نگاهی به شیعیان بُهره (2)
نویسنده : دكتر امیر بهرام عرب احمدی
قوانین
1. عقیده در برگیرنده برائت و ولایت است. عقیده خود بر پایه این دو امر قرار دارد؛ لذا پس از اینكه مؤمنان به صورت فردی و جمعی مفاهیم عالی این امر را دریافت نمودند، باید سر به فرمان این عقیده - شامل قوانین، معانی و احیاناً تمرینات و محرمات آن - نهند.
2. قرآن كریم معیار و الگوی هر مؤمن در تمام زندگی‌اش است؛ لذا تمامی مؤمنان باید ضمن قرائت روزانـه آن، سعـی كنند مفاهیم معنوی آن را درك نموده، این مفاهیم را به حافظه بسپارند. مؤمنان باید قرآن را سرمشق زندگی خود قرار دهند؛ همچنین كسانی كه به طریقه قرآن عمل كرده، كل قرآن را حفظ می‌كنند، مستحق دریافت جوایز و پاداش‌هایی می‌باشند.
3. بر كلیه افرادی كه افتخار خدمت به جامعه بهره را داشته‌اند و در زمره كاركنان آن به شمار می‌روند، واجب و حتمی است كه از دین اسلام اطلاعات كافی داشته باشند و موجبات رضایت افراد را فراهم آورند.
4. برای انتقال مفاهیم عالی و دعوت، رهبران جامعه بهره باید زبان و نوشتار دعوت را به‌خوبی فرا بگیرند و در راه هدایت جامعه خود به كار برند.
5. لباس شایسته، ظاهر مناسب و در مجموع، زیبـایـی از مشخصات اصلی دین اسلام به شمار می‌رود. مؤمن باید ضمن اهمیت به این امور، زیبایی و نظافت را در زندگی روزمره خود رعایت كند.
6. تقلید كوركورانه از اعمال و رفتار سایر افراد جماعت و عدم تفكر در تعالیم مذهبی، امری ناپسند به شمار می‌رود؛ لذا مؤمنان باید با ایمان كامل و فكر باز به این مذهب بگروند. جماعت نیز موظف است بـا احـداث مدارس، مساجد، مكان‌های عبادت، مؤسسات آموزشی و جماعت‌خانه‌ها آنان را در راه رسیدن به این ایمان قلبی یاری دهد.
7. زبان عربی، زبان اسلام و زبان همه مذاهب نشأت گرفته از اسلام است. برای درك كامل اسلام و مفاهیم عالی آن باید تدبیری اندیشه شود كه همه پیروان بهره به عربی مسلط شوند و یا حداقل بتوانند از آن استفاده كنند.
8. زنان بهره باید فاطمه زهرا(س) را همواره سرمشق و الگوی خود قرار دهند و در حفظ شرف و حـرمـت خود كوشا باشند؛ آنان همچنین باید به فرزندان خود راه و رسم زندگی این‌چنین را بیاموزند.
9. فــرهـنــگ اسـلام یـكــی از غـنـی‌تـریـن فرهنگ‌های جهانی است كه با بهره‌گیری از تعالیم اسلامی به اوج شكوفایی خود رسیده است. كسانی كه با وارونه جلوه دادن این فرهنگ سعی در تقلید از سـایـر فرهنگ‌های منحط غربی دارند، دشمنان اسلام به شمار رفته، باید از جوامع اسلامی طرد شوند.
10. ازدواج برای زنان جماعت بهره امری شایسته اســت كه در سن مناسب و برای برآورده نمودن نیازهای جنسی و معنوی هر فرد، واجب و ضروری است. زنی كه از این فرمان سرپیچی كند، مؤمنه خوانده نمی‌شود.
