آمستردام ؛ بهترین نمونه فرم خاص شهرهای هلند

آمستردام Amesterdam پایتخت کشور سلطنتی هلند در شمال اروپا که امروزه با رتردام ولاهه، یکی از سه انباشتگی‌های اصلی‌ای به شمار می‌آید که «راندستاد هلند» را تشکیل می‌دهند. در پایان قرن پانزدهم، شهر برج و باروداری بوده و این امر، متضمن وجود ساخت‌های شهرسازانه‌ای است که نسبت به وحدت و نسبت به کیفیت‌هایی که معمولاً خاص شهرهای قدیمی به شمار می‌آیند، غریبه نیستند. الغای مقررات قدیمی مربوط به همسانی ارتفاع و سبک بناها در قرن نوزدهم، سبب ساختن محله‌های زشت و پرتراکمی شد که شهر قدیمی را احاطه می‌کنند. قانون 1901 در مورد خانه مسکونی و طرح برلاخه (1917) برای جنوب شهر بود که توانست نظمی را بار دیگر در ساختمان سازی به وجود آورد و کیفیت والایی را که آمستردام در سنت سازی داشت به آن باز گرداند.
خط متروکه به مفهوم سوئدی برداشت می‌شود، از مکان‌های مراکز تجاری نزدیک ایستگاه می‌گذرد و ارتفاع بناهای مسکونی از ایستگاه به سوی حومه هر محله کاهش می‌یابد و فاصله میان خانه‌های مسکونی و ایستگاه مترو باید تنها در موارد استثنایی فراتر از 500 متر رود (تا 800 متر برای خانه‌های شخصی و انفرادی) به طوری که با پای پیاده هم بتوان آن را طی کرد.

بیشتر بخوانید: آمستردام

فضاهای سبز میان واحدهای مسکونی قرار گرفته ورود اتومبیل به آن‌ها ممنوع است، در امتداد مسیر، پارکینگ‌هایی به طور جداگانه ساخته شده که حداکثر فاصله‌ی آن‌ها از خانه‌های مسکونی 250 متر است. در محله‌ها تنها با پای پیاده یا با دوچرخه می‌توان رفت و آمد کرد.
قسمت‌های خانه‌های مسکونی جمعی با ارتفاع ده طبقه یا بیشتر که به رقمی در حدود 10% در اسلوترمیر و دودوارت می‌رسیدند. در صورتی که این رقم در «اوسدورپ» و «ئوورتومسه ولد» و در «بی تن ولدرت» (جنوب) و «نیوواندام نورد» از 10 تا 15% است و احتمالاً نوسان دارد این تناسب در آمستردام بسیار بیش از این‌ها است.
ترکیب محله‌های جدید نیز تکامل یافته است از 1945 تا به امروز محله‌هایی می‌ساختند با ظرفیت دهها هزار سکنه مجزا از خطوط شبکه‌های اولیه ترافیک که توسط شبکه‌های فرعی تقریباً مربعی شکل در واحدهایی پراکنده می‌شدند. بناهایی با ارتفاع مختلف، خانه‌های مسکونی جمعی بلند، مجموعه‌های مسکونی کم ارتفاع خانه‌های تک خانواده‌ای، به نظم و بی شکلی نسبتاً مغشوش به دنبال هم قرار می‌گرفتند. مثلاً دریاچه مرکزی محله‌های غرب در «اسلوترپلاس» مجاور بناهای بلندی است که حالت مرکزیت آن را تقویت می‌کنند و حتی هر واحد، در مقیاس کوچک دارای شیرخوارگاه، مهدکودک و مدرسه ابتدایی است. مدرسه متوسطه، مدرسه‌ی حرفه‌ای مراکز خدمات اجتماعی استخرهای سرپوشیده، دفترهای اداری و شهرداری و غیره در سطح هر محله وجود دارد.
باغ‌های محله، ب شکلی که هیچ خانه‌ی مسکونی بیش از 800 متر دور نباشد.
- باغ عمومی مرکزی با ظرفیت زیاد، با زمین‌های ورزشی دریاچه‌ها و غیره
طرح کالبدی شهر حاصل عبارت است از ترکیب‌های مختلف و ممکن خانه‌های جمعی بلند (از 10 تا 16 طبقه) و خانه‌های تک خانواده‌ای با تناسبی پایین، از مجتمع‌های مسکونی کم ارتفاع (سه طبقه) با فضاهای سبز گسترده در همه محله که وظیفه‌ی ویژه‌اش بزرگ کردن فضای بین ساختمان‌ها و زیبا کردن خطوط آن بناهایی است که ساختمان آن‌ها بیش از اندازه پیروی از استانداردهاست.
شهر آمستردام بهترین نمونه فرم خاص شهرهای هلند است. در این جا پلی روی رودخانه زده شده و جریان رود از راه کانال‌هایی به دریا متصل شده است. بخش سفلای رودخانه به صورت یک لنگرگاه داخلی، و بخش علیای رود در حد فاصل میان سد و کانال‌های ارتباطی، به صورت بندری خارجی عمل می‌کند.
در 1240 سدی ساخته شد که دو منطقه دامراک و رادین را به صورت لنگرگاه‌هایی درآورد. خاکریزهای شرق و غرب این سد که به وسیله خاک‌های حفاری شده سد از سطح سیلابگیر بالاتر آمده بودند. دو خیابان اصلی دهکده ماهیگیری موجد یعنی خیابان‌های وارموترات در شرق و نئوندیک در غرب را به وجود آوردند.
رشد آمستردام به عنوان یک مرکز تجاری طی قرون چهارده و پانزده در میزان توسعه شهر در سال‌های 1367 و 1380 و 1450 که در مجموع 350 آکر به مساحت 100 آکری نخستین شهر افزود، متجلی است. توسعه شهر در این دوره فرمی خاص به خود گرفت که اساس توسعه شهر در طی قرن هفدهم را پدید آورد. کانال‌های جدید قبل از توسعه شهر در دو سوی شهر و به فاصله‌ای ثابت از محدوده موجود شهر احداث شد. سرانجام حلقه‌های کانال در غرب و جنوب هسته نخستین شهر تکمیل گردیدند. اما در جهت شرق، کانال‌های خود را به اسکله‌ها و باراندازهای بزرگتر و مجهزتری دادند. از کانال‌ها برای دسترسی مستقیم قایق و کرجی‌ها به خانه و انبارهای تجار که معمولاً هر دو در یک ساختمان خلاصه می‌شدند استفاده می‌شد. این کانال‌ها پیش از احداث ساختمان‌ها بر روی آن‌ها به عنوان حصار دفاعی عمل می کردند. نخستین سیستم رسمی دفاعی شهر در سال 1482 احداث شد و بدین ترتیب محدوده شهر تا قرن هفدهم تثبیت گردید.
منبع مقاله:
سعیدیان، عبدالحسین، (1385) دائرة المعارف شهرهای جهان، تهران: علم و زندگی، چاپ دوم.