همانطور که می دانیم سفر به کشور عراق و دوری از وطن و حضور گسترده زائران در ایام اربعین مشکلات و سختیهایی را به طور طبیعی به همراه دارد .
به منظور بهره برداری بیشتر از این سفر معنوی و پیشگیری از برخی آسیب ها نکاتی بایسته توجه زائر است
که در این مقاله به ویژگی های میزبانان اربعین حسینی و آداب و اخلاق رفتار با میزبان اربعین و چگونگی شکر گذاری و پرهیز از اسراف و زیاده روی ، پرهیز از مجادله و خشونت و رفتارهای تفرقه آمیز در میهمانی اربعین اشاره می کنیم .
به منظور بهره برداری بیشتر از این سفر معنوی و پیشگیری از برخی آسیب ها نکاتی بایسته توجه زائر است
که در این مقاله به ویژگی های میزبانان اربعین حسینی و آداب و اخلاق رفتار با میزبان اربعین و چگونگی شکر گذاری و پرهیز از اسراف و زیاده روی ، پرهیز از مجادله و خشونت و رفتارهای تفرقه آمیز در میهمانی اربعین اشاره می کنیم .
آداب و اخلاق رفتار با میزبان اربعین
رفتار و منش یک فرد مسلمان باید به طور تمام و کمال برگرفته از آموزه های اسلامی و دینی باشد، بخصوص کسانی که داعیه دار شیعه گری و عاشقی اهلبیت پیامبراکرم(صلی الله علیه و اله) هستند باید در نوع برخورد و تعامل خود با دیگران رفتاری خدا پسندانه از خود نشان دهند.هر گونه سوء رفتار در برخورد با دیگران بخصوص در سفر معنوی اربعین در تضاد جدی با فرهنگ و سبک زندگی اهل بیت(علیهم السلام) است.
«مَن أحَبَّنا فَلیَعمَل بِعَمَلِنا، ولیَتَجَلبَبِ الوَرَع؛[1]
هر که ما را دوست دارد، باید مطابق کردار ما عمل کند و رداى پارسایى در بر کند.» در این نوشتار به طور مختصر سعی داریم به برخی از شاخص ها و آداب مهمانی و نوع برخورد با میزبانان اربعین اشاره کنیم.
سه ویژگى طلایی میزبانان اربعین حسینی
وقتی انسان نوع میزبانی و شوق مهمان داری میزبانان اربعین را مشاهده می کند، در بهت و حیرت فرو می رود، به راستی چه عاملی موجب این همه شوق و اشتیاق برای خدمتگزاری به زائران اربعین حسینی می شود، گویی این میزبانان سخاوتمند خواسته یا ناخواسته خود را یکی از مصادیق آیات رحمانی کرده اند.
چرا که اگر روزگاری خدای متعال در توصیف طایفه انصار این چنین فرمود که:
«وَ الَّذینَ تَبَوَّؤُا الدَّارَ وَ الْإیمانَ مِنْ قَبْلِهِمْ یُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَیْهِمْ وَ لا یَجِدُونَ فی صُدُورِهِمْ حاجَةً مِمَّا أُوتُوا وَ یُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ؛[2]
و براى کسانى است که در این سرا [سرزمین مدینه] و در سراى ایمان پیش از مهاجران مسکن گزیدند و کسانى را که به سویشان هجرت کنند دوست مى دارند، و در دل خود نیازى به آنچه به مهاجران داده شده احساس نمى کنند و آنها را بر خود مقدّم مى دارند هر چند خودشان بسیار نیازمند باشند؛ کسانى که از بخل و حرص نفس خویش باز داشته شده اند رستگارانند.»
