مهندسی تخریب؛ از نهنگ آبی تا مومو

هشداری برای والدین در مورد بازی های دیجیتال

مهندسان تخریب اگر بخواهند اجزائی از یک ساختمان را حفظ کنند برای تخریب آن از بالا شروع می‌کنند تا ستون‌ها و پایه‌های آن ساختمان از بین نرود؛ اما زمانی که تصمیم داشته باشند ساختمانی را به کلی تخریب کنند با کار گذاشتن مواد منفجره در پایه‌ها و ستون‌های اصلی ساختمان به یکباره آن ساختمان را با خاک یکسان می‌کنند.
یکی از چیزهایی که لازم است والدین برای جلوگیری از انحراف فرزندانشان یاد بگیرند به دست آوردن سواد رسانه‌ای کافی است. آن‌ها باید بدانند که برای جلوگیری از یک اتفاق بد همیشه باید یک گام از واقعه جلو باشند؛ چرا که اگر یک گام عقب افتادند بعد از آن هر‌کاری می‌شود مصداق نوش دارو بعد از مرگ سهراب.

این اصل در تخریب فرهنگی، اخلاقی جوامع مختلف نیز جاری و ساری است. سال‌ها بود که ناتوی فرهنگی و جریان‌های معاند اقدام به ایجاد فساد و تغییر ذائقه ایرانی‌ها در سطوح جوانی و میان‌سالی نموده بودند، اما زمانی که نسل‌ها رشد می‌کردند در کنار آن ریزش‌ها، رویش‌هایی نیز رخ می‌داد که آن رویش‌ها بخش عطیمی از فعالیت‌های ضد فرهنگی دشمن را خنثی می‌کرد؛ اما چند سالی است که به‌جای سرمایه‌گذاری روی نسل‌های میانی به سرمایه‌گذاری روی کودکان و و نوجوانان روی آورده‌اند و تخریب از پائین را به عنوان راهکار و فرایند کارامد تخریب اجتماعی قرار داده‌اند.

دشمن با هدف دست‌یابی به موفقیت برای تخریب اجتماعی هر روز به ابزاری نوین خود را مسلح می‌کند که در جدید‌ترین آن‌ها بازی‌های مهیج با مؤلفه هم‌ذات‌پنداری را به عنوان ابزار نفوذ در روان جامعه کودک و نوجوان در نظر گرفته‌اند؛ بازی هایی مثل نهنگ آبی و یا مو مو که اخیرا در بستر واتساپ به فعالیت می‌پردازد از جمله همین بازی‌هاست.

هم‌ذات پنداری روشی برای نفوذ
یکی از اصلی‌ترین روش‌ها برای متقاعد کردن افراد به فعل و یا فکری روش هم‌ذات پنداری است که البته برخی از آن را با هم‌زاد پنداری اشتباه می‌گیرند.[1] در روش هم‌ذات پنداری سعی می‌شود تا افراد، فرد یا شیئی را به منزله خود بگیرند و به نوعی خود را در او جستجو کرده و او را در خود جایگزین نماید، برخی از روانشناسان در تعریف هم‌ذات پنداری گفته اند:
در بازی هایی مثل نهنگ آبی و یا مومو فرد در طول بازی و در یک فرایند از پیش طراحی شده با شخصیت و یا فرایند بازی هم‌ذات پنداری می‌کند و آن فضای وهمی را به عنوان واقعیت زندگی خود دانسته و تمام کنش و واکنش‌هایش در دنیای حقیقی با آن تنظیم می‌شود، تا جایی که عنان او در اختیار هوش مصنوعی طراحی شده در بازی قرار گرفته و مسیرش تا خودکشی و انتحار توسط بازی طراحی می‌شود.
هم‌ذات پنداری اصطلاحی در روانکاوی است و معادل همانندسازی، یعنی تمایل به افزایش دادن احساس ارزشمند بودن از طریق متصل کردن خود به یک شخص، گروه و یا سازمانی که مهم محسوب می شوند.[2]
در بازی هایی مثل نهنگ آبی و یا مومو فرد در طول بازی و در یک فرایند از پیش طراحی شده با شخصیت و یا فرایند بازی هم‌ذات پنداری می‌کند و آن فضای وهمی را به عنوان واقعیت زندگی خود دانسته و تمام کنش و واکنش‌هایش در دنیای حقیقی با آن تنظیم می‌شود، تا جایی که عنان او در اختیار هوش مصنوعی طراحی شده در بازی قرار گرفته و مسیرش تا خودکشی و انتحار توسط بازی طراحی می‌شود.

راهکارهای کنترل
والدین به عنوان مسئولین اصلی در تربیت فرزندان برای اینکه بتوانند در مقابل هجمه‌های اینچنینی فرزندان خود را محافظت کنند باید بدانند که نباید منتظر دولت‌ها و یا جریان‌های حاکم باشند، چرا که جریان‌های دولتی و حاکم بر اساس منافع سیاسی خود قدم برمی‌دارند و تجربه نشان داده است که نهایت تلاش آن‌ها برای چنین هجمه‌هایی فیلترینگ است که آن هم با یک فیلتر شکن ساده قابل دور زدن است. والدین برای اینکه بتوانند در این مسیر موفق عمل کنند باید نکاتی را مد نظر بگیرند:

1. شناخت شرایط وتاکتیک‌های دشمن

یکی از نکاتی که در تربیت و جلو‌گیری از انحراف فرزندان به خصوص کودکان و نوجوانان مهم است داشتن یک افق دید صحیح و تصویری واضح از شرایط است. باید باور کنیم که دشمن برای نابودی نسلی که قرار است کارهای بزرگی انجام دهد وارد یک جنگ نابرابر با جامعه مسلمان ما شده است و در جنگ یقینا با توجه به شرایط، عملکرد و توانایی‌های دشمن ، تاکتیک‌های مختلفی باید به کار گرفته شود. شناخت شرایط به والدین کمک می‌کند تا بهترین تاکتیک را در مقابل این هجمه ها پیش بگیرند. پیامبر اکرم(ص) در خصوص لزوم شناخت دشمن و تاکتیک‌های آن می‌فرماید:

إِنَّ أَعْقَلَ النَّاسِ عَبْدٌ عَرَفَ رَبَّهُ فَأَطَاعَهُ وَ عَرَفَ عَدُوَّهُ فَعَصَاه.[3]
به راستی عاقل‌ترین مردم بنده‌ای است که پروردگارش را بشناسد پس او را اطاعت کند و دشمنش را بشناسد پس از او سرپیچی کند.

2. شناخت شرایط و ویژگی های فرزندان

یکی دیگر از کارهایی که باید برای محافظت از فرزندان انجام شود شرایط روحی و ویژگی‌های فرزندان است. این جمله شاید در نگاه اول بسیار ساده به نظر برسد و هرکس با خود بگوید من فرزند خودم را خوب می‌شناسم؛ اما باید دانست تغییرات اجتماعی و گسترش روابط در بستر شبکه‌های مجازی لایه‌های پنهانی در وجود فرزندان ما به وجود آورده است که به این سادگی نمی‌توان آن‌ها را کشف کرد.

نکته دقیق این است که اگر بخواهیم با همان شناخت ذهنی و انتزاعی خود و در قیاس با شرایط زمان کودکی و نوجوانی خود به تربیت، حفظ و جهت دهی فرزندانمان بکوشیم باید بگویم که این یک کوشش بی ثمر است و تا زمانی که والدین شناخت حقیقی از شرایط و روحیات فرزندان نداشته باشند نمی‌توانند شیوه‌ای به روز را برای محافظت از فرزندان به کار ببندند. امیرمؤمنان(ع) در مورد در نظر گرفتن شرایط زمانه در تربیت و محافظت از فرزندان می‌فرمایند:
باید باور کنیم که دشمن برای نابودی نسلی که قرار است کارهای بزرگی انجام دهد وارد یک جنگ نابرابر با جامعه مسلمان ما شده است و در جنگ یقینا با توجه به شرایط، عملکرد و توانایی‌های دشمن ، تاکتیک‌های مختلفی باید به کار گرفته شود.
لا تَقسِروا اَولادَکُم عَلى آدابِکُم ، فَاِنَّهُم مَخلوقونَ لِزَمانٍ غَیرِ زَمانِکُم.[4]
فرزندانتان بر اساس رسوم زمان کودکی خود تربیت نکنید؛ چرا که آن‌ها زائیده زمانی دیگر غیر زمان شما هستند.

3. کسب سواد رسانه‌ای

یکی از چیزهایی که لازم است والدین برای جلوگیری از انحراف فرزندانشان یاد بگیرند به دست آوردن سواد رسانه‌ای کافی است. آن‌ها باید بدانند که برای جلوگیری از یک اتفاق بد همیشه باید یک گام از واقعه جلو باشند؛ چرا که اگر یک گام عقب افتادند بعد از آن هر‌کاری می‌شود مصداق نوش دارو بعد از مرگ سهراب.

به عنوان مثال در بسیار از مواقع فرزندان به بازی‌های رایانه‌ای روی می‌آورند اما تذکر به والدین در خصوص بازی‌های رایانه‌ای معمولا با واکنش منفی آن‌ها رو به رو می‌شود؛ آنها بازی‌های رایانه‌ای را فقط ابزاری برای سرگرم شدن فرزندانشان می‌بینند ولی نمی‌دانند که طراحان بازی‌های رایانه‌ای در لایه‌های پنهان و زیرین این بازی چه نهفته‌اند؛ به عنوان مثال در یکی از بازی‌های رایانه‌ای، طرف مقابل زنی می‌باشد که در ابتدا دارای حجاب نسبی است و در جریان بازی، وقتی می‌بازد، در ازای هر صد دلار یکی از لباس‌هایش را پیشنهاد می کند و در پایان بازی، ممکن است با از دست دادن تمام لباس‌هایش کاملاً عریان شود. شاید شما گمان کنید که فرزند شما مشغول یک بازی ساده است اما در واقع فرند شما به صورت همزمان در حال یادگیری قمار، برهنگی و برده‌داری جنسی است.[5]

خلاصه آنکه محافظت از فرزندان در شرایط کنونی با گذشته فرق دارد و فرزندان به عنوان امانت خدا نیازمند حمایت‌هایی هستن که به سه دسته دانشی که به آن اشاره شد برای محافظت از آن‌ها نیازمندیم و لازم است در این راستا مطالعه نموده و آموزش ببینیم.

نویسنده: عبدالصالح شمس‌اللهی

منابع:

[1] همزاد پنداری یک بیماری روانی است که فرد دائما گمان میکند که کسی به عنوان همزاد در کنار او وجود دارد.

[2] رک: رجوع همزاد اثر مسعود رضاییان و کتاب نظریه های شخصیت اثر دکتر حمزه گنجی

[3] ‏بحار الأنوار، ج‏۷۴، ص ۱۷۹

[4] شرح نهج البلاغه ابن ابى الحدید ، ج20،ص267، ح102

[5] بررسی پی آمدهای بازی های ویدیویی و رایانه ای، ص 62- 79؛ به نقل از بازی کودک در اسلام.