11. تجـارت و فعـالیـت‌هـای اقتصادی اموری هستند كه از قرن‌ها پیش برای مؤمنان پسندیده به شمار رفته‌اند، ولی كسانی كه در این زمینه‌ها فعالیت می‌كنند، باید مراقب باشند از راه راست غافل نشده، علاوه بر آن سعی كنند با توسعه صنعت و تجارت، جـامـعـه و كشور خود را به خودكفایی و استقلال برسانند.
12. با توجه به اینكه كودكان جامعه، آینده‌سازان این فرقه می‌باشند، لذا تعلیمات مذهبی باید به طور كامل به آنان آموخته شود و از جمله باید مقدمات لازم بـرای اعـزام آنـان بـه جـامـعة‌السیفیة برای فراگیری زبان عربی، تعلیمات اسلامی و ذخایر آل محمد(ص) فراهم آید.
13. در هر شهری جماعت بهره باید فعالیت‌هایی در راه كمك به عموم مردم شهر خود انجام دهد.
14. جوامع بهره باید با سیاست‌های دولت‌ها در خصوص ریشه‌كن نمودن بیكاری، فقر و بی‌سوادی هماهنگ باشند.
جدای از این موارد، بهره‌ها نسبت به اجرای فرایض دینی خویش همچون نماز، زكات، (زكاة، صـلاة، حـق الـنـفس، حق نكاح، سلامی سیدنا، دعوت، نذر مقام) روزه، حج و زیارت، جهاد، قیامت و... نیز تأكید خاصی دارند و این فرایض را به نحو احسن اجرا می‌نمایند.
مراسم میثاق در جامعه بهره‌ها
مراسم میثاق توسط نوجوانان بهره (اعم از پسر و دختر) كه به سن بلوغ رسیده‌اند، انجام می‌گیرد. افرادی كه تازه به مذهب بهره گرویده‌اند نیز باید مراسم میثاق را به جای آورند. در مراسم میثاق متن قسم در برابر حضار با صدای بلند قرائت می‌شود و حدود بیست دقیقه طول می‌كشد و پس از اتمام آن، فرد در زمره مؤمنین جای می‌گیرد. وی پس از نایل آمدن به مذهب بهره داوودی از تمام مزایایی كه برای اعضای جامعه بهره وجود دارد، برخوردار می‌گردد. در مقابل باید به تمام تعهدات خود در قبال جامعه بهره پایبند باشد.
تمام شیعیان بهره، همه‌ساله در روز عید غدیر خم در مسجد بهره‌های شهر خود حضور می‌یابند و میثاق خویش را با امام و داعی بهره‌ها تجدید می‌كنند. این میثاق در برابر خداوند و امام غایب صورت می‌گیرد و مؤمنان بهره در غیاب او اطاعت كامل خویش را از داعی مطلق اعلام می‌دارند. قوانین موجود در این میثاق كه به میثاق‌نامه معروف است، در دوره رهبری داعـی فـعلـی بهره‌ها، سیدبرهان‌الدین به صورت نوینی تنظیم شده است. داعی مطلق بر اجرای این قوانین تأكید دارد و عاملان و صاحبان دعوت در كـشـورهای مختلف محل سكونت بهره‌ها را ملزم می‌نماید بر قبول بی‌چون و چرای این امور از سوی اعضای فرقه نظارت كامل داشته باشند. محتوای كلی میثاق‌نامه فعلی بهره‌ها به شرح ذیل است:
1. ختنه نمودن دختران (علاوه بر ختنه پسران) كه ظاهراً سابق بر این معمول نبوده است.
2. نظر دادن در كلیه امور زندگی بهره‌ها حتی خصوصی‌ترین مسائل زناشویی آنان توسط داعی مطلق و یا صاحب دعوتِ داعی مطلق در آن كشور.
3. مقرر نمودن ده‌ها مالیات و عوارض، نظیر سهم امام، خمس، مالیات فرزند، خانه، دارایی و... بر بهره‌ها كه باید توسط صاحب دعوت اخذ و برای داعی مطلق ارسال گردد.
