رویکرد اسلامی‌سازی علوم در اندیشه طه جابر العلوانی
چکیده
علوانی معتقد است رهبران نخستین جنبش اصلاح‌طلبی اسلامی، افرادی مانند: کواکبی و محمد عبده و رشیدرضا بوده‌اند؛ سپس افرادی که در غرب تحصیل کرده و فعالیت‌های اسلامی داشتند؛ مانند: دکتر عبدالحمید ابوسلیمان، مرحوم دکتر اسماعیل فاروقی، دکتر جمال برزنجی، دکتر هاشم طالب و دکتر احمد توتونچی. این افراد، نقش پیشگام در تأسیس المعهد العالمی للفکر الاسلامی داشتند.
تعداد کلمات 728/ تخمین زمان مطالعه 4 دقیقه
علوانی معتقد است رهبران نخستین جنبش اصلاح‌طلبی اسلامی، افرادی مانند: کواکبی و محمد عبده و رشیدرضا بوده‌اند؛ سپس افرادی که در غرب تحصیل کرده و فعالیت‌های اسلامی داشتند؛ مانند: دکتر عبدالحمید ابوسلیمان، مرحوم دکتر اسماعیل فاروقی، دکتر جمال برزنجی، دکتر هاشم طالب و دکتر احمد توتونچی. این افراد، نقش پیشگام در تأسیس المعهد العالمی للفکر الاسلامی داشتند.
تعداد کلمات 728/ تخمین زمان مطالعه 4 دقیقه
زیست‌نامه طه جابر العلوانی یکی از محققان و شخصیت‌های علمی و از طراحان اسلامی‌سازی معرفت و از مؤسسان المعهد العالمی للفکر الاسلامی (مرکز جهانی اندیشه اسلامی) در آمریکا، طه جابر العلوانی است.[1] وی در سال ۱۳۴۵ قمری (۱۹۳۵م) در عراق به دنیا آمد و پس از گذراندن تحصیلات مقدماتی در عراق، از دانشگاه الازهر در سال ۱۹۶۸ در رشته شریعت و حقوق موفق به دریافت مدرک کارشناسی ارشد و در سال ۱۹۸۵ موفق به مدرک دکترای اصول فقه شد. وی، علاوه بر عضویت در مجمع جهانی فقه اسلامی و مجلس مؤسسان رابطة العالم الاسلامی در مکه، رئیس کنونی «المعهد العالمی للفکر الاسلامی» است.
مرکز جهانی اندیشه اسلامی از دیدگاه علوانی
علوانی معتقد است: رهبران نخستین جنبش اصلاح طلبی اسلامی، افرادی مانند: کواکبی و محمد عبده و رشیدرضا بوده‌اند؛ سپس افرادی که در غرب تحصیل کرده و فعالیت‌های اسلامی داشتند؛ مانند: دکتر عبدالحمید ابوسلیمان، مرحوم دکتر اسماعیل فاروقی، دکتر جمال برزنجی، دکتر هاشم طالب و دکتر احمد توتونچی. این افراد، نقش پیشگام در تأسیس المعهد العالمی للفکر الاسلامی داشتند.
پیشینه تأسیس این مرکز جهانی به بیان علوانی، بدین‌صورت بود که ابتدا انجمن اسلامی دانشجویان اروپا در سال ۱۹۶۳ شکل گرفت که دامنه آن، به تأسیس انجمن‌های تخصصی مانند: انجمن پزشکان مسلمان، مهندسان مسلمان و جامعه‌شناسان مسلمان کشید. سپس، نخستین ندای این دعوت در نشست لوزان سوئیس در سال ۱۹۷۷ توسط مرحوم دکتر ابوالسعود رئیس انجمن فرهنگی اسلامی در آمریکا سر داده شد و گفتگوهایی با سی تن از متفکران مسلمان جهان، درباره بحران فکری امت اسلامی انجام گرفت. نتیجه این بحث‌ها این بود که حل این بحران بیش از هر‌چیز در گرو وضع چارچوب روش‌شناسی معرفتی اسلامی است.
این مأموریت را اسماعیل فاروقی با تأسیس مرکز جهانی اندیشه اسلامی در سال ۱۹۸۰ به همراه ثبت مؤسسه خیریه سرمایه‌گذاری برای تأمین هزینه های مرکز دنبال کرد. این مؤسسه به مطالعه درباره مسائل معاصر اندیشه اسلامی و اسلامی‌سازی معرفت می‌پردازد. این مرکز به سبب جهانی بودنش در ایالات متحده آمریکا به ثبت رسید؛ ولی بیش از ده شاخه این مرکز در مصر و مالزی و پاکستان و اردن و مغرب و سودان و... فعالیت دارند.
اصول اساسی این مرکز به عنوان مبنای اندیشه اسلامی و اسلامی‌سازی معرفت و روش‌شناسی اسلامی عبارت‌اند از: توحید به عنوان اصلی عام و فراگیر، جانشینی انسان بر روی زمین، مسئولیت انسان در برابر امانت الهی، فراگیری اسلام به عنوان روش آبادانی و اصلاح، پی‌ریزی اندیشه و عقیده و نظام و مکمل بودن وحی و عقل.
