راهى که پیامبر (ص) براى وحدت ترسیم نمود

الف: پیشگویى از تفرقه تلخ و شکننده میان امّت اسلامى:

شکى نیست که پیامبر گرامى صلى‏الله‏علیه‏و‏آله از آینده امّت اسلامى و از اختلافى که پس از ایشان ایجاد مى‏شد، باخبر بود و از این رو، از پى‏آمد تلخ تفرقه میان آنان هشدار داده، با صراحت فرمود:
تفرّقت الیهود على إحدى وسبعین فرقه أو اثنتین وسبعین فرقه والنصارى مثل ذلک وتفترق امّتى على ثلاث وسبعین فرقه(1)؛
همان طورى که امّت موسى و عیسى به هفتاد و یک و یا هفتاد و دو فرقه منشعب شدند امّت من نیز به هفتاد و سه فرقه متفرّق خواهند شد.
و در برخى دیگر از روایات آمده که حضرت فرمود:
کلّهم فى النار إلاّ ملّه واحده(2)؛ یعنى جز یک فرقه، تمام فرقه‏ها در آتش هستند.
و نیز تردیدى نیست که اختلاف عمده امّت اسلامى بر سر رهبرى بود. چنان که شهرستانى، عالم مشهور اهل سنّت مى‏گوید:
وأعظم خلاف بین الأمه خلاف الإمامه، إذ ما سُلّ سیف فى الإسلام على قاعده دینیّه مثل ما سُلّ على الإمامه فى کلّ زمان(3)؛ بزرگ‏ترین اختلاف میان امّت اسلامى اختلاف در امامت بود و هیچ زمان نسبت به یک امر دینى همانند امر امامت شمشیر کشیده نشده است.
در این جا این پرسش‏ها مطرح مى‏شود: آیا پیامبر اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله که با تلاش بیست و سه ساله خویش حکومت اسلامى را تأسیس نمود، نسبت به آینده آن بى‏تفاوت بوده است؟
آیا بدون انتخاب جانشین براى هدایت و سرپرستى امّت اسلامى، دار فانى را وداع فرموده است؟
آیا رسول اللّه صلى‏الله‏علیه‏و‏آله راهى براى جلوگیرى از تفرقه و اختلاف معیّن ننموده است؟
این پرسش‏ها و صدها سؤال دیگر که نیازمند پاسخ صحیح از ناحیه کسانى است که عقیده دارند پیامبر گرامى صلى‏الله‏علیه‏و‏آله جانشین بعد از خویش را معین نفرمود و موضوع انتخاب را به عهده امّت واگذار نمود.

ب: تمسک به قرآن و عترت تنها راه وحدت:

با مراجعه به کتاب‏هاى فریقین (شیعه و سنّى) درمى‏یابیم که رسول گرامى صلى‏الله‏علیه‏و‏آله راه را براى رفع اختلاف و ایجاد وحدت براى ملّت اسلامى نشان داده و تکلیف را براى همگان روشن ساخته است.
ایشان تنها عامل وحدت را «تمسّک به قرآن و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‏السلام » معیّن فرموده است.
مى‏توان گفت: بهترین عامل، بلکه منحصرترین راه براى تقریب میان مذاهب و وحدت میان مسلمانان، عمل به توصیه رسول اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله در تمسّک به قرآن و اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‏السلام که ضامن هدایت و بیمه از هر گونه ضلالت و گمراهى است، مى‏باشد.
رسول گرامى صلى‏الله‏علیه‏و‏آله بارها نسبت به تمسّک مردم به قرآن و اهل‏بیت علیهم‏السلام گوشزد نمود و فرموده است:
إنّى تارک فیکم ما إن تمسّکتم به لن تضلّوا بعدی، أحدهما أعظم من الآخر، کتاب اللّه حبل ممدود من السماء إلى الأرض وعترتی أهل بیتی ولن یتفرّقا حتّى یردا علیّ الحوض، فانظروا کیف تخلفونی فیهما(4)؛ من دو چیز گران‏بها در میان شما به یادگار مى‏گذارم، اگر به آن دو چنگ زدید، هیچ‏گاه گمراه نخواهید شد، یکى از این دو، بزرگ‏تر و مهم‏تر از دیگرى است، کتاب خدا (قرآن) این ریسمان الهى که از آسمان تا زمین کشیده شده است و عترت و خاندان من، این دو از هم دیگر جدا نخواهند شد تا کنار حوض بر من وارد شوند، پس بیندیشید که چگونه حقّ مرا در باره این دو ادا مى‏کنید.
برخى از بزرگان اهل سنّت این روایت را صحیح شمرده‏اند(5).
در برخى از روایات به‏جاى ثقلین تعبیر به دو خلیفه و جانشین شده است:
إنّی تارک فیکم خلیفتین: کتاب اللّه ... وعترتی أهل بیتى، وأنّهما لن یفترقا حتّى یردا علیّ الحوض(6)؛ من دو جانشین در میان شما مى‏گذارم: کتاب خدا و عترت و اهل بیت من و آن دو از هم جدا نخواهند شد تا در کنار حوض به من ملحق شوند.
و در بعضى از روایات آمده است:
فلا تقدّموهما فتَهلِکوا، ولا تُقَصِّروا عنهما فتهلکوا، ولا تعلّموهم فإنّهم أعلم منکم(7)؛ بر آنان پیشى نگیرید و فاصله نداشته باشید که موجب هلاکت است و در مقام آموزش به آنان نباشید که آنان از همه شما داناترند.

