نویسنده: امین رضا کمالیان

***
نام: خواجه ابراهیم نمکی/ نشانی: شهرستان زهک، بخش مرکزی، دهستان خواجه احمد، روستای کود/ تاریخ نخستین بنا: قرن نهم هجری/ دایر: قبرستان عمومی/ مدیریت: فاقد مدیریت
***

(1) موقعیت مقبره

شهرستان زهک در پایان جاده‌ی ترانزیت و خط آهن در حال ساخت چابهار به مرز افغانستان قرار دارد. زَهَک یکی از شهرهای استان سیستان و بلوچستان است. جمعیت این شهر طبق آخرین سرشماری سال 1385، برابر با 11.401 نفر بوده است.
به علت قرار گرفتن قبر «ابراهیم نمکی» در قبرستان عمومی، قبرهای متعددی پیرامون بنای مخروبه قرار دارد که برخی تخریب شده و فاقد مشخصات و برخی دیگر با مصالح جدید ساخته شده است. روستای «کود» یکی از روستاهای دهستان خواجه احمد از بخش مرکزی این شهرستان است که آب و هوای گرم و خشک دارد و بیشتر اهالی آن به شغل دامداری و کشاورزی مشغول‌اند.
براساس گفته‌های راویان محلی، صاحب مقبره به نام «خواجه ابراهیم» معروف بوده است. مقبره در فاصله‌ی پانصد متری روستای کود بر بلندی تپه‌ای و در میان قبرستان عمومی قرار دارد. (سازمان اسناد، سند خاندان کیانی، شماره27) قبر ابراهیم نمکی فاقد هرگونه مشخصات است.

(2) تاریخچه‌ی مقبره

الف) نام و نشان صاحب مقبره:

در مورد مشخصات وی اطلاع موثقی در دست نیست؛ اما خواجه را از زهاد و عباد سیستان می‌دانند که به سلوک مشغول بوده است (شاه حسین بن غیاث الدین محمد، 1383، ص8). همچنین وی را از عارفان قرن نهم معرفی می‌کنند (گلستانه، 1388، ص105). از این مکان در فهرست زیارتگاه‌های کشور نام برده شده است (پاپلی یزدی، 1376، ص144).

ب) سابقه‌ی بنا و حدود و ثغور آن:

طبق سخنان راوی، مقبره به صورت اتاقکی گنبدی شکل بوده که با گذشت زمان و بی‌توجهی به آن تخریب شده و هم‌اکنون جز دیوارهای مخروبه‌ای چیزی از آن باقی نمانده است.

(3) محوطه و معماری کنونی مقبره

در حال حاضر، تنها دیوارهایی به ارتفاع یک متر از بنای مقبره باقی مانده است. این دیوارها از خشت و گل بوده‌اند. محوطه خاکی است و قبر مذکور بالاتر از سطح زمین قرار دارد. با توجه به نوع ساخت آن می‌توان نتیجه گرفت مقبره دری ورودی داشته است که از آن به جهت ورود به درون مقبره استفاده می‌کردند.
در واقع دیوارها فقط به عنوان نوعی محصورکننده کارایی دارند.

(4) توضیحات تکمیلی و ملاحظات

1. زائران:

با توجه به تخریب مقبره این مکان به فراموشی سپرده است و تنها افراد مسن و ریش‌سفید، بنا به روایت‌های گذشتگان به این مکان می‌آیند و به ذکر فاتحه می‌پردازند.

2. نذورات:

طبق گفته‌ی راوی که از گذشتگان خود نقل می‌کند، این محل در گذشته مورد احترام بوده و پخش خیرات از قبیل نان در این مکان انجام می‌شده است. در روزهای پنج‌شنبه نیز مردم از روستاهای اطراف به آرامستان می‌آیند و کنار قبر درگذشتگان خود فاتحه می‌خوانند و اگر نذری داشته باشند در بین دیگران پخش می‌کنند.

3. موقوفات:

زمین مقبره جزء قبرستان قدیمی و فعلی روستاست.

4. مراسم:

با اینکه مقبره به طور کامل تخریب شده است ولی هم اینک در آن مکان چوبی وجود دارد که مردم پارچه‌هایی به رنگ‌های مختلف به منظور روا شدن حاجت به آن گره می‌زنند. کسانی که خواجه را می‌شناسند بر سر مزار وی می‌روند و به ذکر فاتحه می‌پردازند. در قسمت‌هایی از دیوارهای مخروبه آثار سوزاندن شمع دیده می‌شود.

5. دفن شدگان:

به علت قرار گرفتن قبر «ابراهیم نمکی» در قبرستان عمومی، قبرهای متعددی پیرامون بنای مخروبه قرار دارد که برخی تخریب شده و فاقد مشخصات و برخی دیگر با مصالح جدید ساخته شده است.