سنگفرش بدنت را بشناس
نويسنده: دکتر هومن خليقي
همه ما وقتي از زيبايي صحبت مي کنيم به پوست زيبا فکر مي کنيم. پوست يکي از بزرگ ترين اعضاي بدن است که 16 درصد وزن هر فرد را تشکيل مي دهد. بياييد براي يک دفعه هم که شده از منظر بافت شناسي و علمي به اين عضو مهم و محافظ بدن بپردازيم.
پوست از سه لايه اصلي روپوست يا اپيدرم و ميان پوست يا درم و زيرپوست يا هيپودرم تشکيل شده است.
*درم: متشکل از بافت هم بندي است که بلافاصله در زير اپيدرم قرار گرفته است. ضخامت درم در پوست نواحي مختلف متفاوت و از 0/4 تا 4 ميلي متر متغير است. درم مانند ساير بافت هاي هم بند از ماده زمينه اي، الياف کلاژن، شبکه اي، بافت ارتجاعي و سلول هاي بافت همبند تشکيل شده است. کاهش الياف ارتجاعي و متراکم شدن الياف کلاژن مسوول پيدايش چين و چروک هاي پوستي با افزايش سن است.
*هيپودرم: نوعي بافت هم بند حاوي مقدار زيادي سلول چربي است و بافت زيرجلدي نيز ناميده مي شود. کار اصلي اين لايه، چسباندن پوست به اندام هاي زيرين خود است. همچنين لغزش پوست روي آنها را امکانپذير مي سازد. اين لايه حاوي رگ هاي خوني بزرگ، فوليکول مو و شبکه هاي عصبي حسي است.
* پوست يک سد محافظتي بين جهان اطراف با عضلات، اعضاي دروني و رگ هاي خوني و اعصاب بدن تشکيل مي دهد.
* مو و ناخن ها از پوست منشأ گرفته و يک حفاظت اضافي ايجاد مي کنند.
* ظاهر پوسن به طور گسترده اي تغيير مي کند که اين تغيي نه تنها به دليل عواملي همچون افزايش سن بوده، بلکه نمايش دهنده نوسانات هيجاني و سلامت عمومي فرد نيز مي باشد.
* پوست يک عضو زنده است. فوقاني ترين لايه آن روپوست (اپيدرم) بوده که سطح پوست را تشکيل مي دهد و متشکل از سلول هاي مرده است و در هر فرد حدود 30 هزار عدد از اين سلول ها در هر دقيقه ريزش مي کند. اکثر قسمت هاي پوست ضخامتي کمتر از 6 ميلي متر دارند اما پوست يک لايه محافظتي قوي است.
* در هر ثانيه، ميلياردها پيام از تحريکات دريافت شده در سرتاسر بدن به مغز ارسال شده و در آنجا اين پيام ها به صورت يک تصوير حسي در مي آيد و فرد را از خطرهايي مثل يک وسيله داغ، آگاه مي سازند. بعضي نواحي حسي مثل انتهاي انگشتان، داراي تراکم بالايي از گيرنده ها هستند.
* پوست همچنين يک نقش اساسي در تنظيم دماي بدن ايفا مي کند و زماني که در معرض تابش نور خورشيد قرار مي يگرد، ويتامين D توليد مي نمايد که براي ايجاد استخوان هاي قوي لازم است.
* سبوم که مايع روغني است و از غدد سباسه موجود در درم تشکيل مي گردد، به حفظ حالت ارتجايي پوست و دفع آب، کمک مي نمايد. به دليل اينکه پوست ما حالت ضد آب (واترپروف) دارد، آب را به هنگام دوش گرفتن مثل يک اسفنج، جذب نمي کنيم.
* غدد عرق آپوکرين: غدد آپوکرين بسيار کمتر از غدد عرق معمولي اند و عمدتاً در نواحي زير بغل، اطراف اندام هاي تناسلي و مقعد و هاله پستان متمرکز شده اند. اين غدد قبل بلوغ کوچک هستند و فعاليت خود را بعد از بلوغ شروع مي کنند. از نظر ساختماني غدد آپوکرين به فوليکول مو يا به سطح پوست باز مي شوند.