4. مـمـنـوع بودن عقد و ازدواج، كفن و دفن مـردگـان، نـامـگـذاری كودكان و برگزاری مراسم مذهبی در مساجد و حسینیه‌ها بدون اجازه داعی یا صاحبِ داعی مطلق در آن كشور.
5. لزوم ارسال سالانه مالیات‌ها، نذورات و هدایا به محل سكونت داعی با نظارت صاحبان دعوت.
6. عدم اجازه اعضای جماعت در تفسیر قوانین فـعلـی جـمـاعـت بـهـره‌ها. تنها صاحبان دعوت مـی‌تـوانند توضیحاتی در این خصوص به مردم منطقه خود ارائه دهند.
زندگی اجتماعی و آداب و رسوم بهره‌ها
آنها برای فشرده شدن این همبستگی، علاقه شدیدی به پوشیدن لباس مخصوص خود دارند. مردان بهره دو نوع لباس دارند، یكی برای نماز (فته) و دیگری برای سایر مجالس و محافل. لباس دوم، لباس بلند سفیدرنگی با یك كلاه (عمامه) است. لباس فته نیز در طول دهه‌های گذشته از اسماعیلی‌های نزاری وارد فرهنگ بهره‌ها شده و روز به روز در حال گسترش است. امروزه هر مردی كه میثاق را انجام می‌دهد، بر خود لازم می‌داند لباس فته را بر تن كند.
زنان بهره نیز لباس مخصوص به خود را دارند كه بقعه یا ردا نامیده می‌شود. این لباس دو تكه است و امروزه پوشیدن آن بر همه زنان بهره الزامی است. روسری بانوان بهره دارای روبندی است كه اگر آن را بـیـندازند، كل صورت را می‌پوشاند، ولی معمولاً نـیـمی از موهای سر آنان بیرون است. رنگ ردا معمولاً به رنگ روشن است.
مـردان و زنـان بـهره از پوشیدن لباس تیره و مشكی ممنوع هستند و حتی در ماه محرم از آن استفاده نمی‌كنند؛ چراكه معتقدند با وجود امام - ولو در غیبت - و وجود داعی نیازی به ماتم‌سرایی نیست.
از عادات دیگری كه از زمان داعی قبلی بین بهره‌ها رواج یافت و وی آن را اجباری نمود، كوتاه ساختن سبیل مردان و گذاشتن ریش بلند است. این امر اگرچه از نظر اداری و رسمی پذیرفته نیست، ولی اكثر مردان بهره معمولاً این قاعده و رسم را رعایت می‌نمایند.
مسجد بهره‌ها محلی عمومی برای آنان است. بـهـره‌هـا مـعـمـولاً در مـنـاسـبـت‌های مختلف و ضیافت‌های شام و ناهار دور هم جمع می‌شوند. بـرای بـانوان محدودیتی در ورود به این مساجد نیست. آنان در طبقه» دوم مساجد جای می‌گیرند و با مردان در ارتباط هستند.
در موقع صرف غذا نیز معمولاً مردان بهره غذای بانوان را توزیع می‌كنند. بهره‌ها معتقدند: هرگونه فعالیتی كه مربوط به مذهب و در نتیجه مربوط به خدا باشد، باید در برابر چشمان خداوند و در خانه خداوند انجام گیرد، بنابراین مسجد محل تجمع عـمـومـی آنـهاست؛ البته زنان در عبادات یومیه معمولاً به مساجد نمی‌روند، ولی در مناسبت‌های عمومی همچون عید غدیر، رمضان، محرم و غیر آن، در مسجد حضور می‌یابند. تمام مساجد بهره‌ها دارای بالكن‌هایی هستند كه مختص بانوان است و این ایوان‌ها به گونه‌ای ساخته می‌شوند كه برای مردان بهره و بالاخص عامل جماعت قابل روِیت باشد. زنان در هنگام قاعدگی نیز از ورود به مساجد منع نشده‌اند، ولی به جای خواندن نماز فقط در كنار نمازگزاران در بالكن مساجد می‌نشینند.