در زمان کنونی نیز شیعیان و محبان اهلبیت(علیهم السلام) هر ساله در ایام اربعین حسینی حماسه ای ماندگار را به جا می گذارند، آنها نیز زائران و مهاجران اربعین حسینی را دوست دارند:
«یُحِبُّونَ مَنْ هاجَرَ إِلَیْهِمْ» کما اینکه نوع پذیرایی سخاوتمندانه و کریمانه آنها گویای این مطلب است، جالب اینکه در این میزبانی نیز به دنبال چیزی جز رضای پروردگار عالم نیستند و از زائران حسینی چیزی طلب نمی کنند:
«وَ لا یَجِدُونَ فی صُدُورِهِمْ حاجَةً مِمَّا أُوتُوا » میزبانان اربعین هر چند در اوج سخاوت و مهمان نوازی قدم بر می دارند، ولی این چنین نیست که خود نیازی به آنچه اکرام می کنند نداشته باشند، ولی با این حال زائران حسینی را برخود مقدم می دارند:
«وَ یُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ کانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ » رفتار این شیعیان دل سوخته و خدمتگزار ریشه در اخلاق و منش قرآنی دارد به طوری که هیچ گونه خساست و بخلی نسبت به زائران اربعین حسینی از خود نشان نمی دهند:«وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ» به راستی که محبت، بلندنظرى و ایثار سه ویژگى پر افتخار آنها است.»
نباید از یاد برد که در همایش بین المللی اربعین حسینی که جلوه ای از حماسه وحدت و اتحاد مسلمین است، تنها شیعیان حضور ندارند، بلکه در این مراسم با شکوه معنوی بسیاری از برادران اهل سنت نیز توفیق خدمتگزاری به زائران حسینی را پیدا می کنند.
آداب و اخلاق رفتار با میزبان اربعین
شکرگزاری و قدردانی از میزبان اربعین
یکی از مهمترین و زیباترین صفات و رفتارهای قرآنی که مهمانان سرزمین کربلا باید از خود نشان دهند، شکرگزاری و قدردانی است. فرهنگ و اخلاق اسلامی به ما آموزش داده است که در برابر ایثار و سخاوت دیگران باید قدردان نیکوکاری های آنها باشیم و این قدردانی را به طور زیبا ابراز نماییم.در منابع روایی از امام على(علیه السلام) نقل شده است:
«شُکرُ المُؤمِنِ یَظهَرُ فی عَمَلِهِ، شُکرُ المُنافِقِ لا یَتَجاوَزُ لِسانَهُ؛[3]
سپاسگزارى مؤمن در کردارش آشکار مى شود، [امّا] سپاسگزارى منافق از زبانش فراتر نمى رود.» این شکر گزاری و قدردانی علاوه بر اینکه موجب رضایت پروردگار عالم بوده و برکات فراوان اخروی را به دنبال دارد زمینه گسترش و تقویت این سفره کرامت و سخاوت نیز می شود.[4]
جای بسی خوشحالی است که در سال های گذشته مسلمانان جهان با برپایی کمپین جهانی قدردانی از مهمان نوازی عراقی ها جلوه ای از این شاخص دینی و اخلاقی را به نمایش در آوردند.
پرهیز از اسراف و زیاده روی در طول سفر
هر چند سفره اکرام و پذیرایی عراقی ها در ایام اربعین حسینی بی مثال و شگفت انگیز است، ولی این امر نباید موجب زیاده روی در استفاده از مواد غذایی و اسراف شود.متأسفانه در سال های اخیر مشاهده می شد برخی افراد به خاطر استفاده از غذاهای متنوعی که در موکب های پذیرایی ارائه می شد برخی غذاها و نان ها را نیم خورده در کنار جاده رها کرده و به دنبال غذایی جدید می گشتند،
این رفتار نامناسب مصداق روشن اسراف و زیاده روی است که به شدت در فرهنگ آیات و روایات از آن نهی شده است: «وَ کُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفینَ؛[5]
و (از نعمت هاى الهى) بخورید و بیاشامید، ولى اسراف نکنید که خداوند مسرفان را دوست نمى دارد.» در ثانی این اسراف و زیاده روی موضوعی است که به شدت میزبانان عراقی از آن ناراحت می شوند.