* غدد چربي: غددي هستند که در همه جاي بدن به استثناي کف دست و پا يافت مي شوند و همواره با مو ديده مي شوند (به غير از پلک ها) و در زاويه بين عضله راست کننده و مو قرار مي گيرند. ترشحات غدد چربي بعد از بلوغ و تحت تأثير هورمون هاي جنسي شروع مي شود که ماده اي روغني و متشکل از تري گليسيريدها و مو به نام سبوم است. غدد چربي در ناحيه سر بيشتر از ساير قسمت ها ديده مي شوند و تشرح زياد آنها باعث پيدايش سبوره يا شوره سر مي شود. انسداد مجاري اين غدد باعث پيدايش جوش يا آکنه مي شود که در زمان بلوغ، جوش جواني نيز ناميده مي شود.
* مو: رشته هاي طويل، متشکل از سلول هاي شاخي شده هستند که از سطح پوست بيرون آمده اند و اندازه آنها از نظر طول و قطر بسيار متغير است. موها غير از کف دست و پا و سر اندام هاي تناسلي تقريباً در تمام قسمت هاي بدن يافت مي شوند و تعداد آنها در نواحي مختلف بدن متفاوت است. مو از ساختمان لوله اي شکل و مشتق از اپيدرم به نام فوليکول به وجود مي آيد. ساقه مو از سه قسمت مغز، قشر و کوتيکول تشکيل شده است. فوليکول مو ساختماني لوله اي است که از سطح اپيدرم شروع و انتهاي عمقي آن در هيپودرم است.
* ناخن: ناخن ها صفحاتي متشکل از سلول هاي شاخي شده هستند که در سطح پشتي نوک انگشتان دست و پا ديده مي شوند و داراي نقش حفاظتي هستند. ماده شاخي ناخن از نوع سخت است و پوسته پوسته نمي شود. هر ناخن داراي يک قسمت نمايان جسم يا صفحه ناخن و يک قسمت درون پوستي به نام ريشه ناخن است. در عمق ريشه ناخن، ماتريکس ناخن قرار دارد که سلو هاي آن از طبقه پايه اي اپيدرم نشأت مي گيرند و با تقسيم فعالانه و مداوم خود، ناخن را به وجود مي آورند.
* ملانوسيت ها: کار اصلي ملانوسبت ها توليد رنگدانه اي به نام ملانين است که هم در تعيين رنگ پوست نقش دارد و هم سلول ها را از اثر زيان آور اشعه ماوراي بنفش حفظ مي کند. ملانوسيت ها با الگوي نامنظم در بين کراتينوسيت هاي طبقه پايه اي پخش شده اند. با وجود اين، توزيع آنها در پوست قسمت هاي مختلف بدن يکنواخت نيست. بلکه در نواحي تيره رنگ مانند هاله پستان و اندام هاي تناسلي، حداکثر و در کف دست و پا حداقل است. نکته قابل توجه اينکه تعداد ملانوسيت ها در نژادهاي مختلف سفيدپوستان و سياه پوستان يکسان و فقط ميزان فعاليت آنها در نزد سياه پوستان زياد است. فعاليت ملانوسيت ها تحت تأثير اشعه ماوراي بنفش خورشيد افزايش مي يابد و اين موضوع، سبب تيره شدن رنگ پوست پس از قرارگيري در معرض نور خورشيد مي شود.
* سلول هاي مرکل: اين سلول ها در طبقه پايه اي و يا مجاورت آن به طور پراکنده در مجاورت کراتينوسيت ها و به ندرت در زير غشاي پايه ديده مي شوند. سلول هاي مرکل همچنين با انتهاهاي عصبي سيناپس حاصل مي کند. بنابراين عقيده بر اين است که اين سلول ها به عنوان گيرنده مکانيکي عمل مي کنند.
* سلول هاي لانگرهانس: اين سلول ها که از مغز استخوان نشأت مي گيرند، همانند سلول هاي موجود در بافت لنفي به عنوان سلول هاي معرفي کننده آنتي ژن جسم خارجي در اپيدرم و ساير اپي تليوم هاي سنگفرشي مطبق عمل مي کنند.