بـهره‌ها علاقه بسیاری به میل غذا در مساجد دارند. نسل قدیمی بهره‌ها از خوردن غذا از دست غیر بهره‌ها اكراه دارند، لذا كمتر بهره‌ای مشاهده می‌شود كه دست‌اندركار امور رستوران‌ها باشد. افراد ثروتمند جماعت نیز گاهی در مساجد غذا تهیه می‌كنند و افراد بهره در مسجد آن را تناول می‌كنند. هر مسجد دارای یك آشپزخانه و دو سالن غذاخوری (مردان و بانوان) اسـت. آشـپز اصلی باید حتماً خانمی بهره باشد و كمك‌آشپزها می‌توانند از افراد بومی و محلی انتخاب شوند.
علاوه بر مراسم فوق، بهره‌ها در مراسم خصوصی نیز از مساجد استفاده می‌كنند. دو امر مهم در دوران طفولیت انجام می‌گیرد كه یكی در مسجد و دیگری در منزل صورت می‌پذیرد: اول نامگذاری بچه است كه معمولاً در روز ششم تولد انجام می‌گیرد و در این رابـطـه، مراسمی در جمع بهره‌ها در مساجد بر پا می‌گردد. حادثه دوم كه حتماً باید در منزل صورت گیرد، تراشیدن موهای بچه است كه در روز هفتم انجام می‌شود و اگر در روز هفتم میسر نشد، در روز چهاردهم اتفاق می‌افتد. این مسئله تا بیست و یك روز نیز می‌تواند به تعویق افتد؛ در این مراسم یك بز ذبح می‌شود و در زمان بریدن گلوی بز، موهای بچه نیز تراشیده می‌شود.
از آداب و رسـوم دیگر بهره‌ها ختنه دختران و پـسـران در سنین كودكی است كه معمولاً از چهار روزگی شروع و تا چهار سالگی انجام می‌گیرد. بهره‌ها تنها گروه شیعیان محسوب می‌شوند كه ختنه دختران را لازم مـــی‌دانــنـــد.
ختنه دختران بــه «Cloliterodectomy» مشهور است و این امر در واقع تقلیدی از اجداد مصری و یمنی آنهاست كه در گذشته معمول بوده و هست. در این روز والدین كودك جشنی را به طور ساده برگزار می‌كنند.
عرف و رسم دیگری كه در بین بهره‌ها حاكم اسـت، مراسم بلوغ و ازدواج است. نسل قدیمی بهره‌ها معتقد بودند فرزندان وقتی مراسم میثاق را انجام دادند، باید ترتیب ازدواج آنها نیز فراهم گردد؛ ولی امروزه بنا به دلایل اجتماعی و اقتصادی، سن ازدواج پس از بیست سالگی مقرر شده است. مراسم ازدواج آمیزه‌ای از رسوم و عادات مسلمانان هندی و هندوان است كه با عقد نكاح شرعی شروع می‌شود؛ الـبـتـه سـعـی شـده اسـت عـقـد نكاح به صورت دسته‌جمعی و هنگام آمدن داعی مطلق به این كشور خوانده شود؛ این مراسم به مراسم مقدس «سیفی» نیز شهرت دارد.
در عـقـد نكاح، معمولاً عروس خود مستقیماً طرف عقد قرار نمی‌گیرد، بلكه وكیل وی این كار را انجام می‌دهد و برای این منظور، قبل از قرائت عقد نـكـاح، داعـی یا عامل، دو نفر را به منزل دختر می‌فرستند تا جویا شوند عروس چه كسی را وكیل خود نموده است. معمولاً پدر یا در صورت فوت وی یكی از خویشاوندان نزدیك عروس این امر را بر عهده می‌گیرند.
