یکی از ابزارهای جدیدی که این روزها همه دارند کم کم با آن آشنا می‌شوند، نرم‌افزارهاییست که روی گوشی‌های همراه قابل نصب است، برنامه‌هایی مثل وایبر، واتس‌آپ، لاین، اینستاگرام. این نرم‌افزارهای جدید علاوه بر تمام ویژگی‌های خوبی که برای برقراری ارتباط به همراه آورده‌اند، مثل هر برنامه‌ی دیگری نقاط ضعفی هم دارند! از این برنامه‌های جدید هم می‌شود استفاده‌های مناسب و مفید داشت. استفاده‌های خوبی مثل عضو شدن در گروه‌های ادبی، علمی، ورزشی و گفت‌و‌گو در این گروه‌ها و به دست آوردن اطلاعات جدید. گفت‌وگوی راحت‌تر با دوستان یا اعضای خانواده که از ما دور هستند و حتی در کشور دیگری زندگی می‌کنند... و هم استفاده‌های نامناسب و نادرست که به ما آسیب می‌زنند.
باهم با برخی از این آسیب‌ها که در نتیجه ی استفاده ی نادرست ما از این ابزارها اتفاق می‌افتد، آشنا می‌شویم:
1. در فضاهای مجازی معمولا افراد تصویرغیر واقعی از خودشان می‌سازند و به دیگران نشان می‌دهند، همین باعث می‌شود بعد از مدتی در دنیای واقعی هم از هویت خودشان دور بشوند.
2. در فضاهای مجازی نمی‌توان درباره ی همه ی افرادی که با ما ارتباط برقرار می‌کنند شناخت کافی به دست آورد، برای همین بیشتر ممکن است افراد ناباب سر راه ما قرار بگیرند.
3. در فضاهای مجازی مطالب زیادی وجود دارد که با ارزش‌های ما سازگار نیست و ما چه عمدی و چه سهوی بیشتر در مقابل مطالب غیر اخلاقی قرار می‌گیریم، پس باید در این باره حواس‌مان را خیلی جمع کنیم و در رو به رو شدن با چنین صفحاتی، قوی و آگاهانه برخورد کنیم و در صورت احساس خطر حتما از بزرگ‌ترهای‌مان کمک بگیریم.
4. فضاهای مجازی وقت زیادی را از ما می‌گیرد و در صورت استفاده ی مدوام و بدون برنامه، باعث می‌شود فرصت کافی برای رسیدگی به سایر کارهایمان را نداشته باشیم، طوری‌که گاهی حتی تحمل دور بودن چند ساعته از رایانه یا گوشی‌های همراهمان را نداریم.
5. فضاهای مجازی می‌توانند باعث دور شدن اعضای خانواده از هم بشوند، فکرش را بکنید در یک مهمانی نشسته‌اید؛ ولی تمام افراد حاضر در مهمانی به جای گفت‌و‌گو و لذت بردن از مصاحبت با همدیگر، سرشان توی موبایل‌ها، تبلت‌ها و یا لپ‌تاپ‌های خودشان است!
6. استفاده مداوم از فضاهای مجازی ذهن را درگیر خودشان می‌کنند و می‌توانند باعث حواس‌پرتی و کاهش تمرکز ما روی درس‌هایمان بشوند.
7. استفاده مداوم از بازی‌های خشونت‌آمیز، به تدریج روی رفتار ما تاثیر می‌گذارند و سبب پرخاشگری و ایجاد خشونت در خود ما هم می‌شوند.
8. فضاهای مجازی می‌توانند باعث شکستن حریم خصوصی ما باشند، مثلا وقتی افراد غریبه می‌توانند عکس‌های شخصی ما را در صفحات اختصاصی خودمان ببینند!
9. ستفاده طولانی مدت از فضاهای مجازی به سلامت جسمی ما آسیب می رساند، وقتی ما همیشه پشت میز نشسته‌ایم، یعنی تحرک کافی نداریم و همین مساله باعث اضافه‌وزن در ما می‌شود؛ یا وقتی مدام روی گوشی، تب‌لت و لپ‌تاپ‌مان دولا شده‌ایم، به ستون‌فقرات، دست‌ها و حتی بینایی ما آسیب وارد می‌شود.
10. فضاهای مجازی می‌تواند ما را در رویاها و آرزوهای دست نیافتنی غرق کند، که امکان برآورده شدنشان برای ما، اصلا وجود ندارد و همین باعث می‌شود که اعتماد به نفسمان کم شده وما را غمگین و آزرده خاطر کند.
11. درست است که فضاهای مجازی به ما امکان پیدا کردن دوستان تازه را می‌دهد؛ ولی نباید فراموش کنیم که معیارهای صحیح انتخاب دوست را در فضاهای مجازی رعایت کنیم، تا دوستان خوب و قابل اعتمادی پیدا کنیم.
12. فضاهای مجازی می‌توانند روی ادبیات گفتاری و نحوه ی صحبت کردن تاثیر منفی بگذارند، مثلا استفاده از کلمات ناپسند، فحش‌ها، با القاب ناپسند که بعضی افراد دراین فضاها استفاده می‌کنند؛ ولی باید بدانیم همان‌طور که مواظب مودبانه صحبت کردن در زندگی روزانه و محیط اطرافمان هستیم، در دنیای مجازی هم باید این موضوع را رعایت کنیم.
13. یک آسیب دیگر فضاهای مجازی وقتی است که، استفاده ی مداوم از ارتباطات اینترنتی و از راه دور جایگزین ارتباط و تعامل اجتماعی و رو در روی ما با دوستان و اطرافیان‌مان می‌شود.
14. به هم ریختن برنامه و نظم روزانه زندگی، یکی دیگر از این مشکلات است. مثلا ساعات خواب و بیداریمان به هم می‌خورد. ساعات طولانی تا نیمه شب بیدار هستیم و این یعنی صبح فردا خواب می‌مانیم و وقتی هم بیدار می‌شویم کسل و بی‌حوصله هستیم.
حالا که با این آسیب‌ها آشنا شدیم و از آن‌جایی که پیشگیری بهتر از درمان است! می‌توانیم از یک راهکار ساده؛ ولی مهم برای جلوگیری از وقوع این مشکلات استفاده کنیم:
داشتن برنامه ی دقیق وصحیح برای استفاده‌ی مناسب از اینترنت، رایانه و گوشی‌های همراهمان از همین اول! برای این منظور می‌توانیم سه گام برداریم:
اول برای خودمان مشخص کنیم که هدف ما از استفاده ی این ابزار و برنامه‌ها چیست؟
دوم برای استفاده از رایانه و گوشی همراهمان زمان‌بندی داشته باشیم و موقع استفاده هر بیست دقیقه یکبار از جا‌ی‌مان بلند شویم و کمی قدم بزنیم تا از مشکلات جسمی هم دور بمانیم.
سوم و آخر هم اینکه، به جای همیشه استفاده کردن از برنامه‌های مجازی، فعالیت‌های مناسبی را جایگزین کنیم. مثلا اگر احساس تنهایی می‌کنیم، با دوست‌مان قرار ملاقات حضوری در خانه، پارک یا کتابخانه بگذاریم و علاوه بر کنار هم بودن، باهم کار مفیدی انجام بدهیم، یا در خانه مسئولیتی قبول کنیم، مثلا چیدن میز یا سفره ی غذا، آب دادن به گلدان‌ها...
نویسنده: راضیه اخوان قاسمی
