همچنین به زنان پیغمبر (صلی الله علیه وآله وسلم) می فرماید که تصور نکنید به خاطر نسبت خود با پیامبر تخفیفی در مجازات گناهان دارید بلکه اگر خلافی مرتکب شوید، عذابتان دو برابر است (احزاب ۳۰) و همچنین عموی پیامبر را که بر علیه اسلام تلاش می کرد را صریحا مورد نفرین قرار داده و به وی وعده عذاب میدهد. (سوره مسد)
از سوی دیگر راجع به ضابطه مداری در قرآن کریم، دلایل عزل و نصب بیان می گردد، مثلا در داستان حضرت یوسف می فرماید علت انتصاب یوسف به خزانه داری امین بودن و دانستن علم مربوطه است: چون امانت دار و دانا هستم مرا به خزانه داری منصوب کن. (یوسف 55) همچنین در مورد طالوت که از طرف خدا فرمانده سپاه بنی اسراییل شد، می فرماید: چون از لحاظ علمی و جسمی صلاحیت لازم را داراست به فرماندهی برگزیده شد. (بقره 247)
در آیات دیگر قرآن، خداوند ملاکها و ضوابط برتری نزد خود را بیان می دارد: ملاک برتری در نزد خدا، میزان تقوای انسانهاست. (حجرات ۱۳) و در جایی دیگر می فرماید: کسی که علم و دانش دارد با کسی که بی بهره است یکسان نیست. (زمر ۹) همچنین در آیهای دیگر می فرماید: به کسانی که ایمان دارند و در میان کفار و مشرکان هستند و ایمانشان در خطر است ولی هجرت نمی کنند، پست و مقام ندهید. (انفال ۷۲)
امام علی(علیه السلام) در فرمانها و عهدنامه ها و دستورالعملهای حکومتی و اداری و همچنین رفتار خود با اطرافیان بر اصل ضابطه گرایی در مدیریت تأکید فراوان داشته و از حاکمیت رابطه در امور قطعا جلوگیری به عمل می آورد. در روش و منش حکومتی خود آن حضرت نیز این اصل به جد پیگیری شده است از این رو طلحه ها و زبیرها هیچ گاه فرمانداری و استانداری حکومت علوی را نداشته اند و عقیل به عنوان برادر آن حضرت، امکان بهره مندی ویژه از بیت المال را نیافت.
امیرالمؤمنین در نامه ای به منذر بن جارود که فرماندار بود، می نویسد: به من گزارش رسیده که تو همواره خواسته های نفسانی ات را دنبال نموده و به فکر آخرت نیستی، با ایجاد رابطه تنگاتنگ با بستگان و خویشانت رابطه مداری ارتباطت با دین ضابطه مداری را قطع کردهای، اگر این گزارش ها درست باشد، شتر خانه تو از تو ارزشمندتر است و کسی مانند تو نه به درد مرزبانی کشور می خورد و نه برای بکارگیری در پست و مقام و مسؤولیت، نه ارزش ارتقا دارد و نه می توان امانتی به دست او سپرد. پس وقتی نامه ام به تو رسید، سریعا نزد من بیا. در طول تاریخ همواره یکی از سنت های الهی آزمودن بندگان توسط اموال و فرزندان و خانواده آنها بوده است؛ به نحوی که در آیاتی از قرآن نیز با صراحت به این موضوع اشاره شده است. و اعلموا أنما أموالکم و أولادکم فتنه (انفال/۲)؛ و بدانید که اموال و اولاد شما وسیله آزمایشند. إنما أموالکم و أولادکم فتنه (تغابن / 15)؛ جز این نیست که اموال و اولاد شما وسیله آزمایشند . در این راستا می توان بارز ترین نمونه های تاریخی در این خصوص را در زندگی برخی انبیاء الهی نظیر نوح و لوط و... جستجو کرد. نکته ای که در طول زندگی این بزرگواران به خوبی قابل مشاهده است جداکردن حساب خود از اطرافیان ناصالح در خانواده می باشد که نهایتا منجر به عاقبت به خیری آنها می شود.
یکی از بارز ترین نمونه ها در این خصوص نحوه برخورد آیت الله محمدی گیلانی در قبال دو فرزند ناخلف خود می باشد که در جریان بلوای منافقین در خرداد سال ۹۰، به همراه عده زیادی از منافقین دستگیر شدند. در آن زمان، فرزندان ایشان گرفتار تیغ عدالت پدر شده و نهایتا حضرت آیت الله خود شخصا آنها را محاکمه و حکم اعدام را صادر نمود.