مراسم مرگ و تدفین بهره‌ها نیز همچون مراسم ازدواج، منحصر به خود آنهاست و داعی یا نماینده وی در جماعت تشریفات رایج را انجام می‌دهد. امـوات بـهـره‌هـا مـثـل سایر شیعیان در قبرستان مخصوص به خودشان دفن می‌گردند.
اعمال مذهبی بهره‌ها
در درس تفسیـر بـاطنی از قرآن مجید، همه بهره‌ها نمی‌توانند شركت كنند، بلكه تنها برخی از علمـا و تحصیـل‌كـرده‌هـای بهـره حق شركت در این‌گونه كلاس‌ها را دارند. اكثر بهره‌ها به آنچه از ظاهر قرآن فهمیده می‌شود و آنچه داعی از باطن قرآن فاش می‌كند، عمل می‌كنند؛ بنابراین حتی در خطبه‌های نماز نیز چیزی از تفسیر باطن آیات گفته نمی‌شود.
شهادتی كه فرد غیر بهره می‌دهد تا جزء مؤمنین بـهـره قـرار بـگـیرد، معمولاً شامل اعتقاد به خدا، پـیـغـمـبـر(ص)، علـی(ع) بـه عـنـوان جـانشین پیامبر(ص)، امام در غیبت و اطاعت محض از داعی مطلق وقت است.
بهره‌های داوودی نمازهای پنجگانه را همچون سایر شیعیان به جا می‌آوردند و جمع بین صلاتین در پیش آنها جایز است؛ ولی برخی از آداب را رعایت نـمـی‌كـنـنـد؛ بـرای مثال قنوت و قیام در هنگام تكبیرةالاحرام را به هیچ عنوان رعایت نمی‌كنند. آنان ادای كلمات را نیز ظاهر نمی‌سازند و پس از بلند شدن امام جماعت از ركوع یا سجده، یك نفر كه پشت سر امام قرار دارد با صدای بلند الله اكبر می‌گوید و نمازگزاران بدون هیچ قیام یا مكثی به ركوع یا سجده رفته، بلند می‌شوند. از خصائص مهم دیگر بهره‌ها آن اسـت كـه در بـدو ورود به مسجد و قبل از شروع نمازهای واجب یومیه، دو ركعت نماز مختص مسجد (نماز تحیت) به جا می‌آورند. این دو ركعت در بین جماعت بهره الزامی است. آنان نماز جمعه را به جای نمی‌آورند و در صورت برگزاری آن نیز خطبه‌ای در آن ایـراد نـمی‌شود. در كنار مساجد بهره‌ها وضوخانه مخصوصی برای مردان و بانوان تدارك دیده شده اسـت. پـس از وضـو، مردان، لباس مخصوص و سفیدرنگ خود را ـ كه در محل مخصوصی در مسجد نگه می‌دارند ـ می‌پوشند و برای نماز حاضر می‌شوند. زنان نیز پس از وضو وارد مسجد می‌شوند و هیچ تـشریفات خاصی در این زمینه وجود ندارد؛ ولی هنگام ورود به مسجد باید ردای مخصوص به خود را بر تن كنند. هر كدام از نمازگزاران در هنگام نماز، سجّاده مختص به خود را كه معمولاً پارچه سفیدرنگ و تـمـیـزی اسـت، پـهـن نموده، بر روی آن نماز می‌گزارند و از مهر استفاده نمی‌كنند.
بـهـره‌هـا ماه رمضان را به مدت یك ماه روزه می‌گیرند و ساعات شرعی خویش را بر اساس تقویم قمری مربوط به خود تنظیم می‌كنند كه در زمان سلـسله فاطمی مورد استفاده قرار می‌گرفته و به تـقـویم مصری معروف بوده است. این تقویم با تقویم قمری كه در زمان خلفای راشدین استفاده مـی‌شـد، كـمـی تـفاوت دارد. بهره‌ها مانند سایر مسلمانان به روِیت هلال ماه با چشم غیر‌مسلح اعتقادی ندارند؛ از این رو، روز عید فطر را معمولاً یك یا دو روز قبل از سایر مسلمانان جشن می‌گیرند.