منبع:روزنامه سلامت شماره 225
/س
پوست از سه لايه اصلي روپوست يا اپيدرم و ميان پوست يا درم و زيرپوست يا هيپودرم تشکيل شده است.
لايه هاي پوست
*درم: متشکل از بافت هم بندي است که بلافاصله در زير اپيدرم قرار گرفته است. ضخامت درم در پوست نواحي مختلف متفاوت و از 0/4 تا 4 ميلي متر متغير است. درم مانند ساير بافت هاي هم بند از ماده زمينه اي، الياف کلاژن، شبکه اي، بافت ارتجاعي و سلول هاي بافت همبند تشکيل شده است. کاهش الياف ارتجاعي و متراکم شدن الياف کلاژن مسوول پيدايش چين و چروک هاي پوستي با افزايش سن است.
*هيپودرم: نوعي بافت هم بند حاوي مقدار زيادي سلول چربي است و بافت زيرجلدي نيز ناميده مي شود. کار اصلي اين لايه، چسباندن پوست به اندام هاي زيرين خود است. همچنين لغزش پوست روي آنها را امکانپذير مي سازد. اين لايه حاوي رگ هاي خوني بزرگ، فوليکول مو و شبکه هاي عصبي حسي است.
شگفتي هاي پوست
* پوست يک سد محافظتي بين جهان اطراف با عضلات، اعضاي دروني و رگ هاي خوني و اعصاب بدن تشکيل مي دهد.
* مو و ناخن ها از پوست منشأ گرفته و يک حفاظت اضافي ايجاد مي کنند.
* ظاهر پوسن به طور گسترده اي تغيير مي کند که اين تغيي نه تنها به دليل عواملي همچون افزايش سن بوده، بلکه نمايش دهنده نوسانات هيجاني و سلامت عمومي فرد نيز مي باشد.
* پوست يک عضو زنده است. فوقاني ترين لايه آن روپوست (اپيدرم) بوده که سطح پوست را تشکيل مي دهد و متشکل از سلول هاي مرده است و در هر فرد حدود 30 هزار عدد از اين سلول ها در هر دقيقه ريزش مي کند. اکثر قسمت هاي پوست ضخامتي کمتر از 6 ميلي متر دارند اما پوست يک لايه محافظتي قوي است.
* در هر ثانيه، ميلياردها پيام از تحريکات دريافت شده در سرتاسر بدن به مغز ارسال شده و در آنجا اين پيام ها به صورت يک تصوير حسي در مي آيد و فرد را از خطرهايي مثل يک وسيله داغ، آگاه مي سازند. بعضي نواحي حسي مثل انتهاي انگشتان، داراي تراکم بالايي از گيرنده ها هستند.
* پوست همچنين يک نقش اساسي در تنظيم دماي بدن ايفا مي کند و زماني که در معرض تابش نور خورشيد قرار مي يگرد، ويتامين D توليد مي نمايد که براي ايجاد استخوان هاي قوي لازم است.
* سبوم که مايع روغني است و از غدد سباسه موجود در درم تشکيل مي گردد، به حفظ حالت ارتجايي پوست و دفع آب، کمک مي نمايد. به دليل اينکه پوست ما حالت ضد آب (واترپروف) دارد، آب را به هنگام دوش گرفتن مثل يک اسفنج، جذب نمي کنيم.
ضمايم پوست
* غدد عرق آپوکرين: غدد آپوکرين بسيار کمتر از غدد عرق معمولي اند و عمدتاً در نواحي زير بغل، اطراف اندام هاي تناسلي و مقعد و هاله پستان متمرکز شده اند. اين غدد قبل بلوغ کوچک هستند و فعاليت خود را بعد از بلوغ شروع مي کنند. از نظر ساختماني غدد آپوکرين به فوليکول مو يا به سطح پوست باز مي شوند.
