یکی از مهمترین و زیباترین نعمت هایی که خدای متعال به بشریت ارزانی داشته ارتباط عالم قدس با انسان است، خدای متعال بر بندگان خود منت گذاشته و از طریق بعثت پیامبران راه ارتباطی بین انسان و معبود برقرار کرده است؛ ولی با این وجود انسان ناسپاس از این نعمت ارزشمند قدردانی نکرده و اهمیت و جایگاه آن را در زندگی مادی و معنوی متوجه نشده است.
پنج انقلاب طلایی بعثت پیامبر اکرم(ص)در قرآن
خدای متعال در قرآن کریم ویژگی هایی ممتازی را برای بعثت ذکر کرده است. و در آیاتی از کلام الله مجید به بیان آثار و برکات بعثت پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) پرداخته است.
1-انقلاب علم آموزی و روشنگری
انقلابی برای تعلیم و تبیین راه سعادت و کمال: مهمترین گمشده انسان در حیات مادی دست یابی به کمال، سعادت و خوشبختی است، البته انسان خاکی به واسطه گرفتار شدن در دام جهل و نادانی به خوبی نتوانسته ترسیم درست و صحیح از سعادت و خوشبختی داشته باشد؛ از این رو همین جهل و نادانی موجب مصیبت و گرفتاری های فراوانی در تاریخ بشریت بوده است.[1] به اذعان روایات ریشه این بدی ها و گرفتاری ها در جهل و نادانی بوده است.[2]خدای متعال با ارسال انبیای الهی و مبعوث کردن آنها به پیامبری، غبار جهل و نادانی را از زندگی بشریت پاک کرده است، باری تعالی در برخی از آیات خود در خصوص این وظیفه سنگین انبیاء الهی می فرماید: «وَیُعَلِّمُکُمْ مَا لَمْ تَکُونُوا تَعْلَمُونَ؛[3] و آنچه را نمی دانستید به شما یاد دهد.»
برخی از محققان علوم اسلامی بر این باورند که این عبارت آیه به این معنا ست که برخی از تعالیم انبیاء چنان است که با تکیه بر حس و تجربه و عقل قابل دست یابی نیستند، همچون علم به مباحث اخروی، به این ترتیب پیامبران الهی بزرگ ترین معلمان و مربیان بشریت هستند.[4] خدای متعال در آیات دیگر قرآن کریم وظیفه تبیین و روشنگری پیامبر را این چنین متذکر می شود: «وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاس؛[5]و ما این ذکر [قرآن] را بر تو نازل کردیم، تا آنچه به سوى مردم نازل شده است براى آنها روشن سازى.»
2-انقلاب اخلاق مداری و فضیلت باوری
انقلابی برای رساندن بشریت به قله اخلاق مداری و فضیلت: اهمیت وجایگاه شاخص های اخلاقی بر اهل علم و خرد پوشیده نیست، در واقع جامعه انسانی که از فضایل اخلاقی و آموزه های تربیتی و دینی تهی باشد، محکوم به فنا و نابودی است. بررسی ها نشان داده که از جمله مهمترین عوامل افول تمدن‌ها فاصله گرفتن از فضایل اخلاقی در زندگی اجتماعی بوده است. از این رو خدای متعال با بعثت انبیاء خود سعی داشته بزرگ ترین چالش زندگی بشری که فقدان فضایل اخلاقی در زندگی بوده را ترمیم نماید؛ کما اینکه در منابع روایی نیز نقل شده است هدف بعثت رساندن انسان ها به قله فضایل و کمالات اخلاقی بوده، «بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ.؛[6]من مبعوث شدم تا فضائل اخلاق را به کمال رسانم».
