3. خوش رفتاری و خوش‌رویی:
در کتاب شریف فقه‌الرضا که به حضرت رضا (ع) منسوب است، در مورد اولین برخورد زن و مرد، خطاب به شوهر، چنین آمده است: «هنگامی‌که زن به خانه تو وارد شد، پیشانی‌اش را بگیر. او را به‌طرف قبله بنشان و بگو: «خداوندا، او را به امانت‌گرفته‌ام و با میثاق تو بر خود حلال کرده‌ام؛ پروردگارا! از او فرزند با برکت و سالم روزی‌ام کن و شیطان را در نطفه‌ام شریک مساز و سهمی برای او قرار مده.»[1]
همان‌طور که در این روایت آمده زن همچون امانتی دست شوهر است که باید نهایت مراقبت از او را داشته باشد و در جهت خشنودی او بکوشد؛ چرا که هر مردی که زنش را خشنود کند ، خداوند در روز قیامت او را خشنود خواهد کرد.[2]
خوش اخلاقی نسبت به همسر آنقدر مهم است که وقتی شخصی نزد امام رضا (ع) آمد تا با ایشان در مورد خواستگار دخترش مشورت نماید، حضرت فرمود اگر اخلاق بدی دارد، دخترت را به او نده.[3] چرا که از نظر آن بزرگوار اگر کسی می‌خواهد در روز قیامت به ایشان نزدیک باشد باید نسبت به خانواده خود خوش اخلاق و خوش رفتار باشد.[4]
ایشان همچنین به رعایت حقوق زنان تأکید کرده و می‌فرمایند: « هرکس همسری انتخاب کرد، باید او را احترام کند؛ زیرا زن دلبر شماست و وقتی او را آوردید، ضایعش نکنید.»[5]
از طرفی دیگر بهترین زنان در سبک زندگی رضوی زنانی هستند که خوش اخلاق باشند، مدارا کنند و در غیاب همسرشان حافظ آبرو و مال او باشند و چنین زنانی را کارگزاران خدا می‌دانند که هیچ گاه مأیوس نمی‌شوند.[6]
در روایتی از امام رضا(ع) آمده است: « بدان زنان چند دسته اند. بعضی زنها برای شوهرانشان بهترین غنیمت هستند، زنانی که به شوهرانشان اظهار عشق و محبت می‌کنند.»[7]
4.آراستگی:
همان گونه که مردها از همسرشان انتظار دارند که زیبا و دلربا باشد، زن نیز از همسرش می طلبد که تمیز، خوشبو و آراسته باشد.[8]
در روایت آمده است که فردی نزد امام رضا (ع) آمد در حالی که حضرت موهایش را رنگ سیاه زده بود. راوی پرسید: فدایت شوم با رنگ سیاه، موهایت را رنگ کرده‌ای؟ حضرت فرمود: در رنگ آمیزی مو پاداش است. رنگ کردن مو و آراستگی و آمادگی از چیزهایی است که پاکدامنی زنان را افزون می سازد و زنانی که پاکدامنی را رها کرده‌اند همسرانشان، خود را برای ایشان آماده نکرده‌اند.[9]
در کتاب شریف فقه‌الرضا که به حضرت رضا (ع) منسوب است، در مورد اولین برخورد زن و مرد، خطاب به شوهر، چنین آمده است: «هنگامی‌که زن به خانه تو وارد شد، پیشانی‌اش را بگیر. او را به‌طرف قبله بنشان و بگو: «خداوندا، او را به امانت‌گرفته‌ام و با میثاق تو بر خود حلال کرده‌ام؛ پروردگارا! از او فرزند با برکت و سالم روزی‌ام کن و شیطان را در نطفه‌ام شریک مساز و سهمی برای او قرار مده.»[1]
همان‌طور که در این روایت آمده زن همچون امانتی دست شوهر است که باید نهایت مراقبت از او را داشته باشد و در جهت خشنودی او بکوشد؛ چرا که هر مردی که زنش را خشنود کند ، خداوند در روز قیامت او را خشنود خواهد کرد.[2]