پرهیز از مجادله و خشونت با دیگر زائران اربعین
گاهی اوقات مهمانان اربعین فراموش می کنند که در یک کشور ثالث حضور دارند، از اینرو به دلیل موضوعات بسیار جزئی و بی ارزش با برخی از شهروندان عراقی به مشاجره و مجادله و در مواردی به خشونت متوسل می شوند.به عنوان مثال اگر یک شخص عراقی نوبت و یا حضور در صفی را رعایت نکرد، نباید این موضوع موجب بد خلقی زائران حسینی(ع) با این افراد شود، حتی اگر کسی به دنبال این است که حق خودش را از طرف مقابل بگیرد این موضوع باید به طور اخلاق مدارانه و در چارچوب رفتار قانونی صورت گیرد.
به فرض مثال اگر طرف عراقی رفتار نامناسبی را از خود نشان دادن این موضوع نباید موجب عدول از آموزه های اخلاقی و قرآنی شود، چرا که خدای متعال در این خصوص می فرماید:
«وَ لا تَسْتَوِی الْحَسَنَةُ وَ لاَ السَّیِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتی هِیَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذی بَیْنَکَ وَ بَیْنَهُ عَداوَةٌ کَأَنَّهُ وَلِیٌّ حَمیمٌ؛[6]
هرگز نیکى و بدى یکسان نیست؛ بدى را با نیکى دفع کن، ناگاه (خواهى دید) همان کس که میان تو و او دشمنى است، گویى دوستى گرم و صمیمى است.»
پرهیز از رفتارهای تفرقه آمیز با زائران اربعین
نباید از یاد برد که در همایش بین المللی اربعین حسینی که جلوه ای از حماسه وحدت و اتحاد مسلمین است، تنها شیعیان حضور ندارند.بلکه در این مراسم با شکوه معنوی بسیاری از برادران اهل سنت نیز توفیق خدمتگزاری به زائران حسینی را پیدا می کنند، در ثانی افرادی که در این همایش بین المللی شرکت می کنند تنها شیعیان نیستند، بله سایر اقلیت های دینی و مذهبی و حتی اهل سنت نیز در این مراسم شرکت می کنند.
از این رو باید از هر گونه رفتار و سختی که باعث تفرقه و اختلاف و درگیری در مسائل خاصی می شود پرهیز کرد.
«وَ اعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمیعاً وَ لا تَفَرَّقُوا وَ اذْکُرُوا نِعْمَتَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ إِذْ کُنْتُمْ أَعْداءً فَأَلَّفَ بَیْنَ قُلُوبِکُمْ فَأَصْبَحْتُمْ بِنِعْمَتِهِ إِخْواناً؛[7]
و همگى به ریسمان خدا [قرآن و اسلام، و هر گونه وسیله وحدت]، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگِ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دل هاى شما، الفت ایجاد کرد، و به برکتِ نعمتِ او، برادر شدید!»
پرهیزاز بی تابی و گلایه از مسئولین و میزبانان اربعین
سفر به کشور عراق و دوری از وطن و حضور گسترده زائران در ایام اربعین مشکلات و سختیهایی را به طور طبیعی به همراه دارد، بنابر این زائر با آمادگی روحی و روانی که از قبل در خود ایجاد می کند و شناخت کافی و درک درستی که از شرایط و موقعیت ویژه ایام اربعین پیدامی کند در طول سفر، سعه صدر و بردباری را پیشه خود می کند واز بی تابی و گلایه از دیگران می پرهیزد.
پرهیز از ایجاد مزاحمت برای دیگران در اربعین
سفر اربعین سفری فشرده و جمعی است و زائر با دیگران در ارتباط است. محدودیت های مکانی برای استراحت، عدم وجود وقت مشخص برای خواب و بیداری، ازدحام زیاد جمعیت، محدودیت فضا های زیارتی و سایر شرایط، همه زمینه هایی را فراهم می کند که اگر زائر اربعین توجه و دقت لازم را نداشته باشد چه بسا موجب آزار و اذیت و ایجاد مزاحمت برای دیگران گردد و بجای تقرب به پروردگار و جلب توجه اهل بیت علیهم السلام، مرتکب گناه نیزگردد.