* غدد چربي: غددي هستند که در همه جاي بدن به استثناي کف دست و پا يافت مي شوند و همواره با مو ديده مي شوند (به غير از پلک ها) و در زاويه بين عضله راست کننده و مو قرار مي گيرند. ترشحات غدد چربي بعد از بلوغ و تحت تأثير هورمون هاي جنسي شروع مي شود که ماده اي روغني و متشکل از تري گليسيريدها و مو به نام سبوم است. غدد چربي در ناحيه سر بيشتر از ساير قسمت ها ديده مي شوند و تشرح زياد آنها باعث پيدايش سبوره يا شوره سر مي شود. انسداد مجاري اين غدد باعث پيدايش جوش يا آکنه مي شود که در زمان بلوغ، جوش جواني نيز ناميده مي شود.
* مو: رشته هاي طويل، متشکل از سلول هاي شاخي شده هستند که از سطح پوست بيرون آمده اند و اندازه آنها از نظر طول و قطر بسيار متغير است. موها غير از کف دست و پا و سر اندام هاي تناسلي تقريباً در تمام قسمت هاي بدن يافت مي شوند و تعداد آنها در نواحي مختلف بدن متفاوت است. مو از ساختمان لوله اي شکل و مشتق از اپيدرم به نام فوليکول به وجود مي آيد. ساقه مو از سه قسمت مغز، قشر و کوتيکول تشکيل شده است. فوليکول مو ساختماني لوله اي است که از سطح اپيدرم شروع و انتهاي عمقي آن در هيپودرم است.
* ناخن: ناخن ها صفحاتي متشکل از سلول هاي شاخي شده هستند که در سطح پشتي نوک انگشتان دست و پا ديده مي شوند و داراي نقش حفاظتي هستند. ماده شاخي ناخن از نوع سخت است و پوسته پوسته نمي شود. هر ناخن داراي يک قسمت نمايان جسم يا صفحه ناخن و يک قسمت درون پوستي به نام ريشه ناخن است. در عمق ريشه ناخن، ماتريکس ناخن قرار دارد که سلو هاي آن از طبقه پايه اي اپيدرم نشأت مي گيرند و با تقسيم فعالانه و مداوم خود، ناخن را به وجود مي آورند.
ترميم پوست
يک لايه واکنش گر
خصوصيات سطح پوست
سلول هاي پوستي
* ملانوسيت ها: کار اصلي ملانوسبت ها توليد رنگدانه اي به نام ملانين است که هم در تعيين رنگ پوست نقش دارد و هم سلول ها را از اثر زيان آور اشعه ماوراي بنفش حفظ مي کند. ملانوسيت ها با الگوي نامنظم در بين کراتينوسيت هاي طبقه پايه اي پخش شده اند. با وجود اين، توزيع آنها در پوست قسمت هاي مختلف بدن يکنواخت نيست. بلکه در نواحي تيره رنگ مانند هاله پستان و اندام هاي تناسلي، حداکثر و در کف دست و پا حداقل است. نکته قابل توجه اينکه تعداد ملانوسيت ها در نژادهاي مختلف سفيدپوستان و سياه پوستان يکسان و فقط ميزان فعاليت آنها در نزد سياه پوستان زياد است. فعاليت ملانوسيت ها تحت تأثير اشعه ماوراي بنفش خورشيد افزايش مي يابد و اين موضوع، سبب تيره شدن رنگ پوست پس از قرارگيري در معرض نور خورشيد مي شود.
* سلول هاي مرکل: اين سلول ها در طبقه پايه اي و يا مجاورت آن به طور پراکنده در مجاورت کراتينوسيت ها و به ندرت در زير غشاي پايه ديده مي شوند. سلول هاي مرکل همچنين با انتهاهاي عصبي سيناپس حاصل مي کند. بنابراين عقيده بر اين است که اين سلول ها به عنوان گيرنده مکانيکي عمل مي کنند.
* سلول هاي لانگرهانس: اين سلول ها که از مغز استخوان نشأت مي گيرند، همانند سلول هاي موجود در بافت لنفي به عنوان سلول هاي معرفي کننده آنتي ژن جسم خارجي در اپيدرم و ساير اپي تليوم هاي سنگفرشي مطبق عمل مي کنند.
منبع:روزنامه سلامت شماره 225
/س