در واقع انسانی که در دام جهل و تمایلات و امیال مختلف مادی و دنیوی گرفتار شده به تنهایی و بدون راهنمایی خدای متعال به خوبی نمی تواند ترسیم درستی از سعادت و خوشبختی داشته باشد، از این رو گاهی خوشبختی را در یک تصور غلط تنها در لذت های مادی و زود گذر دنیوی جستجو می کند، خدای متعال با ارسال انبیاء الهی و مبعوث کردن آنها روی این نگرش ساده اندیشانه خط بطلان کشیده و راه صحیح زندگی که در نهایت منجر به فلاح و رستگاری می شود را در جاده تعلیم و تهذیب نفس معرفی کرده است؛ کما اینکه خدای متعال در این خصوص می فرماید: «کَمَا أَرْسَلْنَا فِیکُمْ رَسُولاً مِنْکُمْ یَتْلُوا عَلَیْکُمْ آیَاتِنَا وَیُزَکِّیکُمْ؛[7] مان گونه که رسولی از خودتان در میان شما فرستادیم، تا آیات ما را بر شما بخواند و شما را پاک کند.»
3- انقلاب یکتاپرستی و دوری از چندگاه پرستی
انقلابی برای ترسیم راه صحیح عبودیت و دوری از طاغوت: انسان از دیر باز به واسطه تمایلات درونی میل به عبودیت و پرستش داشته است، ولی این میل فطری هرگاه با جهل و خرافه پرستی آغشته شود نه تنها انسان را در مسیر عبودیت خدای متعال قرار نمی دهد و انسان را به توحید و خالق هستی نمی کشاند، بلکه او را در دام طاغوت و خرافه پرستی گرفتار می کند، خدای متعال با بعثت انبیاء خود همچون پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) انسان را از زنجیرهایی همچون جهل، بت پرستی و طاغوت نجات داد و انسان را به سر مقصد مقصود که یگانه راه نجات و رستگاری و عبدت حق تعالی است دعوت کرد. «وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی کُلِّ أُمَّة رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ؛[8] ما در هر امتی رسولی برانگیختیم که خدای یکتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب نمایید.»
4-انقلاب برای عدالت ورزی و ظلم ستیزی
یکی از مهمترین انقلاب هایی که با بعثت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) در تاریخ بشریت به وقوع پیوست، انقلاب عدالت و برچیده شدن ظلم و بیدادگری در جامعه بشری بود، خدای متعال او را مأمور برچیدن ظلم در جامعه و برپایی عدل و عدالت در جامعه کرده بود، عدالتی که بزرگترین دغدغه و خواست بشری در جامعه سرمایه داری و استکباری است.
یکی از مهمترین انقلاب هایی که با بعثت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) در تاریخ بشریت به وقوع پیوست، انقلاب عدالت و برچیده شدن ظلم و بیدادگری در جامعه بشری بود، خدای متعال او را مأمور برچیدن ظلم در جامعه و برپایی عدل و عدالت در جامعه کرده بود، عدالتی که بزرگترین دغدغه و خواست بشری در جامعه سرمایه داری و استکباری است. «قُلْ أَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْط؛[9] بگو: «پروردگارم امر به عدالت کرده است.» بر اساس انقلابی که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) در جهان ایجاد کرد ملاک برتری بین مردم دیگر مقام و ثروت و جایگاه دنیوی نبود، ارزش انسان ها به رنگ پوست و مقدار دارایی هایی که داشتند شناخته نمی شد؛ بلکه تنها چیزی که ملاک و معیار ارزش شناخته می شد تقوا، دین مدار ی و اخلاق بود: «یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ ؛[10] اى مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیرهها و قبیلهها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید؛ (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامىترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست؛ خداوند دانا و آگاه است.» در واقع با بعثت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) قوانین غیر انسانی و غیر عادلانه بشری باطل شد و عدالت ورزی جایگزین آن شد:«لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ؛[11] ما رسولان خود را به دلایل روشن فرستادیم، و با آنها کتاب (آسمانی) و میزان نازل کردیم تا مردم به عدالت قیام کنند».
