مهمترین و عمده ترین منبع استراتژیک هر سازمان و یا هر جامعه که یک سازمان در اختیار دارد، خزانه علمی و نیروی انسانی آن است. جوامعی در بلند مدت قرین موفقیت خواهند شد که بتوانند منابع انسانی خود را به طور صحیح و اصولی توسعه و پرورش دهند وهمراه تقویت دانش و معرفت و مهارتهای فنی لازم، افرادی پر کار و معتقد و مومن بسازند.
هیچ سازمانی بدون استعدادها، ذهنیت ها و تصورات کنجکاوانه ی افراد آن نمی تواند دانش نوین مهمی تولید کند. عنصر انسانی، در سازمانهای دانش محور نسبت به سازمانهای دیگر نقش مهمتری دارد. این بحث اساسا به نقش توسعه منابع انسانی در تولید علم می پردازد و سعی دارد بر این نکته تأکید ورزد که توجه و سرمایه گذاری بر روی نیروی انسانی متخصص در مراکز علمی و تحقیق و توسعه، می تواند نقش قابل توجهی در پیشرفت علوم و تکنولوژی ایفا نماید. افزایش محققان شاغل در تحقیق و توسعه، ضرورت بکار گیری نیروی انسانی متخصص در راستای نیازهای تحقیق و توسعه، توسعه امکانات آموزشی و بهسازی و ارتقاء نیروی انسانی تحقیق و توسعه، آموزش آنها، نیازهای مقدماتی برای جذب نیروی کیفی در مراکز تحقیق و توسعه از مهمترین وظایف مدیریت اسلامی است. نقش مهم و کلیدی مدیریت سازمانها، توسعه نیروی انسانی در تولید علم، توجه به توسعه نیروی انسانی در مراکز علمی و تحقیقاتی و ضرورت به کارگیری نیروی انسانی و توجه به آنها است.
در گذشته چنین گمان می رفت که زمان آموختن با زمان کارکردن و زندگی کردن از هم جدا هستند و بنابراین برای آنها آموزشی در خور توجه بود که پیش از آغاز کار به افراد داده می شد. بر این گمان انسان برای زمانی می آموزد و سپس به زندگی و کار مولد و سودمند می پردازد و زمانی که کار و زندگی آغاز می شود، دیگر برای آموزش و پرورش جایی در خور توجه وجود ندارد. این اندیشه اکنون روایی ندارد و آموزش و پرورش با زیستن انسان همراه شده است. همه مردم برای همه وقت باید به آموختن بپردازند و از تازه های دانش بشری خود را تازه سازند و با نیرو و آگاهی بیشتر زندگی سودمند را دنبال کنند.
واقعیت این است که در جهان امروز آنچه بیش از همه دارای اهمیت است، نیروی انسانی است، به طوری که اقتصاددانان معتقدند آنچه در نهایت خصوصیت روند توسعه اقتصادی و اجتماعی یک کشور را تعیین می کند، منابع انسانی آن کشور است، نه سرمایه و یا منابع مادی دیگر. این منابع انسانی هستند که سرمایه ها را متراکم می سازند، از منابع طبیعی بهره برداری می کنند، سازمانهای اجتماعی و اقتصادی و سیاسی را به وجود می آورند و توسعه ملی را پیش می برند. کشوری که نتواند مهارتها و دانش مردمش را توسعه دهد و از آن در اقتصاد ملی به نحو مؤثری بهره برداری کند، قادر نیست هیچ چیز دیگری را توسعه بخشد.
سازمانهای اجتماعی امروز به سبب توسعه و گسترش فعالیت های اقتصادی و صنعتی ناگزیر از تدارک، حفظ واداره یک نیروی انسانی پرتوان در مقیاسی بزرگ و متنوع می با شند. امروزه نیروی انسانی ماهر و خودکفا به عنوان مهمترین عامل پویایی اجتماعی متحول و پیشرفته شناخته شده است. سازمانهای اجتماعی و علمی و صنعتی برای داشتن انتظامی پایدار امکان چرخش و گردش را ندارند. مدیران سازمانی ناگزیر از آنند که برای نیل به موفقیت های چشمگیر و تحقق بخشیدن به آرمانهای انسانی از اصول و مفاهیم مدیریت علمی یاری جسته و با منطقی متناسب در کاربرد آنها دقت کافی به عمل آورند.
امروزه، نیروی انسانی به عنوان یک سرمایه مطرح می شود که قدرت تولید دارد. در حقیقت کیفیت یا قدرت مولده کار انسانی، در تمام کشورهای پیشرفته و در حال توسعه سیستم تجهیز و بهسازی نیروی انسانی و حفظ و نگهداری آن به شکل جامع و پویا عمل می شود.
میزان رشد فزاینده جمعیت، توسعه و پیشرفت سریع و روزافزون تکنولوژی، تنوع مناسبات تولیدی و گسترش بیسابقه دامنه امور جوامع، نیاز به پرورش و تأمین نیروی انسانی متخصص و متناسب با درجات توسعه کشورها را ایجاب می کند. در هر جامعه اسلامی مرتبه و جایگاه توسعه اقتصادی و اجتماعی بیش از آنچه به منابع مادی و امکانات عملی آن مربوط باشد، به مجموعه نیروی انسانی متخصص و آزموده، متکی است. به هر حال کشورهای مسلمان با در نظر گرفتن سیستم آموزشی و تحقیقاتی مطلوب می توانند به شیوه ای مناسب از مهارتها و دانش در جهت نیل به اهداف توسعه و خصوصا تامین نیروی انسانی مورد نیاز فعالیتهای تحقیق و توسعه دست یابند. در این راستا تامین بخش عمده نیروی انسانی متخصص مورد نیاز بر عهده دانشگاه ها و دیگر موسسات آموزشی و پژوهشی داخل می باشد. خلاقیت‌ها در محیط های مناسب شکوفا تر می شوند. علم و پژوهش نتیجه خلاقیت ها ست. آزادی اندیشه و عمل، شک تردید علمی، انتقاد کردن و انتقادها را پذیرفتن، تجربه کردن و در راه پژوهیدن از اشتباه نترسیدن، از جمله زمینه های لازم برای ایجاد روحیه علمی و پژوهشی است. بنابراین در سیاست گذاری ها، باید بستر لازم برای این روحیه فراهم گردد. مدیریت صحیح در تخصیص منابع نیروی انسانی برای امور تحقیق و توسعه، در حصول به موفقیت نقش اساسی دارد.
بی شک آنچه که می تواند جامعه اسلامی را به سوی جامعه مستقل هدایت کند، توجه به ضرورت تحقیق و توسعه و نقش نیروی انسانی در آن است. فراگرد توسعه علم و تکنولوژی در واقع کلید اصلی توسعه است و دست یافتن به بینش علمی و توسعه در آن نیازمند محیط مناسب و شرایط خاص برای نیروی انسانی می باشد و این امکان پذیر نخواهد بود مگر این که به توسعه نیروی انسانی توجه ویژه شود. زیاده خواهی در علم و داشتن تحرک تنها خصوصیت عامی است که در انجام تمامی فعالیت های تحقیقاتی، اعم از فعالیت های تحقیقات تجربی تا تئوری پردازی، به تواناییهای ذهنی گوناگون نیاز دارد.
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
