عوامل موثر بر انتخاب رشته دانشگاهی

لحظات انتخاب، لحظاتی حساس هستند. چرا که با تصمیم گیری درباره روش یا پدیده ای خاص، فرد سرنوشت خود را رقم می زند. انتخاب در زندگی از اهمیت بالایی برخوردار است. با انتخاب درست می توان از منابع (مادی، مالی، انسانی و اطلاعاتی) به شیوه ای مناسب بهره برداری کرده و از اتلاف این منابع جلوگیری کرد. انتخابی که مبتنی بر اطلاعات و بینش باشد می تواند به تصمیم گیرنده در جلوگیری از ضایع شدن منابع کمک کند. از طرف دیگر به خاطر آن فرد تصمیم گیرنده، باید نسبت به انتخاب خود پاسخگو باشد، بنابراین انتخاب صحیح می تواند به امور پاسخگو بودن و مسوولیت پذیری کمک کند.

عوامل متعددی بر انتخاب رشته دانشگاهی تأثیر می گذارند. بعضی از این عوامل به فرد و برخی دیگر به جامعه برمی گردند؛ مهم ترین عوامل مؤثر در انتخاب رشته تحصیلی و دانشگاه محل تحصیل به شرح زیر است.
 

علاقه

یکی از مهم ترین مسایلی که هنگام انتخاب رشته باید مورد توجه قرار گیرد علاقه فرد است. میل و علاقه در هر کار سبب می شود شخص با انرژی بیشتری فعالیت کند. بسیاری از دانشجویان به خاطر آن که به رشته تحصیلی خود علاقه نداشته اند، ترک تحصیل کرده اند و تعدادی دیگر نیز نتوانسته اند در رشته خود موفق باشند.

داوطلبان دانشگاه ها بهتر است قبل از هر چیز زمینه علایق خود را شناسایی کنند و هنگام انتخاب رشته به آن توجه داشته باشند.
 

شناخت

در صورتی علاقه به رشته می تواند افراد را در انتخاب رشته صحیح یاری کند که از رشته های تحصیلی و مراکز آموزشی آگاهی داشته باشد. شناخت و آگاهی داشتن از رشته تحصیلی سبب ایجاد انگیزه در فرد می شود. بعضی افراد نسبت به رشته ها و دانشگاه هایی ابراز علاقه می کنند، ولی وقتی مشغول به تحصیل می شوند، احساس می کنند که در انتخاب خود دچار اشتباه شده اند. دلیل این امر نداشتن اطلاع و آگاهی مناسب از رشته های تحصیلی و مراکز آموزشی است.
 

توانایی علمی

در حال حاضر تعداد داوطلبان از ظرفیت دانشگاه ها بیشتر است. بنابراین همه داوطلبان نمی توانند ادامه تحصیل دهند. آنان بایستی در آزمون شرکت کنند. برحسب توانایی داوطلبان به آن ها اجازه داده می شود به رشته های تحصیلی خاصی وارد شوند. اگر همه افراد می توانستند وارد دانشگاه شوند شرایط فرق می کرد اما در حال حاضر افراد باید برای ورود به دانشگاه مورد ارزشیابی قرار گیرند. درست است که علاقه فرد یکی از مهم ترین ملاک های انتخاب رشته است اما توانایی فرد نیز تعیین کننده است. از آن جا که در مسابقه ورود به دانشگاه همیشه افرادی که توانایی بیشتری دارند انتخاب می شوند، لازم است داوطلبان به نمرات خود توجه کرده و با واقع بینی هرچه بیشتر رشته و محل تحصیل خود را انتخاب کنند.
 

توان اقتصادی خانواده ها

گاهی اوقات لازم است کسی که در دانشگاه پذیرفته می شود برای تحصیل به شهری مسافرت کند که از محل اقامتش دور است. از طرف دیگر تحصیل در رشته های مختلف هزینه های متفاوتی را دربردارد. رشته های شبانه و دانشگاه های غیرانتفاعی نیازمند وضعیت اقتصادی مناسب خانواده ها است. بنابراین افرادی که قادر به تأمین هزینه رشته ها و دانشگاه ها هستند می توانند آن ها را انتخاب کنند.  

امکانات مراکز آموزشی

تعداد زیادی از مراکز آموزشی امکانات مناسبی در اختیار دانشجویان خود قرار می دهند. به طور مثال برای دانشجویان خوابگاه تدارک می بینند و در برخی موارد کمک هزینه های تحصیلی یا بن کتاب در اختیار آنان قرار می دهند. در عوض بعضی از مراکز آموزشی و دانشگاه ها نمی توانند برای دانشجویان خود خوابگاه تهیه کرده و امکانات دیگر را برایشان فراهم آورند. توجه به این مسأله هنگام انتخاب محل تحصیل مهم است.
   