پرهیز از فعالیتهای و حرکات غیر ضروری و منافی معنویت در اربعین
سفر اربعین، سفری معنوی با هدف زیارت عتبات عالیات و بهره گیری از مراسم اربعین سید الشهداء است، زائر راستین کربلا در طول سفر تمام توجهش بر بهره برداری حداکثری معنوی است و از هر گونه فعالیت غیر ضرور و منافی معنویت از قبیل دور هم نشینی و گده هایی که در آن غیبت وجود دارد، گشتن در بازار و خرید های غیر ضروری و مانند اینها پرهیز می کند.
اهل ایثار و گذشت و مقدم دانستن دیگر زائران اربعین
کربلا سرزمین فداکاری و ایثار است و زائر اربعین حسینی به تأسی از امام حسین علیه السلام و یاران با وفایش سفر اربعین را به فرصتی برای نشان دادن میزان سنخیت و الگو گیری از آن حضرت و یاران فداکارش تبدیل می کند و جلوه های ایثار، گذشت و مقدم داشتن دیگران را در موقعیتهایی که شایسته و بایسته است از قبیل صف های توزیع غذا، سوار شدن بر وسایل نقلیه، مکانهای عبادت و زیارت و صف های جماعت و مانند اینها، را به نمایش می گذارد.
غنیمت شمردن فرصت معنوی ایام اربعین
سفر اربعین فرصت استثنایی معنوی را برای زائر فراهم می کند که ممکن است دیگر برای او تا آخر عمر تکرار نشود. بنابراین زائر اربعین تمام توجه و تمرکزش را بر استفاده کامل از این فرصت قرار دهد و از انجام فعالیتها و برنامه های غیر ضروری پرهیز می کند.
توجه به فلسفه و عظمت اربعین
زائر اربعین باهدف بهره برداری معنوی و تقویت باورهای دینی و انس و ارتباط معنوی با اهل بیت علیه اسلام، بویژه امام حسین علیه اسلام به کشور عراق سفر می کند، بنا بر این در طول سفر از یاد سیدالشهدا و فلسفه و عظمت قیام آن حضرت و یاران باوفایش غافل نمی گردد.
از میزبانان بویژه مردم شریف عراق، مسئولین و دست اندرکاران کاروانها و همه کسانی که بنحوی به وی خدمت رسانی دارند، سپاسگزاری می کند.
نتیجه:
از آنجا که ما ایرانی ها هم در اربعین و هم در مسافرت های عتبات مهمان عراقی ها هستیم هر ایرانی به عنوان نماینده ایرانی ها باید حرکات و سکنات که همان آداب و اخلاق رفتار با میزبان اربعین است، را به نحوی مدیریت کند که باعث معصیت و گناه در مسافرتهای زیارتی بخصوص اربعین نشویم .
هرکدام از ویژگی های بالا اگر رعایت نشود مستلزم پیام های ناخوشایندی هم از جهت فردی است و هم از جهت ملی خواهد شد.
زائر ایرانی می بایست در طول سفر مراقب رفتار ها و نوع تعامل خود با دیگران بویژه زائران غیر ایرانی و مرد م شریف عراق داشته باشد و از خود الگوی کاملی از یک زائر راستین اربعین آنگونه که در شأن زائر جمهوری اسلامی ایران است ارائه دهد.
پی نوشت ها:
[1]. تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، ص117،ح2045.
[2]. سوره مبارکه حشر، آیه 9.
[3]. عیون الحکم والمواعظ(لیثی) ص 291 ، ح 5200 و 5201.
[4]. نزهة الناظر و تنبیه الخاطر ص80؛«قال الحسین علیه السلام: شُکرُکَ لِنِعمَةٍ سالِفَةٍ یَقتَضى نِعمَةً آنِفَةً؛شکر تو بر نعمت گذشته، زمینه ساز نعمت آینده است.»
[5]. سوره مبارکه اعراف، آیه 31.
[6]. سوره مبارکه فصلت، آیه 34.
[7]. سوره مبارکه آل عمران، آیه 103.
منبع:
https://hawzah.net/fa/Article/View/102157
*این مقاله در تاریخ 1401/5/30 بروز رسانی شده است
