گیاه منداب از جمله گیاهان روغنی درجه 2 است که دارای خواص دارویی فراوانی بوده و کشت آن در ایران از زمان‌های گذشته به صورت حاشیه‌‌ای و در کنار سایر محصولات اصلی زراعی مرسوم بوده است. گیاه منداب بسیار کم کالری، ضد سرطان و سرشار از مواد مغذنی معدنی و انواع ویتامین‌ها است. این گیاه برای سلامت چشم، حفظ استحکام استخوانها، کمک به کاهش وزن و تصفیه خون بسیار مفید است. خوردن برگ خام منداب حاوی ویتامین C است و معده را تحریک میکند و مصرف مقدار کمی از تخم منداب، باعث تقویت نیروی جنسی میشود. به این گیاه در فارسی جرجیر، شابانک و خردل بری نیز گفته میشود. برگهای گیاه منداب به رنگ سبز شفاف است و بدون کرک، بدون تیغ و بسیار بد بو هستند و دارای گلهای به رنگ زرد کمرنگ و یا صورتی روشن میباشد.
قسمتهای مورد استفاده این گیاه برگها و دانه آن است و در برخی مناطق ایران همانند سبزی و یا در سالاد مصرف میشود، طبع این گیاه گرم و خشک بوده و حاوی فیبر فراوان میباشد و از اینرو درمان مناسبی برای یبوست است. دانه منداب از جمله دانه‌های روغنی بوده که از آن روغن منداب استخراج میشود و حاوی 40 تا 46 درصد روغن است، پس از استحصال روغن از دانه منداب، کنجاله یا تفاله باقیمانده که به طور متوسط حدود 38 درصد پروتئین خام دارد به عنوان مکمل پروتئینی در تغذیه دام و طیور مورد استفاده قرار می‌گیرد. روغن ارقام مختلف منداب کم و بیش حاوی مقداری اسیداروسیک است که فاقد ارزش غذائی میباشد.
ترکیب شیمیایی روغن گیاه منداب
دانه منداب داراى ۳۰% مواد پروتئینى و معادل همین مقدار مواد چرب و روغنی است و از دانه‌های این گیاه، روغنى استخراج مى شود که در حرارت ۳۱ درجه ذوب مى‌شود، ولى در حرارت کمتر از آن به صورت ماده‌ای سفید رنگ و شکل آن متبلور است. این روغن حاوى اسید اروسیک و مقدار نسبتاٌ زیادى ماده گواترزا بنام گلوکوز زینولیت است. پس از روغن‌گیری، تفاله باقیمانده دانه‌های گیاه، حاوی مقدار زیادی پروتئین خام و ترکیبات دیگر نظیر تری متیل آمین است.
خواص درمانی روغن منداب
از این روغن جهت کاهش درد مفاصل، دردهای عضلانی، تسکین درد آرتروز و درمان سیاتیک استفاده میشود.از دیگر خواص دارویی این روغن خاصیت ضد التهاب است.
این روغن خاصیت نیروبخش دارد و برطرف کننده خستگی‌های عمومی بدن است.
روغن گیاه منداب باعث افزایش تعریق بدن شده و تسریع کننده گردش خون است.
برای رفع آب آوردن انساج بدن مفید است.
عوارض برخی بیماری‌ها مانند هیستری را برطرف میکند.
از دیگر خواص دارویی روغن گیاه منداب برطرف کردن مشکلات و ناراحتی‌های قاعدگی زنان است.
روغن گیاه منداب خاصیت ضد تشنج دارد.
استفاده از این روغن ضد کرم و انگل‌های بدن است.
قدما براى آن اثر مقوى قوه باء قائل بوده‌اند و حتى عقیده داشتند که این اثر در آن غیر قابل تردید است.
کاربردها و سایر خواص روغن منداب
در گذشته از روغن منداب برای پیشگیری و مداوای بیماری «گری» شتران استفاده می‌شد، البته امروزه، روش‌های علمی و واکسیناسیون جایگزین آن شده است.بیودیزل روغن گیاه منداب، یک منبع سوختی و جایگزین مناسبی برای سوخت دیزل می تواند باشد.
پس از استحصال روغن از دانه‌های گیاه منداب، از کنجاله باقیمانده برای تغذیه دام استفاده میشود.
طرز تهیه روغن منداب
به طور کلی، دانه‌های روغنی، به منظور استخراج روغن از دانه آنها پرورش می‌یابند؛ ولی به‌عنوان منبع باارزش پروتئین نیز مطرح هستند و بقایای محصول بعد از روغن‌کشی بدین منظور بکار می‌رود. هم روغن و هم کنجاله باقی مانده از بقایای دانه‌های گیاه، به‌همان اندازه اهمیت داشته و احتیاج به تجزیه‌های ویژه دارند تا سلامت و مواد موجود در آنها برای مصرف کننده چه انسان چه دام و طیور مورد تایید باشد. عموما ناخالصی و تغییرات اصلاح ژنتیکی ممکن است، کیفیت روغن به‌دست آمده از دانه‌های روغنی مانند دانه منداب را به شدت پایین آورده و یا کنجاله تولیدی از آنها حاوی مواد سمی باشد. بنابراین پرورش‌دهندگان بذر می‌بایست دقت ویژه‌ای برای جلوگیری از آلودگی منابع نامناسب تولید دانه داشته باشند.برای روغن گیری از گیاه منداب لازم است گیاه قبل از ریزش بذرها از زمین برداشت، و برای استخراج روغن منتقل شود. البته برخی انواع گیاه منداب نیز صرفا به منظور تغذیه دام کشت میشود که به آن منداب علوفه‌ای گفته میشود.
مضرات و موارد احتیاطی روغن منداب
برخی از دانه های روغنی ممکن است با برخی ناخالصی‌ها همراه باشند، منداب روغنی نیز از آن دسته بوده و بایستی هنگام استفاده از آن، استاندردهای لازم را داشته باشد. همچنین برخی افراد به دانه‌های منداب حساسیت داشته، لذا قبل از استفاده از این روغن مقدار کمی از آن را امتحان کرده و در صورت عدم حساسیت آن را استفاده کنید. لازم به ذکر است همانند سایر گیاهان دارویی رعایت اعتدال و مقدار مجاز مصرف ریز نظر متخصص یا پزشک لازم است.منبع:سایت ستاره