5-انقلاب برای وحدت، آزادی و یکپارچگی
سلطه ستمگران و مستبدان روزگار، بارهای سنگینی است که روح انسان را رنجور می سازد، و انسان را از آزادی حقیقی باز می دارد، از این رو پیامبران الهی در جایگاه آن بوده اند که انسان های در بند سلطه مستکبران را نجات دهند و آنان را به آزادی واقعی رهنمود سازند: « وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلالَ الَّتی کانَتْ عَلَیْهِم؛[12] و بارهاى سنگین، و زنجیرهایى را که بر آنها بود، (از دوش و گردنشان) بر مىدارد.» به اذعان محققان تعبیر بسیار زیبایی در این آیه نهفته است که بیانگر این حقیقت است که آزادی حقیقی و همه جانبه در سایه پیروی از پیامبران الهی به دست می آید، از طرفی همین پیامبران الهی منادی وحدت و یکپارچگی و پرهیز از اختلاف بوده اند: «کانَ النّاسُ أُمَةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللهُ النَّبیّینَ مُبَشّرینَ وَمُنْذِرینَ وَأنْزَلَ مَعَهُمْ الْکِتابَ به الحقّ لِیَحْکُمَ بَیْنَ النّاسِ فیما اخْتَلَفوا فیهِ[13] مردم [در آغاز امت واحدی بودند [سپس بنابر عللی در میان آنان اختلاف پدید آمد]، پس خداوند نیز پیامبرانی را برانگیخت تا مردم را بشارت دهند وانذار کنند و به همراه آنان کتاب [آسمانی] فرستاد تا در میان مردم در مورد آنچه در آن اختلاف کرده بودند داوری کند».
پنج انقلاب طلایی بعثت پیامبر اکرم(ص)در قرآن
خدای متعال در قرآن کریم ویژگی هایی ممتازی را برای بعثت ذکر کرده است. و در آیاتی از کلام الله مجید به بیان آثار و برکات بعثت پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) پرداخته است.
1-انقلاب علم آموزی و روشنگری
انقلابی برای تعلیم و تبیین راه سعادت و کمال: مهمترین گمشده انسان در حیات مادی دست یابی به کمال، سعادت و خوشبختی است، البته انسان خاکی به واسطه گرفتار شدن در دام جهل و نادانی به خوبی نتوانسته ترسیم درست و صحیح از سعادت و خوشبختی داشته باشد؛ از این رو همین جهل و نادانی موجب مصیبت و گرفتاری های فراوانی در تاریخ بشریت بوده است.[1] به اذعان روایات ریشه این بدی ها و گرفتاری ها در جهل و نادانی بوده است.[2]خدای متعال با ارسال انبیای الهی و مبعوث کردن آنها به پیامبری، غبار جهل و نادانی را از زندگی بشریت پاک کرده است، باری تعالی در برخی از آیات خود در خصوص این وظیفه سنگین انبیاء الهی می فرماید: «وَیُعَلِّمُکُمْ مَا لَمْ تَکُونُوا تَعْلَمُونَ؛[3] و آنچه را نمی دانستید به شما یاد دهد.»
برخی از محققان علوم اسلامی بر این باورند که این عبارت آیه به این معنا ست که برخی از تعالیم انبیاء چنان است که با تکیه بر حس و تجربه و عقل قابل دست یابی نیستند، همچون علم به مباحث اخروی، به این ترتیب پیامبران الهی بزرگ ترین معلمان و مربیان بشریت هستند.[4] خدای متعال در آیات دیگر قرآن کریم وظیفه تبیین و روشنگری پیامبر را این چنین متذکر می شود: «وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاس؛[5]و ما این ذکر [قرآن] را بر تو نازل کردیم، تا آنچه به سوى مردم نازل شده است براى آنها روشن سازى.»
