دوران رواج نقل روایات تا دوران منع روایات اهل بیت(ع)

نمایش پی نوشت ها:

[1]. علل افزونی احادیث فقهی در این زمان را می‌توان علل زیر دانست:
•    فقه و احکام فقهی در این زمان از مسائل مبتلا به و روزمرة مردم بود.
•    دوگانگی فرهنگ فقهی شیعه و سنّی.
•    حضور شاگردان فقیه در هستة اصلی شاگردان این دو امام(علیه السلام)
•    اهتمام به تدوین مجموعه‌های فقهی پس از این دو امام(علیه السلام)
[2]. پدید آمدن اصول اربعمئه: قرن دوم و به ویژه دوران امام صادق(علیه السلام)، دوران گسترش نگارش‌های حدیثی است. راویان امام، احادیث را در جزوه‌های کوچکی که «اصل» نامیده می‌شد، می‌نوشتند. هر چند سابقه نگارش در شیعه، همزاد با حدیث زمان پیامبر است؛ ولی بیشترین اصول در این دوران پدید آمد. به مجموعه «اصل ها»، اصول می‌گویند و تعداد آنها بسیار فراوان بوده است؛ اما اصطلاح «اصول اربعمئه» یا «اصول چهارصد گانه»در میان نگاشته‌های شیعی مشهور شد، به گونه ای که سرچشمه کتاب‌های حدیثی بعد از خود شد. «اصول» اهمیت فراوانی دارند؛ زیرا صاحبان اصول، مطالب خویش را بدون واسطه و یا حداکثر با یک واسطه از امام معصوم شنیده بودند و در جزوه‌های خویش می‌نوشتند و گاهی آن را به امام، ارائه می‌کردند و امام بر درستی احادیث آنها گواهی می‌داد. از این رو، برای دانشمندان شیعه، همواره جایگاه «اصول»، جایگاه بلند و فاخری بوده است.
در کنار امتیازات فراوان اصل‌ها، موضوعی نبودن آنها از کاستی‌های آنها به شمار می‌آمد؛ زیرا بیشتراصول، احادیث را به طور پراکنده گرد آورده بودند و برای یافتن حدیثی در موضوعی مانند نماز باید تمام اصول را جستجو می‌کردند و همین کاستی سبب شد تا کتاب‌هایی موضوعی در آینده نگاشته شود.
[3]. در شیوة وکالت، فرد مورد اطمینان امام، پاسخ سؤالات مردم را بیان می‌کرد.
[4]. در شیوه مکاتبه، امام با نوشتن نامه به شیعیان، رهنمودهای لازم را بیان می‌فرمود.
توقیعات نیز، اصطلاحی در فرهنگ شیعی به معنای گونه ای خاص از نوشته‌های امامان است و به یادداشتی می‌گویند که امام در همان برگه ای که از وی سؤال پرسیده شده بود، می‌نوشتند. هر چند این اصطلاح، بعدها به نامه‌های مستقل امامان و به ویژه امام مهدی(عج) هم اطلاق شد.
[5]. شیوة مسائل پاسخ به پرسش‌هایی بود که راویان بر اساس نیاز مردم مطرح می‌کردند و امام به آنها پاسخ می‌داد که از مهم‌ترین کتاب‌های مسائل بر جای مانده، کتاب مسائل علی بن جعفر است. علی بن جعفر، برادر دانشمند امام کاظم(علیه السلام) بود  که پرسش‌های فقهی خود را از امام پرسید و امام نیز به آنها پاسخ داد.
[6]. احتجاجات و یا مناظرات، شیوه دیگری از نشر حدیث است که هریک از طرفین، حجت و دلیل بر حق بودن خویش را ارائه می‌کرد و خواننده امروزی با مطالعه احادیث احتجاجات، با شیوه استدلالی امامان آشنا خواهد شد.
[7]. شیخ صدوق، در کتاب کمال الدین و شیخ طوسی در کتاب الغیبه، مجموعه ای از توقیعات امام زمان (عج)  را آورده‌اند.