اعتراض ابوذر به زمامداران زمان خود، به خاطر آن بوده که آنها بیت المال را حیف و میل می کردند و در راه‌های غیر شرعی به مصرف می رساندند و تمام آن را به خود اختصاص می دادند، نه اینکه وی معتقد باشد مسلمان شرعا نمی تواند از مال دنیا چیزی افزون بر قوت یک شبانه روز خود و خانواده اش نزد خود نگهداری کند و افزون بر مصرف را باید بین مسلمانان دیگر انفاق نماید.
ابوذر یکی از صحابه بنام پیامبر، سه سال پیش از بعثت، با ندای دل به وجود خداوند ایمان .آورده، و پرستش وی را آغاز کرد. او چهارمین یا پنجمین نفری بود که به پیامبر و اسلام ایمان آورد و نخستین فردی بود که اسلامش را در مکه پیش از تبلیغ علنی رسالت آشکارا اعلام داشت و از آن پس، مورد اذیت و آزار قریش قرار گرفت، چنانکه اگر راه تجارت قریش به شام از محل زندگی قبیله ابوذر یعنی قبیله غفار نمی گذشت، چه بسا در همان روزهای اولیه، او را می کشتند. ابوذر پس از آن که اسلام آورد، به میان قبیله خود بازگشت و آنها را نیز به اسلام دعوت نمود. ابوذر از پرشورترین و جدی ترین کوشندگان در راه گسترش اسلام بود.
ابوذر از جمله معدود یاران وفادار حضرت علی (علیه السلام) است که همراه امیر المومنین (علیه السلام) بر جنازه حضرت فاطمه زهرا(علیها السلام) نماز خواند. ابوذر هرگز از نقل احادیث رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) خودداری نورزید. با آنکه حکام وقت مردم را از نقل احادیث نبوی منع کرده بودند. او کمترین اعتنایی به تهدیدات آنها نشان نداد. و گفت: «به خدا قسم، اگر شمشیر بر دهانم بگذارید که آنچه را از رسول خدا شنیده ام نقل نکنم. باز هم تحمل سختی و برندگی تیغه شمشیر را بر ترک سخن رسول خدا ترجیح خواهم داد.»
برای ابوذر درهم و دینار فراوان فرستاده شد تا با دریافت آن، از موضع خود دست بردارد .و از آشکار ساختن حق و حقیقت خودداری ورزد، ولی او با وجود مضیقه مالی، از پذیرفتن آنها خودداری ورزید و انواع دشواریها و گرفتاریهایی را که برایش ایجاد کردند، به جان خرید. از رسول خدا و ائمه اطهار (علیهم السلام) احادیث بسیاری درباره ابوذر نقل شده که حاکی از والایی شخصیت و منزلت اوست. حضرت علی (علیه السلام) درباره ابوذر می فرماید: «در گذشته، برادری ایمانی و خدایی داشتم. آنچه که او را در چشم من بزرگ می کرد، این بود که دنیا در چشم او کوچک بود و از فرمان شکم خود بیرون بود. وقتی در نزاعی درگیر می شد، بیهوده برهان اقامه نمی کرد. همیشه در محضر داور سخن می گفت و احتجاج می کرد و به شنیدن حریص تر بود تا به گفتن. هر گاه بر سر دو راهی قرار می گرفت، می سنجید تا ببیند کدام یک از این دو راه به هوا و هوس نزدیک تر است تا با آن مخالفت نماید.».
حضرت علی (علیه السلام) در روایت دیگری می فرمایند «ابوذر عالمی است که مردم از علم او عاجزند، و ابوذر به واسطه علاقه ای که به دانش داشت آن قدر علم در پیمانه اش ریخته شد که پرگشت.» رسول اکرم (صلی الله علیه وآله وسلم) درباره او فرمود: «درختان سایه نینداخته و زمین به خود برنداشته است کسی را که راستگوتر از ابوذر باشد.»
ابوذر هر آنچه از رسول خدا شنیده بود بی محابا نقل می کرد و به سبب موضع گیری محکمش در برابر مداخله های علمای یهود در امور مسلمانان و نیز به علت اعتراضات آشکار و بی پروایش به سیاستهای مالی تبعیض گرانه حکام وقت و همچنین به خاطر تلاشش در راه نشر فضایل حضرت علی (علیه السلام) و بازگویی مکرر احادیث مربوط به خلافت حضرت علی (علیه السلام)، چنان مورد خشم و غضب قرار گرفت که هیأت حاکمه او را از حرم خدا و رسولش به ربذه» تبعید کردند. در هنگام تبعید به ربذه، حضرت علی، امام حسن، امام حسین (علیهم السلام) و همراهانشان برای وداع با او آمده بودند. ابوذر سرانجام، در اوج رنج و اندوه و گرسنگی، با درماندگی تمام در تبعیدگاهش ربذه چشم از جان فرو بست و به دیدار معبود شتافت. رسول خدا(صلی الله علیه وآله وسلم) ابوذر را نسبت به آنچه بر او خواهد گذشت خبر داده بود و او را به صبر و تحمل تا هنگامی که خدایش را ملاقات کند، امر فرموده بود.
همچنین رسول خدا به ابوذر فرمود بود علیه هیأت حاکمه دست به قیام مسلحانه نزند. بیان کامل سیاستهای مالی عثمان که ابوذر با آن مخالفت می نمود در این گفتار نمی گنجد، اما نتیجه این سیاستهای مالی تبعیض آمیز و غلط دو چیز بود: 1- برهم زدن سیاست مالی که دو خلیفه قبل بر اساس مالکیت محدود و مساوات در توزیع بیت المال مستحکم کرده بودند. ۲- مسلط نمودن بنی امیه، که همان طبقه ثروتمند و مالک را تشکیل می دادند، بر سر مسلمانان و اموال آنها.
خط مشی‌ها و موضع گیریهای سرسختانه ابوذر در برابر عثمان و معاویه بازتابهای متفاوتی در بین دانشمندان مسلمان داشت، به گونه ای که آنان آراء گوناگون و حتی متباینی ارائه داده اند. ابوذر فریب وعده و وعیدهای آنان را نخورد، از تهدیدها نهراسید و دین خود را به دنیای آنها نفروخت. در عین حال، شمشیر هم به دست نگرفت. بنابراین، اعمال و موضع گیری های وی در برابر هیأت حاکمه مورد تأیید پیامبر نیز بوده است; چون پیامبر خدا در عین حال که موضع ابوذر را تأیید می فرماید، او را از مبارزه مسلحانه نیز بر حذر می دارد و به او گوشزد می کند که مبارزه مسلحانه، هم به خودش و هم به مکتبش آسیب خواهد رساند.
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