2-انقلاب اخلاق مداری و فضیلت باوری
انقلابی برای رساندن بشریت به قله اخلاق مداری و فضیلت: اهمیت وجایگاه شاخص های اخلاقی بر اهل علم و خرد پوشیده نیست، در واقع جامعه انسانی که از فضایل اخلاقی و آموزه های تربیتی و دینی تهی باشد، محکوم به فنا و نابودی است. بررسی ها نشان داده که از جمله مهمترین عوامل افول تمدن‌ها فاصله گرفتن از فضایل اخلاقی در زندگی اجتماعی بوده است. از این رو خدای متعال با بعثت انبیاء خود سعی داشته بزرگ ترین چالش زندگی بشری که فقدان فضایل اخلاقی در زندگی بوده را ترمیم نماید؛ کما اینکه در منابع روایی نیز نقل شده است هدف بعثت رساندن انسان ها به قله فضایل و کمالات اخلاقی بوده، «بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ.؛[6]من مبعوث شدم تا فضائل اخلاق را به کمال رسانم».
در واقع انسانی که در دام جهل و تمایلات و امیال مختلف مادی و دنیوی گرفتار شده به تنهایی و بدون راهنمایی خدای متعال به خوبی نمی تواند ترسیم درستی از سعادت و خوشبختی داشته باشد، از این رو گاهی خوشبختی را در یک تصور غلط تنها در لذت های مادی و زود گذر دنیوی جستجو می کند، خدای متعال با ارسال انبیاء الهی و مبعوث کردن آنها روی این نگرش ساده اندیشانه خط بطلان کشیده و راه صحیح زندگی که در نهایت منجر به فلاح و رستگاری می شود را در جاده تعلیم و تهذیب نفس معرفی کرده است؛ کما اینکه خدای متعال در این خصوص می فرماید: «کَمَا أَرْسَلْنَا فِیکُمْ رَسُولاً مِنْکُمْ یَتْلُوا عَلَیْکُمْ آیَاتِنَا وَیُزَکِّیکُمْ؛[7] مان گونه که رسولی از خودتان در میان شما فرستادیم، تا آیات ما را بر شما بخواند و شما را پاک کند.»
3- انقلاب یکتاپرستی و دوری از چندگاه پرستی
انقلابی برای ترسیم راه صحیح عبودیت و دوری از طاغوت: انسان از دیر باز به واسطه تمایلات درونی میل به عبودیت و پرستش داشته است، ولی این میل فطری هرگاه با جهل و خرافه پرستی آغشته شود نه تنها انسان را در مسیر عبودیت خدای متعال قرار نمی دهد و انسان را به توحید و خالق هستی نمی کشاند، بلکه او را در دام طاغوت و خرافه پرستی گرفتار می کند، خدای متعال با بعثت انبیاء خود همچون پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) انسان را از زنجیرهایی همچون جهل، بت پرستی و طاغوت نجات داد و انسان را به سر مقصد مقصود که یگانه راه نجات و رستگاری و عبدت حق تعالی است دعوت کرد. «وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِی کُلِّ أُمَّة رَسُولاً أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ؛[8] ما در هر امتی رسولی برانگیختیم که خدای یکتا را بپرستید و از طاغوت اجتناب نمایید.»
4-انقلاب برای عدالت ورزی و ظلم ستیزی
یکی از مهمترین انقلاب هایی که با بعثت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) در تاریخ بشریت به وقوع پیوست، انقلاب عدالت و برچیده شدن ظلم و بیدادگری در جامعه بشری بود، خدای متعال او را مأمور برچیدن ظلم در جامعه و برپایی عدل و عدالت در جامعه کرده بود، عدالتی که بزرگترین دغدغه و خواست بشری در جامعه سرمایه داری و استکباری است.
