نام علمی (خانواده):

Ruta graveolens L. (Rutaceae)

نام انگلیسی:

Herb of Grace, Common Rue

نام فارسی:

سداب

مشخصات:

یک گیاه بدون کرک است که ارتفاع آن به 14 تا 45 سانتی‌متر می‌رسد. برگ‌های پایینی کم و بیش دمبرگ دارند و بخش‌های نهایی دارای 2 تا 9 میلی‌متر عرض هستند و به شکل نیزه‌ای تا بیضی شکل مستطیلی باریک دیده می‌شوند. گل آذین نسبتاً سست است. برای درمان گوش درد، روغن گیاه روی گوش پاک کن ریخته می‌شود و به نواحی دردناک وارد می‌شود. برای مصرف خوراکی، 1 کپسول و یا نیم تا یک قاشق چایخوری از عصاره گیاه، سه بار در روز بعد از غذا مصرف می‌شود. کرم موضعی در هنگام ضرورت مالیده می‌شود در مورد قاعدگی به تأخیر افتاده، روزانه 2 فنجان از دم کرده گیاه مصرف می‌شود ساقه‌ی گل هم اندازه و یا طولانی‌تر از کپسول است. برگه‌ها نیزه‌ای و برگی شکل هستند. کاسبرگ‌ها نیزه‌ای و نوک‌تیزند. کاسبرگ‌ها بیضی مستطیلی - تخم مرغی، دندانه‌دار و موّاج هستند. کپسول‌ها کروی و بخشها به سمت بالا باریک و به یک نوک با زاویه‌ی منفرجه می‌رسند.

منشأ:

بومی اروپا.

ترکیبات شیمیایی:

روتوساید، روتاورین، روتین، الهول، پره‌گی جرن، گی جرن، برگ پتن، زانتوتوکسین، فاگارین، گراوئولینین و سایر مواد.

کاربرد در طب سنتی:

به طور گسترده‌ای برای درمان عفونت‌های کرمی و انگلی به کار می‌رود. کاربرد این گیاه برای درمان پسوریازیس و ویتیلیگو به علت وجود پسورالن و متوکسی پسورالن معمول است. برای کاهش اسپاسم‌های عضلانی، بادشکن، یوتروتونیک، حفظ هموستاز، قاعدگی‌آور، دفع کرم‌های روده‌ای، درمان هپاتیت، سوء هاضمه، اسهال، گزیدگی حشرات، سرطان، سرماخوردگی، تب، مارگزیدگی، درد گوش، درد دندان و پادزهر به ویژه در مسمومیت مالاریایی به کار می‌رود. همچنین برای سقط به کار می‌رود و به بارداری پایان می‌دهد. (9) این گیاه در مکزیک به عنوان مسکّن به کار می‌رود.

آثار دارویی:

مسکّن، ضد باکتری، ضد سرطان، ضد باروری، ضد التهاب، ضد میکروب، ضد تک یاخته و سیتوتوکسیک.

مقدار مصرف:

برای درمان گوش درد، روغن گیاه روی گوش پاک کن ریخته می‌شود و به نواحی دردناک وارد می‌شود. برای مصرف خوراکی، 1 کپسول و یا نیم تا یک قاشق چایخوری از عصاره گیاه، سه بار در روز بعد از غذا مصرف می‌شود. کرم موضعی در هنگام ضرورت مالیده می‌شود در مورد قاعدگی به تأخیر افتاده، روزانه 2 فنجان از دم کرده گیاه مصرف می‌شود

عوارض جانبی:

کاهش فشار خون، واکنش‌های ازدیاد حساسیت، راش، اریتم و تاول در هنگام مصرف موضعی دیده شده است. دوزهای درمانی ممکن است با عوارضی مثل خلق و خوی افسردگی، اختلالات خواب، خستگی، گیجی و اسپاسم همراه باشند. مصرف همزمان گلیکوزیدهای قلبی (دیگوکسین، دیژیتوکسین) با این گیاه ممکن است منجر به افزایش آثار اینوتروپیک گردد. مصرف همزمان با داروهای کاهنده‌ی فشار خون ممکن است منجر به افزایش انبساط عروقی گردد. سوء استفاده برای سقط در هنگام بارداری ممکن است منجر به عوارضی نظیر استفراغ، دردهای اپی گاستر، آسیب کلیوی، افسردگی، اختلالات خواب، احساس سرگیجه، هذیان، غش، لرزش، اسپاسم و در مواردی با نتایج کشنده‌ای همراه باشد.

مسمومیت‌زایی:

برای انسان و حیوان خطرناک است.

موارد منع مصرف:

در هنگام بارداری مصرف نشود. در دوران شیردهی، در کودکان و افرادی که به این گیاه حساسیت دارند، مصرف نشود. مبتلایان به بیماری‌های قلبی باید این گیاه را با احتیاط مصرف کنند. در افرادی که دچار نقص عملکرد کلیوی هستند موارد منع مصرف دارد.

تداخلات دارو - گیاه:

مصرف همزمان گلیکوزیدهای قلبی (دیگوکسین، دیژیتوکسین) با این گیاه ممکن است منجر به افزایش آثار اینوتروپیک گردد. مصرف همزمان با داروهای کاهنده‌ی فشار خون ممکن است منجر به افزایش انبساط عروقی گردد.

پی‌نوشت:

برای مشاهده پی‌نوشت‌های این کتاب به منبع مقاله مراجعه شود.

منبع مقاله :
لینگ، کوهویی - تانگ کیان، چوا - چای هون، تان؛ (1392)، راهنمای گیاهان دارویی: مصور و با رویکرد علمی و دارویی، مترجمان: حسین حسین‌زاده - محسن ایمن شهیدی، رامین رضایی، مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، چاپ اول.