خوش اخلاقی نسبت به همسر آنقدر مهم است که وقتی شخصی نزد امام رضا (ع) آمد تا با ایشان در مورد خواستگار دخترش مشورت نماید، حضرت فرمود اگر اخلاق بدی دارد، دخترت را به او نده.[3] چرا که از نظر آن بزرگوار اگر کسی می‌خواهد در روز قیامت به ایشان نزدیک باشد باید نسبت به خانواده خود خوش اخلاق و خوش رفتار باشد.[4]
ایشان همچنین به رعایت حقوق زنان تأکید کرده و می‌فرمایند: « هرکس همسری انتخاب کرد، باید او را احترام کند؛ زیرا زن دلبر شماست و وقتی او را آوردید، ضایعش نکنید.»[5]
از طرفی دیگر بهترین زنان در سبک زندگی رضوی زنانی هستند که خوش اخلاق باشند، مدارا کنند و در غیاب همسرشان حافظ آبرو و مال او باشند و چنین زنانی را کارگزاران خدا می‌دانند که هیچ گاه مأیوس نمی‌شوند.[6]
در روایتی از امام رضا(ع) آمده است: « بدان زنان چند دسته اند. بعضی زنها برای شوهرانشان بهترین غنیمت هستند، زنانی که به شوهرانشان اظهار عشق و محبت می‌کنند.»[7]
4.آراستگی:
همان گونه که مردها از همسرشان انتظار دارند که زیبا و دلربا باشد، زن نیز از همسرش می طلبد که تمیز، خوشبو و آراسته باشد.[8]
در روایت آمده است که فردی نزد امام رضا (ع) آمد در حالی که حضرت موهایش را رنگ سیاه زده بود. راوی پرسید: فدایت شوم با رنگ سیاه، موهایت را رنگ کرده‌ای؟ حضرت فرمود: در رنگ آمیزی مو پاداش است. رنگ کردن مو و آراستگی و آمادگی از چیزهایی است که پاکدامنی زنان را افزون می سازد و زنانی که پاکدامنی را رها کرده‌اند همسرانشان، خود را برای ایشان آماده نکرده‌اند.[9]
ضرورت مدیریت در خانواده
هر جامعه‌ای چه بزرگ و چه کوچک، برای رسیدن به اهداف خود نیاز به مدیر دارد. چرا که به فرموده‌ی امام رضا(ع) هیچ طایفه و ملتی را نمی بینیم که به زندگی ادامه داده و پایدار مانده باشد مگر به وجود رئیس یا سرپرستی که ضروریاتِ مادی و معنوی آنان را تأمین کند.[10]
خانواده نیز که تشکیل شده از زن، شوهر و فرزندان است به عنوان کوچک ترین نهاد اجتماعی، برای ادامه حیات و پایداری خود نیاز به مدیر و سرپرست دارد.
در سبک زندگی رضوی به این مسأله‌ی مهم نیز توجه شده است و برنامه‌ای جامع و کامل برای مدیریت زندگی ارائه شده است. به این صورت که باید اوقات شبانه روز را به چهار بخش تقسیم نمود: قسمتی مخصوص به عبادت و راز و نیاز با خدا،بخشی برای تأمین امور زندگی و صرف معاشرت با دوستان و ساعاتی هم اختصاص به استراحت و بهره مندی از تفریحات سالم و لذت های مشروع که استفاده مطلوب از این قسمت است که افراد خانواده را بر انجام آن سه تای دیگر توانایی می بخشد.[11]
خانواده نیز که تشکیل شده از زن، شوهر و فرزندان است به عنوان کوچک ترین نهاد اجتماعی، برای ادامه حیات و پایداری خود نیاز به مدیر و سرپرست دارد.
