عقل و هوی و هوس
خداوند بزرگ در فرشتگان عقل را قرار داد بدون هیچ شهوتی و در حیوانات شهوت قرار داد بدون هیچ عقل و در فرزندان آدم هردو(عقل و شهوت) را قرار داد. پس هرکس عقلش برشهوتش غلبه نماید بهتر از فرشتگان است و هرکس شهوتش بر عقلش غلبه نماید بدتر از حیوانات است.
جمعه، 10 خرداد 1398
تخمین زمان مطالعه:
موارد بیشتر برای شما
به فرموده امام على (علیه السلام) : «عدو العقل الهوی» هوا و هوس دشمن عقل است. به فرموده رسول مکرم اسلام : «أعدی عوک نفسک التی بین جنبیک» یعنی بالاترین دشمنان تو همان نفس اماره و احساسات سرکش تو است که از همه به تو نزدیک تر بوده و در میان دو پهلویت قرار گرفته است.
به فرموده امیر المؤمنین علی علق: «عجب المرء بنفسه آخه ځاد عقله» خودپسندی انسان یکی از اموری است که با عقل وی حسادت و دشمنی می ورزد. آن حضرت همچنین می فرماید: «اکثر مصارع العقول تحت بروق المطامع» بیشتر زمین خوردن های عقل آنجاست که برق طمع جستن می کند.
علت این که حضرات معصومین (علیهم السلام)، نفس اماره و هوی و هوس را به عنوان بالاترین دشمنان انسان معرفی کرده اند این است که نفس اماره دشمن عقل است. عقلی که بهترین دوست آدمی است، اگر دشمنی بتواند این هدیه الهی و وجه امتیاز انسان از حیوانات را از چنگ انسان در آورد مسلما دشمن بزرگی است.
عقل و شهوت ضد یکدیگرند و تأییدکننده عقل، علم است و تزیین کننده شهوت، هوای نفس است و نفس در میان این دو مورد تنازع است. هر یک پیروز شود نفس در طرف او قرار می گیرد.
چرا که وقتی مرز انسان و حیوان برداشته شود، دیگر تفاوتی بین آنها نیست. انسان همان کارهایی را انجام میدهد که حیوانات مرتکب آن می شوند.
به فرموده امیر المؤمنین (علیه السلام): «إن الله عزوجل رکب فی الملائکة عقلا بلا شهوة و رکب فی البهائم شهوة بلاعقل و رگب فی بنی آدم کلتیهما فمن غلب عقله شهوتة فهو خیر من الملائکة و من غلبت شهوتة عقله فهو شر من البهائم» (1)خداوند بزرگ در فرشتگان عقل را قرار داد بدون هیچ شهوتی و در حیوانات شهوت قرار داد بدون هیچ عقل و در فرزندان آدم هردو(عقل و شهوت) را قرار داد. پس هرکس عقلش برشهوتش غلبه نماید بهتر از فرشتگان است و هرکس شهوتش بر عقلش غلبه نماید بدتر از حیوانات است.
عرصه زندگی انسان همواره صحنه نبرد و درگیری عقل و شهوت است. عقل، انسان را به سوی کمال و سعادت و ارزش فرا می خواند؛ در حالی که شهوت وی را به سوی امور پست و ناپسند دعوت می نماید و عجیب است که طبق فرمایش حضرت امیرالیة انسان یک راه به سوی تعالی و فراز دارد و راهی به سوی تدانی و فرود. اگر مطیع عقلانیت و فرامین عقل باشد آنقدر اوج می گیرد که از فرشتگان برتر می گردد و اگر تابع شهوات باشد آنقدر بی مقدار می گردد که بهائم و حیوانات بر او شرافت دارند.
راهی به سوی آسمان و ملکوت و راهی به سوی زمین و ملک و ظرافت امر در این است که برای غلبه بر شهوات و راهیابی به سوی خوبی ها، خود عقل راهنما و مرشد آدمی است. امام على (علیه السلام) عال در زمینه می فرماید: «استرشد العقل و خالف القوی تنجح»(2) از عقل راهنمایی بگیر و با هوای نفس مخالفت کن تا پیروز و رستگار شوی هرچه انسان در زندگی، شهوتش را بیشتر سرکوب نماید، عقلانیت وی بیشتر شکوفا می گردد؛ چرا که عقل و شهوت ضد یکدیگرند و جمع آن دو با هم نشاید. بدین معنا که شکوفایی هر دو در کنار یکدیگر میسر نیست. اگر شهوت و نفسانیت، سلطان مملکت آدمی باشد مسلم عقل در کمون است و توان ظهور و بروز ندارد.