شیعیان بهره، در ماه مبارك رمضان عمدتاً نماز مغرب و عشاء را به طور جماعت در مسجد به جای می‌آورند و پس از نماز، روزه خود را با یك لیوان شیر داغ افـطـار مـی‌كـنند. سپس غذایی را كه توسط جماعت تدارك دیده شده است، تناول می‌نمایند. آنها در شب قدر معمولاً تا هنگام اذان صبح در مسجد می‌مانند تا نزول وحی الهی به پیامبر(ص) را جشن بگیرند. در صبح روز عید فطر نماز را بر پای می‌دارند و كل روز را به دید و بازدید عید مشغول می‌شوند.
داخل جامعه بهره یكسری مالیات‌های اجباری از اعضای جماعت گرفته می‌شود كه قسمتی از آن نـاشی از مذهب است و قسمتی دیگر برگرفته از ضوابط داخلی جامعه بهره‌ها.
حج نیز بر شیعیان بهره‌ای كه استطاعت مالی داشته باشند، لازم است و سازمان مركزی بهره‌های داوودی تمام تلاش خود را در برپایی این مراسم و اعـطـای امـكانات لازم به حجاج انجام می‌دهد. بهره‌ها دو هتل در مكه و مدینه فراهم كرده‌اند كه حـجــاج بـهــره‌ای در آن مـسـتـقـر مـی‌شـونـد و راهنمـایـی‌های لازم در اختیار آنها قرار می‌گیرد. زیارت مقابر مقدس در عراق، ایران و مصر نیز برای بهره‌ها از اهمیت خاصی برخوردار است.
در مجموع می‌توان گفت بهره‌ها افرادی خموش و بی‌آزارند و به فرقه‌ای صلح‌طلب شهرت یافته‌اند. آنان جهاد در اسلام را نه به معنی مجاهدت و جنگ نظامی با شیطان‌ها و زورگویان، بلكه نزاع شخصی و باطنی با نفس اماره می‌دانند.
آنـهـا در انـجـام فرایض مذهبی خود نیز سعی مـی‌كـنند تا حد امكان، تضادی با سایر گروه‌های مـذهبی پیدا نكنند؛ از این رو، در اعمال مذهبی خاص خویش هم، بر اصل انزوای خود تأكید دارند.
موقعیت فعلی شیعیان بهره
به منظور تداوم اعتقادات مذهبی فرقه بهره، این جـامـعـه دارای مـراكزی به نام الجامعةالسیفیة و آكادمی عربی در سورات و كراچی می‌باشد كه عمدتاً به تربیت معلمان و رهبران بهره‌های نقاط مختلف، اختصاص دارند. این مراكز به سبب سطح علمی خود شهرت جهانی كسب كرده‌اند و به عنوان یكی از مراكز فـرهـنـگی و آموزشی اسلامی به رسمیت شناخته شده‌اند. جدای از این، داعی مطلق چند بنگاه خیریه صدقه نیز تأسیس كرده است كه به بنیاد سیفی، بنیاد یادبود دكتر طاهر سیف‌الدین و بنیاد برهانی كارزان حسنه مشهور هستند. تمامی این مراكز خیریه در هندوستان، پاكستان، انگلستان، سریلانكا، كنیا، اوگاندا و تانزانیا مشغول به فعالیت می‌باشند. درآمد حاصل از این بنیادها (بدون استفاده توسط اعضا) بـه طـور كـامـل صـرف خـدمـات عـمـومی و امور عام‌المنفعه می‌شود. تاكنون تنها در هند بیش از 2000 خانه توسط این بنیادها وقف و در اختیار مستمندان قرار گرفته است.
منبع: شیعه نیوز
/س