یکی از مهمترین انقلاب هایی که با بعثت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) در تاریخ بشریت به وقوع پیوست، انقلاب عدالت و برچیده شدن ظلم و بیدادگری در جامعه بشری بود، خدای متعال او را مأمور برچیدن ظلم در جامعه و برپایی عدل و عدالت در جامعه کرده بود، عدالتی که بزرگترین دغدغه و خواست بشری در جامعه سرمایه داری و استکباری است. «قُلْ أَمَرَ رَبِّی بِالْقِسْط؛[9] بگو: «پروردگارم امر به عدالت کرده است.» بر اساس انقلابی که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) در جهان ایجاد کرد ملاک برتری بین مردم دیگر مقام و ثروت و جایگاه دنیوی نبود، ارزش انسان ها به رنگ پوست و مقدار دارایی هایی که داشتند شناخته نمی شد؛ بلکه تنها چیزی که ملاک و معیار ارزش شناخته می شد تقوا، دین مدار ی و اخلاق بود: «یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ ؛[10] اى مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیرهها و قبیلهها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید؛ (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامىترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست؛ خداوند دانا و آگاه است.» در واقع با بعثت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) قوانین غیر انسانی و غیر عادلانه بشری باطل شد و عدالت ورزی جایگزین آن شد:«لَقَدْ أَرْسَلْنَا رُسُلَنَا بِالْبَیِّنَاتِ وَأَنزَلْنَا مَعَهُمُ الْکِتَابَ وَالْمیزَانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ؛[11] ما رسولان خود را به دلایل روشن فرستادیم، و با آنها کتاب (آسمانی) و میزان نازل کردیم تا مردم به عدالت قیام کنند».
5-انقلاب برای وحدت، آزادی و یکپارچگی
سلطه ستمگران و مستبدان روزگار، بارهای سنگینی است که روح انسان را رنجور می سازد، و انسان را از آزادی حقیقی باز می دارد، از این رو پیامبران الهی در جایگاه آن بوده اند که انسان های در بند سلطه مستکبران را نجات دهند و آنان را به آزادی واقعی رهنمود سازند: « وَ یَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلالَ الَّتی کانَتْ عَلَیْهِم؛[12] و بارهاى سنگین، و زنجیرهایى را که بر آنها بود، (از دوش و گردنشان) بر مىدارد.» به اذعان محققان تعبیر بسیار زیبایی در این آیه نهفته است که بیانگر این حقیقت است که آزادی حقیقی و همه جانبه در سایه پیروی از پیامبران الهی به دست می آید، از طرفی همین پیامبران الهی منادی وحدت و یکپارچگی و پرهیز از اختلاف بوده اند: «کانَ النّاسُ أُمَةً واحِدَةً فَبَعَثَ اللهُ النَّبیّینَ مُبَشّرینَ وَمُنْذِرینَ وَأنْزَلَ مَعَهُمْ الْکِتابَ به الحقّ لِیَحْکُمَ بَیْنَ النّاسِ فیما اخْتَلَفوا فیهِ[13] مردم [در آغاز امت واحدی بودند [سپس بنابر عللی در میان آنان اختلاف پدید آمد]، پس خداوند نیز پیامبرانی را برانگیخت تا مردم را بشارت دهند وانذار کنند و به همراه آنان کتاب [آسمانی] فرستاد تا در میان مردم در مورد آنچه در آن اختلاف کرده بودند داوری کند».
نویسنده: علی بیرانوند
پی نوشت:
[1]. تصنیف غرر الحکم و درر الکلم،ص73. «أَعظَمُ المَصائِبِ الجَهلُ؛ بزرگ ترین مصیبت ها، نادانى است.»
[2]. همان: «اَلجَهلُ أَصلُ کُلِّ شَرٍّ؛ نادانى ریشه همه بدیهاست.»
[3]. بقره: 151.
[4]. محمد سعیدی مهر، کلام اسلامی، ج2، ص18.
[5]. نحل: 44.
[6]. بحار الأنوار، ج67، ص372.
[7]. بقره: 151.
[8]. نحل:36.
[9]. اعراف: 29.
[10]. حجرات: 13.
[11]. حدید: 25.
[12]. اعراف: 157.
[13]. بقره: 213.