رشید حسنی (پسر بزرگ آیت الله حسنی) پس از پیروزی انقلاب ناگهان به گروه سیاسی سازمان فدائیان خلق پیوست و از سران آنها شد، به طوری که مسئولیت شاخه آذربایجان غربی بر عهده او بود. در پی شناسایی محل حضور رشید در تهران آیت ا... حسنی حکم دستگیری وی را صادر کرد. وی در بخشی از خاطرات خود می نویسد : " جایش را شناسایی کردیم. در کمیته انقلاب تهران با آیت الله مهدوی کنی تماس گرفتم و گفتم: یک موردی هست، چند نفر مسلح بفرستد. نگفتم پسرم است.... گفتم اگر مقاومت یا فرار کند، بزنید، نگذارید فرار کند و اگر هم تسلیم شد، دستگیر کنید و به کمیته تحویل بدهید. آنها رفتند و او را دستگیر کردند. امام جمعه شهرستان ارومیه در ادامه می افزاید : "رشید را بعد برای بازجویی و محاکمه به تبریز انتقال دادند. او چون محل فعالیت هایش آذربایجان بود در این شهر محاکمه و به اعدام محکوم شد و بلافاصله حکم اجرا گردید...» در این رابطه وی بعدها نیز کمترین تردیدی از خود نشان نداده و می نویسد: "وقتی خبر اعدام رشید را شنیدم، چون به وظیفه خود عمل کرده بودم هیچ ناراحت نشدم. من در مورد انقلاب با هیچ شخصی ولو پسرم باشد، شوخی ندارم و با هیچ احدی در این مورد عقد اخوتی هم نبسته ام. هنوز هم اگر یکی از فرزندانم برضدانقلاب و رهبری خدای ناکرده فعالیت کند، همان کاری را خواهم کرد که با رشید کردم.“
در سال 59 وقتی سید حسین خمینی در مشهد در دفاع از بنی صدر سخنرانی کرده بود مردم در اعتراض به او حمله ور شدند که وی دست به اسلحه برد و نیروهای کمیته او را از بین مردم بیرون آوردند. حضرت امام پس از اطلاع از این موضوع بدون کوچکترین ملاحظه ای بر ضرورت برخورد قاطع با تحرکات وی تأکید و بخصوص بر این نکته که انتساب وی به بیت امام نباید سبب ملاحظه و تبعیض در برخورد با وی از سوی نیروهای انتظامی گردد، تصریح نمودند. ایشان دستور دادند سید حسین خمینی تحت الحفظ به تهران بازگردانده شود و اگر دست به اسلحه خود زد او را با تیر بزنند. خداوند متعال می فرماید: «یا ایها الذین آمنوا ان من ازواجکم و اولادکم عدوا لکم فاحذروهم» و نیز تذکر میدهد «لا تجد قوما یومنون بالله و الیوم الاخر یوادون من حاد الله و رسوله و لو کانوا آباءهم او ابناءهم. در این دو آیه ارجمند خداوند سبحان به ما تنبه میدهد اگر اولادتان با خدا و رسول کنار نیامدند از آنها احتراز کنید و آنها را دوست نداشته باشید.
یکی از آفات مدیریتی کشورهای مسلمان سفارش پذیری و سفارش دهی میباشد که وابستگی بسیاری با قدرت شخصی و سازمانی سفارش دهنده و سفارش گیرنده دارد . بسیاری از مدیران بر این اعتقادند که بدون رابطه نمی توان امور را پیش برد . برخی دیگر از مدیران فقدان نظارت دقیق را از عوامل افزایش سفارش دهی و سفارش گیری میدانند . اصطلاح آقازادگی یکی از مصداقهای رابطه گرایی در مدیریت کشور طی سالیان گذشته محسوب میگردد . اصطلاحی که نشان از رابطه خویشاوندی افراد ذیقدرت و صاحب نفوذ در بکارگیری فرزندان خود در امور مدیریتی دارد . بسیاری از مدیران استفاده از خویشاوندان را خارج از ضابطه اعتماد بدانها میدانند و برخی مدیران شایسته سالاری را از طریق آفت رابطه مداری از بین میبرند. در بسیاری از موارد شایسته سالاری در انتخاب رییس دفتران و برخی پستهای دیگر زیبایی ظاهرو چهره و یا درشتی اندام فیزیکی تعریف میگردد .
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