به فرموده امام على (علیه السلام) : «من غلب شهوته ظهرعقله»(3) کسی که بر شهوتش غالب شود، عقلش آشکار می گردد. برای کسی که در دام شهوات اسیر است، تمنیات دنیا و زخارف آن ارزشمند است. دم به دم مال و ثروت و مقام و منصب خود را به رخ دیگران می کشد و به داشتن آنها افتخار می نماید و لکن برای انسان عاقل و همنشین اندیشه و عقلانیت و طائر آسمان فضائل، امور دنیوی همچون سراب است. قال امیر المومنین علی عطیة: «من کمل عقله استهان بالشهوات»(4) هرکه عقلش کامل شود شهوتها را سبک می شمارد.
به فرموده امام على (علیه السلام): «العقل و الشهوة ضدان و موید العقل العلم ومزین الشهوة الهوی و النفس متنازع بینهما فایهما قهر کانت فی جانبه»(5) عقل و شهوت ضد یکدیگرند و تأییدکننده عقل، علم است و تزیین کننده شهوت، هوای نفس است و نفس در میان این دو مورد تنازع است. هر یک پیروز شود نفس در طرف او قرار می گیرد.
شاید بتوان تعابیر قرآنی و روایی در باب ساحت های مختلف نفس را با این فرمایش حضرت، این گونه بیان نمود که نفس اماره که به سوی بدیها سوق می دهد و مشتاق تمنیات دنیوی است، نفس مجذوب شهوت است و نفس مطمئنه که راجع به سوی پروردگار است (ارجعی إلى ربک راضیة مرضیة)(6)، نفس مجذوب عقل است.
پینوشت:
1. شیخ صدوق، علل الشرایع، ج۱ ص ۴.
2. غررالحکم و دررالکلم، ص ۱۵۱.
3. همان، ص ۶۵
4. همان، ص ۵۲.
5. همان، ص ۵۳.
6. فجر، آیه ۲۸.
منبع: تفکرعقلی در کتاب و سنت، حمیدرضا رضانیا، چاپ دوم، مرکز بین المللی ترجمه و نشر المصطفی، قم 1393
مقالات مرتبط
ارسال نظر
با تشکر، نظر شما پس از بررسی و تایید در سایت قرار خواهد گرفت.
متاسفانه در برقراری ارتباط خطایی رخ داده. لطفاً دوباره تلاش کنید.
تازه های مقالات
معنی اسم حلما و نام های هم آوا با آن + میزان فراوانی در ثبت احوال
معنی اسم هادی و نام های هم آوا با آن + میزان فراوانی در ثبت احوال
معنی اسم هلیا و نام های هم آوا با آن + میزان فراوانی در ثبت احوال
معنی اسم نیما و نام های هم آوا با آن + میزان فراوانی در ثبت احوال
معنی اسم هلن و نام های هم آوا با آن + میزان فراوانی در ثبت احوال
معنی اسم هومن و نام های هم آوا با آن + میزان فراوانی در ثبت احوال
معنی اسم نرجس و نام های هم آوا با آن + میزان فراوانی در ثبت احوال
معنی اسم تیام و نام های هم آوا با آن + میزان فراوانی در ثبت احوال
معنی اسم نازیلا و نام های هم آوا با آن + میزان فراوانی در ثبت احوال
معنی اسم هارون و نام های هم آوا با آن + میزان فراوانی در ثبت احوال
بیشترین بازدید هفته
آیا استحمام در زمان آبله مرغان خطرناک است؟
متن زیارت عاشورا با خط درشت به همراه ترجمه + صوت
وجود خلط یا مخاط شفاف در مدفوع
زنگ اشغال برای برخی تماس گیرندگان
پیش شماره شهر های استان تهران
لیست کاملی از خدایان و الهههای یونانی
نحوه خواندن نماز والدین
اسامی پسرانه زیبا و باکلاس
دعا برای ختم به خیر شدن امور و گشایش مسائل
اقدامات مهم و اورژانسی پس از چنگ زدن گربه
موارد بیشتر برای شما
زمانبندی برنامههای تبلیغاتی «علیرضا زاکانی»
زمانبندی برنامههای تبلیغاتی «سعید جلیلی»
زمانبندی برنامههای تبلیغاتی «امیرحسین قاضیزاده هاشمی»
زمانبندی برنامههای تبلیغاتی «محمدباقر قالیباف»
زمانبندی برنامههای تبلیغاتی «مسعود پزشکیان»
حکمت | محبت خاموش ناشدنی / استاد توکلی
زمانبندی برنامههای تبلیغاتی «مصطفی پورمحمدی»
برنامههای رسانه ملی برای تبلیغات نامزدها
الماس ایرانی همچنان میدرخشد
شادی زودهنگام کار دست اسماعیلی داد!
خفقان و دیکتاتوری دوران پهلوی از زبان ضد انقلاب!
مجتهد نامداری که بخاطر انقلاب تغییر چهره میداد!
روستای صخرهای کندوان
رونمایی از ربات آشپز ۱۵۰۰ دلاری
آیا همستر کامبت نقد میشود یا نه؟