برنامه کاری این مرکز، به شرح ذیل است:
1.تواناسازی و آسان‌سازی درک روشنفکران از اسلام و عناصر نفیس در میراث اسلامی؛
٢. تواناسازی اندیشه اسلامی و روشنفکر مسلمان برای درک و فراگیری معارف جدید چارچوب برنامه‌ای دقیق با هدف غربال کردن این معارف و انتخاب عناصر مناسب آن؛
3. تدوین کتاب‌های علمی روش‌شناختی در ده شاخه مهم علوم انسانی، مانند: اقتصاد ما، تربیتی، علوم سیاسی، مدیریت و ... و انتشار بیش از ۱۲۰ عنوان کتاب درباره مسائل مختلف اندیشه اسلامی به دو زبان عربی و انگلیسی؛
۴. تأسیس دانشگاه مطالعات عالی اسلامی و راهنمایی دانشجویان سطوح عالی به‌سوی جزئیات برنامه اسلامی‌سازی علوم؛
۵. برگزاری کنگره‌ها و میزگردهای منطقه‌ای و بین‌المللی درباره مسائل گوناگون فکری و برگزاری سی کنگره و میزگرد. تا کنون برنامه فکری مرکز، متکی به پی‌ریزی روش‌شناسی اسلامی بوده که خود مبتنی بر توضیح روش‌شناسی علمی و تعیین روش‌های تعامل با قرآن کریم به عنوان منبع معرفت و پی‌ریزی روش‌شناسی تعامل با سنت مطهر نبوی است.
پیشینه تأسیس این مرکز جهانی به بیان علوانی، بدین‌صورت بود که ابتدا انجمن اسلامی دانشجویان اروپا در سال ۱۹۶۳ شکل گرفت که دامنه آن، به تأسیس انجمن‌های تخصصی مانند: انجمن پزشکان مسلمان، مهندسان مسلمان و جامعه‌شناسان مسلمان کشید. سپس، نخستین ندای این دعوت در نشست لوزان سوئیس در سال ۱۹۷۷ توسط مرحوم دکتر ابوالسعود رئیس انجمن فرهنگی اسلامی در آمریکا سر داده شد و گفتگوهایی با سی تن از متفکران مسلمان جهان، درباره بحران فکری امت اسلامی انجام گرفت. نتیجه این بحث‌ها این بود که حل این بحران بیش از هر‌چیز در گرو وضع چارچوب روش‌شناسی معرفتی اسلامی است.
بیشتر بخوانید: سه مرحله رویارویی مسلمانان با فرهنگ غرب
این مأموریت را اسماعیل فاروقی با تأسیس مرکز جهانی اندیشه اسلامی در سال ۱۹۸۰ به همراه ثبت مؤسسه خیریه سرمایه‌گذاری برای تأمین هزینه های مرکز دنبال کرد. این مؤسسه به مطالعه درباره مسائل معاصر اندیشه اسلامی و اسلامی‌سازی معرفت می‌پردازد. این مرکز به سبب جهانی بودنش در ایالات متحده آمریکا به ثبت رسید؛ ولی بیش از ده شاخه این مرکز در مصر و مالزی و پاکستان و اردن و مغرب و سودان و... فعالیت دارند.
اصول اساسی این مرکز به عنوان مبنای اندیشه اسلامی و اسلامی‌سازی معرفت و روش‌شناسی اسلامی عبارت‌اند از: توحید به عنوان اصلی عام و فراگیر، جانشینی انسان بر روی زمین، مسئولیت انسان در برابر امانت الهی، فراگیری اسلام به عنوان روش آبادانی و اصلاح، پی‌ریزی اندیشه و عقیده و نظام و مکمل بودن وحی و عقل.
برنامه کاری این مرکز، به شرح ذیل است:
1.تواناسازی و آسان‌سازی درک روشنفکران از اسلام و عناصر نفیس در میراث اسلامی؛
٢. تواناسازی اندیشه اسلامی و روشنفکر مسلمان برای درک و فراگیری معارف جدید چارچوب برنامه‌ای دقیق با هدف غربال کردن این معارف و انتخاب عناصر مناسب آن؛
3. تدوین کتاب‌های علمی روش‌شناختی در ده شاخه مهم علوم انسانی، مانند: اقتصاد ما، تربیتی، علوم سیاسی، مدیریت و ... و انتشار بیش از ۱۲۰ عنوان کتاب درباره مسائل مختلف اندیشه اسلامی به دو زبان عربی و انگلیسی؛
۴. تأسیس دانشگاه مطالعات عالی اسلامی و راهنمایی دانشجویان سطوح عالی به‌سوی جزئیات برنامه اسلامی‌سازی علوم؛
۵. برگزاری کنگره‌ها و میزگردهای منطقه‌ای و بین‌المللی درباره مسائل گوناگون فکری و برگزاری سی کنگره و میزگرد. تا کنون برنامه فکری مرکز، متکی به پی‌ریزی روش‌شناسی اسلامی بوده که خود مبتنی بر توضیح روش‌شناسی علمی و تعیین روش‌های تعامل با قرآن کریم به عنوان منبع معرفت و پی‌ریزی روش‌شناسی تعامل با سنت مطهر نبوی است.
نمایش پی نوشت ها:
[1] در تدوین دیدگاه طه جابر العلوانی از منابع ذیل استفاده شده است: «ایده و طرح اسلامی سازی معرفت اسلامی سازی معرفت؛ ترجمه و تدوین مجید مرادی؛ قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، ۱۳۸۵، ص ۶۳- ۱۰۲ نیز: همان، «نشانه های عمده طرح اصلاح روش اندیشه و اسلامی سازی معرفت»؛ ص۱۶۵، طه العلوانی؛ اصلاح الفکر الاسلامی؛ ترجمه محمود شمس؛ تهران: قطره، ۱۳۷۷، سیدمهدی موسوی؛ «جغراه اسلامی سازی معرفت در نگرش طه جابر العلوانی»، ویژه نامه علوم انسانی؛ ج ۲، تهران، ص31-20.