ج: تفسیر حبل اللّه به اهل بیت علیهم‏السلام :

برخى از مفسّران بزرگ اهل سنّت مانند فخر رازى این حدیث را در ذیل آیه «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا(8)»(9) آورده‏اند.
هم چنین آلوسى که تفکّر سلفى و وهّابى دارد این حدیث را در تفسیر آیه شریفه از زید بن ثابت نقل کرده، مى‏گوید: «وورد بمعنى ذلک أخبار کثیره(10)؛ به این مضمون، روایات زیادى وارد شده است». ثعلبى متوفّاى ۴۲۷، از مفسّران اهل سنّت در تفسیر آیه شریفه از امام صادق علیه‏السلام نقل کرده که فرمود:
نحن حبل اللّه الذى قال اللّه: «وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِیعًا وَلاتَفَرَّقُوا»(11) و (12)؛ ما اهل بیت، همان ریسمان خداوندى هستیم که خداوند در قرآن فرموده: همگى به ریسمان خدا چنگ بزنید و دچار تفرقه نشوید.
حاکم حسکانى (متوفّاى حدود ۴۷۰) از علماى اهل سنّت نیز از رسول اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله نقل کرده که فرمود:
من أحبّ أن یرکب سفینه النجاه ویتمسّک بالعروه الوثقى ویعتصم بحبل اللّه المتین فلیوال علیّا ولیأتمّ بالهداه من ولده(13)؛ هر کس دوست دارد که سوار کشتى نجات شود و به ستون قابل اعتماد تکیه کند و به ریسمان محکم الهى چنگ زند، على را ولى خود انتخاب کند و فرزندان هدایت‏گر على را امامان خویش قرار دهد.

پی نوشت:

(1) سنن ترمذى، ج ۴، ص ۱۳۴، ح ۲۷۷۸، أبواب الإیمان، باب افتراق الأمّه؛ مسند أحمد، ج ۲، ص۳۳۲، ح ۱۲۰۳ و سنن ابن ماجه، ج ۲، ص ۱۳۲۱، ح ۳۹۹۱.
ترمذى گفته است: «حدیث أبی هریره، حدیث حسن»؛ حدیث ابوهریره، حدیث خوب است. سنن ترمذى، ج ۴، ص ۱۳۴، ح ۲۷۷۸.
ناصر الدین البانى وهّابى گفته است: «این حدیث صحیح است». سلسله الأحادیث الصحیحه، ج ۱، ص ۳۵۸، ح ۲۰۴ و ج ۳، ص ۴۸۰، ح ۱۴۹۲.
حاکم نیشابورى گفته است: «هذا حدیث صحیح على شرط مسلم ولم‏یخرجاه»؛ این حدیث بر مبناى شرایط مسلم، صحیح است. مستدرک، ج ۱، ص ۱۲۸ و ۶، ج ۴، ص ۴۳۰. هیثمى نیز حدیث را صحیح مى‏داند. مجمع الزوائد، ج ۱، ص ۱۷۹ و ۱۸۹.
(2) سنن ترمذى، ج ۴، ص ۱۳۵، ح ۲۷۷۹.
ر.ک: مسند أحمد، ج ۳، ص ۱۴۵، مستدرک، ج ۱، ص ۱۲۹؛ مجمع الزوائد، ج ۱، ص ۱۸۹ و ج ۶، ص ۲۳۳ و ۲۲۶؛ مصنف عبدالرزاق صنعانى، ج ۱۰، ص ۱۵۵ و ۱۵۶؛ عمرو بن أبى عاصم، کتاب السنه، ص ۷ و کشف الخفاء عجلونى، ج ۱، ص ۱۴۹ و ۳۰۹.
(3) ملل و نحل، ۳۰.
(4) صحیح ترمذى، ج ۵، ص ۳۲۹، ح ۳۸۷۶، درّ المنثور، ج ۶، ص ۷ و ۳۰۶؛ صواعق المحرقه، ص ۱۴۷ و ۲۲۶؛ أسد الغابه، ج ۲، ص ۱۲ و تفسیر ابن کثیر، ج ۴، ص ۱۱۳.
(5) ابن کثیر دمشقى سلفى متعصّب مى‏نویسد: «وقد ثبت فى الصحیح أنّ رسول اللّه صلى‏الله‏علیه‏و‏آله قال فى خطبته بغدیر خم: «إنّى تارک فیکم الثقلین کتاب اللّه وعترتى وإنّهما لم‏یفترقا حتّى یردا علیّ الحوض؛ در روایت صحیح آمده که رسول اکرم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله در خطبه غدیر فرمود: من دو چیز گران‏بها در میان شما مى‏گذارم، کتاب خدا و عترت خود و این دو از یک‏دیگر جدا نخواهند شد تا نزد حوض کوثر به من ملحق شوند». تفسیر ابن‏کثیر، ج ۴، ص ۱۲۲.
و هم‏چنین گفته: «قال شیخنا أبو عبد اللّه الذهبى: وهذا حدیث صحیح؛ استاد من، ذهبى گفته است که این روایت صحیح است. بدایه ونهایه، ج ۵، ص ۲۲۸.
ناصر الدین البانى وهّابى نیز به صحّت حدیث ثقلین تصریح کرده است. صحیح الجامع الصغیر، ج ۲، ص ۲۱۷، ح ۲۴۵۴ و ج ۱، ص ۴۸۲، ح ۲۴۵۷.
حاکم نیشابورى گفته است: «هذا حدیث صحیح على شرط الشیخین ولم یخرجاه بطوله؛ این حدیث مطابق شرط بخارى و مسلم صحیح است و آن دو در کتاب صحیح خویش نیاورده‏اند». مستدرک، ج ۳، ص ۱۰۹.
هیثمى نیز حدیث را صحیح شمرده است. مجمع الزوائد، ج ۱، ص ۱۷۰.
ابن حجر مکى در کتابى که بر ضدّ شیعه نوشته گفته است: «روى هذا الحدیث ثلاثون صحابیّا وإنّ کثیرا من طرقه صحیح وحسن؛ این روایت را سى نفر از صحابه نقل کرده‏اند و بسیارى از سندهاى آن صحیح و نیکو است». صواعق المحرقه، ص ۱۲۲.
(6) مسند أحمد، ج ۵، ص ۱۸۲ و ۱۸۹، به دو طریق صحیح، مجمع الزوائد، ج ۹، ص ۱۶۲؛ الجامع الصغیر، ج ۱، ص ۴۰۲ و درّ المنثور، ج ۲، ص ۶۰.
(7) معجم کبیر طبرانى، ج ۵، ص ۱۶۶، ح ۴۹۷۱، مجمع الزوائد، ج ۹، ص ۱۶۳ و درّ المنثور، ج ۲، ص ۶۰.
(8) آل عمران (۳) آیه ۱۰۳: همگى به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید.
(9) رازى در تفسیر آیه مى‏گوید: «وروى عن أبی سعید الخدری عن النبیّ صلى‏الله‏علیه‏و‏آله أنّه قال: إنّی تارک فیکم الثقلین، کتاب اللّه تعالى حبل ممدود من السماء إلى الأرض، وعترتی أهل بیتی». تفسیر رازى، ج ۸، ص ۱۷۳.
(10) آلوسى در تفسیر آیه مى‏گوید: «وأخرج أحمد عن زید بن ثابت قال: قال رسول اللّه صلى‏الله‏علیه‏و‏آله : إنّی تارک فیکم خلیفتین کتاب اللّه عزّوجلّ ممدود مابین السماء والأرض وعترتی أهل بیتی وإنّهما لن یفترقا حتّى یردا علیّ الحوض وورد بمعنى ذلک أخبار کثیره». تفسیر آلوسى، ج ۴، ص ۱۸.
(11) آل عمران (۳) آیه ۱۰۳.
(12) تفسیر ثعلبى (الکشف والبیان) ج ۳، ص ۱۶۳؛ شواهد التنزیل، ج ۱، ص ۱۶۸، ح ۱۷۷، قندوزى از ثعلبى در ینابیع الموده لذوى القربى، ج ۱، ص ۳۵۶ و ج ۲، ص ۳۶۸ و ۴۴۰ و صواعق المحرقه، «باب حادى عشر، فصل اوّل»، ص ۱۵۱.
(13) شواهد التنزیل، ج ۱، ص ۱۶۸، ح ۱۷۷.

منبع:پایگاه اطلاع رسانی سبطین
/خ