در سبک زندگی رضوی به این مسأله‌ی مهم نیز توجه شده است و برنامه‌ای جامع و کامل برای مدیریت زندگی ارائه شده است. به این صورت که باید اوقات شبانه روز را به چهار بخش تقسیم نمود: قسمتی مخصوص به عبادت و راز و نیاز با خدا،بخشی برای تأمین امور زندگی و صرف معاشرت با دوستان و ساعاتی هم اختصاص به استراحت و بهره مندی از تفریحات سالم و لذت های مشروع که استفاده مطلوب از این قسمت است که افراد خانواده را بر انجام آن سه تای دیگر توانایی می بخشد.[11]
اهمیت کسب روزی حلال برای خانواده
در اهمیت کسب روزی حلال برای خانواده در سیره‌ی رضوی همین بس که اگر کسی برای این امر تلاش کند پاداشی برتر از مجاهدان در راه خدا خواهد داشت.[12]
در حقیقت توسعه دادن زندگی برای خانواده از واجبات شمرده شده[13]و برای فرد با ایمان سزاوار است در زمستان از خوراک افراد خانواده بکاهد و به وسایل گرمایی آنان بیفزاید.[14]
نکته‌ی حائز اهمیت در این باب این است که میانه‌روی و قناعت در زندگی از سفارشات اکید حضرت می‌باشد و اگر کسی به اندک روزی حلالش خشنود باشد، هزینه‌هایش سبک‌تر و خانواده اش آسوده‌تر خواهند بود و خداوند به او در شناخت راه حل مشکلات بصیرت خواهد بخشید.[15]چرا که همسران قانع بهتر می‌توانند اندوه و دغدغه را از زندگی خود دور کنند و آسایش و آرامش را به هم تقدیم نمایند و در برابر مشکلات زندگی راه حل‌های مناسب بیابند.
راوی می‌گوید: «از حضرت امام رضا (ع) در مورد هزینه‌های خانواده‌ام طلب اذن نمودم، فرمود: حد وسط بین دو چیزی که ناپسند است،افراط و تفریط. گفتم: فدایت شوم به خدا سوگند که دو چیز مبغوض را نمی‌شناسم. فرمود: خدا تو را رحمت کند؛ مگر نمی‌دانی که خدا دشمن می‌دارد زیاده‌روی و سخت‌گیری را.»[16]
در حقیقت توسعه دادن زندگی برای خانواده از واجبات شمرده شده[13]و برای فرد با ایمان سزاوار است در زمستان از خوراک افراد خانواده بکاهد و به وسایل گرمایی آنان بیفزاید.[14]
نکته‌ی حائز اهمیت در این باب این است که میانه‌روی و قناعت در زندگی از سفارشات اکید حضرت می‌باشد و اگر کسی به اندک روزی حلالش خشنود باشد، هزینه‌هایش سبک‌تر و خانواده اش آسوده‌تر خواهند بود و خداوند به او در شناخت راه حل مشکلات بصیرت خواهد بخشید.[15]چرا که همسران قانع بهتر می‌توانند اندوه و دغدغه را از زندگی خود دور کنند و آسایش و آرامش را به هم تقدیم نمایند و در برابر مشکلات زندگی راه حل‌های مناسب بیابند.
راوی می‌گوید: «از حضرت امام رضا (ع) در مورد هزینه‌های خانواده‌ام طلب اذن نمودم، فرمود: حد وسط بین دو چیزی که ناپسند است،افراط و تفریط. گفتم: فدایت شوم به خدا سوگند که دو چیز مبغوض را نمی‌شناسم. فرمود: خدا تو را رحمت کند؛ مگر نمی‌دانی که خدا دشمن می‌دارد زیاده‌روی و سخت‌گیری را.»[16]
توجه به تربیت فرزندان
فرزند از منظر امام رضا(ع) همچون هدیه‌ای است که خداوند به انسان عطا نموده است[17] و اگر کسی در جهت تربیت او بکوشد بدون شک پیروز این میدان دشوار است.[18]
از توصیه‌های مهم در سبک تربیت فرزند رضوی می‌توان به این موارد اشاره کرد:
1.خواندن اذان و اقامه در گوش نوزاد:
از سنت‌های مهم و ارزشمند در ابتداى تولد، گفتن اذان و اقامه در گوش کودک است که امام رضا (ع) در این باره فرموده است: «هرگاه فرزندى به دنیا آمد، در گوش راست او اذان و در گوش چپ او اقامه بخوان.[19]»
2. انتخاب نام نیکو:
