1. سلامت و بهداشت بدن
در رشد دختران، وضع بدن، بهداشت، هوش، ناراحتی های عاطفی و شرایط محیطی مؤثر است(2). در زمینه تأمین بهداشت، اتاق روشن و هوادار، بهداشت عمومی بدن، تمیز کردن ناخن ها، شست و شوی دست و پا، حرکات بدن و ۸ ساعت خواب در شبانه روز باید مورد نظر باشد. استحمام روزانه، مصرف ماده برطرف کننده بو برای دخترانی که بوی تند و زننده ای در زیر بغل دارند ضرورت است.(3)از تمرین‌های ورزشی شدید مانند پرش، دو، اسب سواری و دوچرخه سواری باید پرهیز کرد. پاها را باید گرم نگه داشت، روی اجسام سرد نباید نشست، در رودخانه و دریا نباید استحمام کرد.(4)
۲. مراقبت در تغذیه
دختران در این مرحله به غذای کافی و مناسب نیاز دارند. جیره غذایی یک دختر در چهارده تا هفده سالگی حدود هفت دهم جیره غذایی یک فرد کامل است، در حالی که غذای عادی یک زن، هشت دهم غذای یک مرد است.تغذیه اثری فوق العاده در رشد، نیرومندی، شادابی، نشاط، توان و حرکت دارد. برعکس، تغذیه بد آثار نامطلوبی بر نوجوان می گذارد. غذاها باید کافی و همراه با سبزی باشد، زیرا در نگاه داری سیستم گوارشی در حد مطلوب به آنان کمک می کند.زندگی با جمع و گروه برای او معنی دار می شود، ممکن است ساعت های متمادی از اوقات خود را صرف معاشرت و صحبت با دوستانش کند و از هر دری با آنها سخن بگوید، بدون این که از گذر زمان آگاهی یابد. گاه پیش می آید که والدین و مربیان باید به او هشدار دهند که وقت از حد معین گذشته است.برای تعدیل غرایز می باید از لبنیات بیشتر استفاده کرد. نباید در مصرف گوشت و تخم مرغ افراط کرد، هم چنین، باید از صرف مواد غذایی حاد مثل عسل، ادویه ها و مواد چرب و شیرین چون خامه پرهیز کرد. بی اشتهایی شان را باید جدی بگیریم و سعی کنیم موجبات تحریک اشتها را در آنان فراهم آوریم و حتی گاهی با مشاوره و روان درمانی در اصلاح و رفع آن اقدام کنیم.
در مسئله چاقی و لاغری اقدام سریع لازم و بهتر است به پزشک مراجعه شود. حرکت و تلاش همراه تغذیه مناسب، قدم زدن در محیطهای خوش آب و هوا و زدودن غم ها در رفع آن مؤثر است. این نکته شایان ذکر است که ورزش و تفریح برای آنان تنها دارای جنبه سرگرمی نیست بلکه به منزله عمل تأمین سلامت جسمی واز وظایف اساسی جامعه به حساب می آید. (5)
٣. مراقبت در بهداشت روانی
بسیاری از نابسامانی ها، اضطرابها و کشمکشها ریشه در شرایط روانی نوجوان دارد. بهداشت روان را باید مهم تر از بهداشت بدن تلقی کرد. بسیاری از عوارض بدنی قابل تحمل یا رفع اند در حالی که عوارض روانی همچنان بر جای خویش استوار و روبه گسترش اند. در تأمین بهداشت روانی تکیه بر موارد زیر لازم است:اصل آگاهی، ایمان، عقیده، تأمین امنیت، دور داشتن از عوامل ترس واضطراب، خودداری از درجا زدن در شرایط گناه و احساس آن، واداشتن به توبه برای شست و شوی گناه، قبول نوجوان به همان گونه ای که هست، عدم توقع درباره آنچه باید باشند مخصوصا هنگامی که شرایط و امکان آن موجود نباشد. اصل بر به حساب آوردن نوجوان، احترام به وی و مشارکت دادنش در کارهاست. باید او را به این نکته توجه داد که وجودش گرامی و محبوب است و زندگی و وجودش مایه شادابی و نشاط اهل خانه والدین او را وزیر و مشاور قرار دهند، و در صورت نقص و اشکال در کارش دوستانه با وی برخورد کنند.(6)
نوجوان در سایه آشنایی و انس با افراد هم سن و همکلاس، مخصوصا با شرایط ویژه ای که از نظر رشد برای او پدید آمده، رغبت بیشتری به حیات اجتماعی پیدا می کند. موضوع اصلی، رابطه نوجوان با دیگران و سیر تدریجی او از حالت وابستگی دوران کودکی و غرق بودن در خانواده به سوی ارتباط با دنیای خارج از خانواده است.(7)
زندگی با جمع و گروه برای او معنی دار می شود، ممکن است ساعت های متمادی از اوقات خود را صرف معاشرت و صحبت با دوستانش کند و از هر دری با آنها سخن بگوید، بدون این که از گذر زمان آگاهی یابد. گاه پیش می آید که والدین و مربیان باید به او هشدار دهند که وقت از حد معین گذشته است.
در حیات جمعی، آنها به رد و بدل کردن اسرار می پردازند. گاهی آنچه از نظر آنها راز به حساب می آید ممکن است برای بزرگ ترها مسئله ای عادی باشد. البته مسائل خاصی به عنوان سر فیمابین هم دارند که هم پیمان شده اند تا از آن کسی را باخبر نسازند و چه بسیار از آن رازها درباره عشق و زندگی آینده است.(8)
پی‌نوشت‌ها:
١. بهنام، روانشناسی و تربیت کودک، ص ۱۲۸.
۲. شعاری نژاد، روانشناسی رشد، ص ۱۱۸.
٣. بنیامین اسپاک، تربیت و تغذیه کودک، ص ۴۸۷
۴. اکل نمار تور، کودک خود رابشناس، ص ۱۵. ۳۲ و دخترانه
5. ساموئل کنیک جامعه شناسی، ص ۲۹.
6. دکتر حسینی، بهداشت روانی، ج ۱و ۲.
7. جمعی از دانشمندان، روانشناسی رشد، ص ۴۸۳.
8. على قائمی، مسائل نوجوان و جوان. دنیای نوجوانی دختران
منبع: دخترانه، مهدی نیک خو، مؤسسه بوستان کتاب،چاپ اول،قم 1393