آینده شغلی

بی شک بسیاری از داوطلبان برای آن که بتوانند شغل بهتری پیدا کنند یا این که احتمال اشتغال آنان افزایش یابد به دانشگاه وارد می شوند. همه رشته های تحصیلی از وضعیت شغلی یکسانی برخوردار نیستند. بنابراین بازار کار آن ها اشباع شده است. از طرفی بعضی از رشته های تحصیلی زمینه شغلی مناسبی ندارند، چرا که یا شناخته شده نیستند یا ضرورت آن ها در حال حاضر احساس نشده است. واقع بینی و دوری از تعصب، داوطلبان را یاری می کند رشته مناسبی انتخاب کنند.
 

هدف داوطلب

می توان هدف های مختلفی را برای تحصیل در دانشگاه تصور کرد. برخی بر این باورند که باید حتی الامکان تا آخرین مقطع تحصیلی ادامه بدهند و به اصطلاح تا آخر خط بروند. در این صورت باید به طبیعت رشته تحصیلی مورد نظر نیز توجه داشت، چرا که امکان ادامه تحصیل در بعضی از رشته ها وجود ندارد یا این که فقط در کشورهای دیگر می توان در آن رشته تحصیلات خود را تا مقاطع بالاتر ادامه داد.

برخی ورود به دانشگاه را راه حلی موقت می دانند. به عبارت دیگر برای گریز از برخی مسایل و رویدادهای آتی این کار را انجام می دهند.

به طور مثال امروزه بسیاری از داوطلبان دانشگاه ها برای آن که دوران سربازی خود را به تعویق بیندازند یا با گرفتن مدارک بالا و دریافت بورس از مؤسسات از انجام وظیفه عمومی معاف شوند تلاش خود را برای ورود به دانشگاه متمرکز می کنند.

بدیهی است این افراد به دنبال علاقه خود نیستند و هنگام انتخاب رشته هم، رشته ها و دانشگاه هایی را برمی گزینند که احتمال قبول شدن خود را در آن ها زیاد می بینند. این امر پیامدهای منفی به همراه دارد. از جمله می توان به افت کیفیت آموزش عالی اشاره کرد. این عده نه تنها هنگام ورود به دانشگاه موفقیت تحصیلی چندانی نخواهند داشت بلکه روی دانشجویان دیگر نیز اثرات منفی به جای می گذارند. با این کار حق کسی که دارای علاقه و انگیزه ادامه به تحصیل در یک رشته است ضایع می شود.
 

سهمیه پذیرش

گزینش دانشجو در بیشتر رشته ها به صورت بومی در استان یا ناحیه یا قطب می باشد. مثلاً ۷۰ درصد ظرفیت رشته های پزشکی دانشگاه های هر ناحیه مختص داوطلبان ساکن آن ناحیه اعم از داوطلبان سهمیه مناطق یا نهادها بوده و ۳۰ درصد بقیه به صورت آزاد است. بنابراین پیشنهاد می شود که داوطلبان حتی الامکان از انتخاب محل هایی که در خارج از مناطق بومی داوطلب است خودداری نمایند. شانس قبولی داوطلبی که رشته های تحصیلی و دانشگاه های شهر یا استان خود را انتخاب می کند بیشتر از داوطلبی است که در شرایط تقریباً مشابه دست به انتخاب رشته ها و دانشگاه های مربوط به شهرها یا استان های دیگر می زند.
 

آزادی عمل

پیش نیاز هر انتخاب، آزادی عمل است. اگر دست کسی را با طناب ببندند نخواهد توانست از میان دو شئ یکی را انتخاب کند و بردارد، باید به داوطلبان اجازه داده شود تا در رشته تحصیلی و محل تحصیل مورد نظر خود اطلاعاتی را کسب کرده و با توجه به این اطلاعات دست به انتخاب بزنند.

مشاهده شده است که در پاره ای موارد والدین، فرزندان خود را مجبور می کنند تا رشته تحصیلی خاصی را انتخاب کنند. این والدین شاید به دنبال آرزوهای خودشان هستند، آرزوهایی که به آن ها نرسیده اند و فکر می کنند فرزندان آن ها مسوولیت دارند تا آرزوی والدین را برآورده کنند.

منظور از این گفته که والدین نباید فرزندان خود را وادار به انتخاب رشته خاصی کنند، به هیچ وجه به معنی مشارکت نداشتن آنان در سرنوشت فرزندشان نیست. داوطلبان ورود به دانشگاه باید از افراد مختلف از جمله پدر و مادر کمک بگیرند و از تجربیات آنان در انتخاب رشته استفاده کنند.

علاقه فرد به رشته، مهم ترین عامل انتخاب رشته است. نباید به هنگام انتخاب رشته تفکر داوطلب این باشد که به هر قیمت در دانشگاه قبول شود.

منبع:

روزنامه جوان