از حقوقی که فرزندان بر گردن والدین دارند انتخاب نام نیکو برای آنهاست و به شیعیان و رهروان حضرت سفارش شده که فرزندان خود را به بهترین اسم و کنیه نام‌گذاری نمایند.[20]
آن حضرت درباره اهمیت نام‌گذاری فرزندان به نام‌های نیکو می‌فرمایند:« در خانه‌اى که کسى به نام محمد یا احمد یا على یا حسن یا حسین یا جعفر یا طالب یا عبدالله و از زنان به نام فاطمه وجود داشته باشد، فقر و تنگدستى راه نخواهد یافت».[21] یا در اهمیت نام محمد می‌فرمایند: «خانه‌اى که در آن محمد باشد، اهل آن خانه بامداد و شامگاهشان با خیر و برکت، توأم خواهد بود.»[22]
3. توصیه به شیر مادر:
امروزه تمام پزشکان دنیا به این نتیجه رسیده‌اند که شیر مادر بهترین غذا برای نوزاد است اما این موضوع سالها قبل از سوی ائمه(ع) مورد سفارش قرار گرفته است. امام رضا(ع) نیز اهمیت این مساله را از نظر دور نداشته و در این‌باره می‌فرمایند: « حضرت رسول (ص) فرموده است: براى کودک، شیرى بهتر از شیر مادرش نیست.»[23]
از توصیه‌های مهم در سبک تربیت فرزند رضوی می‌توان به این موارد اشاره کرد:
1.خواندن اذان و اقامه در گوش نوزاد:
از سنت‌های مهم و ارزشمند در ابتداى تولد، گفتن اذان و اقامه در گوش کودک است که امام رضا (ع) در این باره فرموده است: «هرگاه فرزندى به دنیا آمد، در گوش راست او اذان و در گوش چپ او اقامه بخوان.[19]»
2. انتخاب نام نیکو:
از حقوقی که فرزندان بر گردن والدین دارند انتخاب نام نیکو برای آنهاست و به شیعیان و رهروان حضرت سفارش شده که فرزندان خود را به بهترین اسم و کنیه نام‌گذاری نمایند.[20]
آن حضرت درباره اهمیت نام‌گذاری فرزندان به نام‌های نیکو می‌فرمایند:« در خانه‌اى که کسى به نام محمد یا احمد یا على یا حسن یا حسین یا جعفر یا طالب یا عبدالله و از زنان به نام فاطمه وجود داشته باشد، فقر و تنگدستى راه نخواهد یافت».[21] یا در اهمیت نام محمد می‌فرمایند: «خانه‌اى که در آن محمد باشد، اهل آن خانه بامداد و شامگاهشان با خیر و برکت، توأم خواهد بود.»[22]
3. توصیه به شیر مادر:
امروزه تمام پزشکان دنیا به این نتیجه رسیده‌اند که شیر مادر بهترین غذا برای نوزاد است اما این موضوع سالها قبل از سوی ائمه(ع) مورد سفارش قرار گرفته است. امام رضا(ع) نیز اهمیت این مساله را از نظر دور نداشته و در این‌باره می‌فرمایند: « حضرت رسول (ص) فرموده است: براى کودک، شیرى بهتر از شیر مادرش نیست.»[23]
پی‌نوشت:
[1]. فقه الرضا،ص 421
[2]. فروع کافی،ج6
[3].من لایحضره الفقیه، شیخ صدوق، به اهتمام محمود مرعشی ، ج2، ص131
[4]. مسند الامام الرضا(ع)، ج 1،ص297
[5]. نیمی حوا و نیمی آدم: نگاهی به دنیای متفاوت زن و مرد ، گروه تدوین و تولید متون آموزشی، ص50
[6].مسند الامام الرضا(ع)، ج2،ص255
[7]. مستدرک الوسایل، ج2، ص532
[8]. ازدواج موفّق، عباس رحیمی، ص118
[9]. بحارالانوار، ج73، ص100
[10]. همان، ج6، ص60
[11]. همان، ج75، ص346
[12]. وسائل الشیعه، ج12،ص143
[13]. فروع کافی، ج4،ص11
[14] اصول کافی، ج4، ص13
[14] اصول کافی، ج4، ص13
[15]. مسند الامام رضا (ع)،ج1، ص269
[16]. سفینه البحار، ج 1، ص 615
[17]. مسند الامام رضا(ع)، ج2، ص50.
[18] بحار الانوار ج 78، ص342
[18] بحار الانوار ج 78، ص342
[19].همان ج 101، ص116
[20].همان،، ج 5، ص452
[21].همان، ج 101، ص131
[22]. وسائل الشیعه، ج 15، ص127
[23]. مسند الامام الرضا (ع)، ج 2، ص278
